HET LANGE WAPPER VIADUCT: ONVERANTWOORD VANUIT HET OOGPUNT VAN DE VOLKSGEZONDHEID?

1. HET LANGE WAPPER VIADUCT:ONVERANTWOORD VANUIT HET OOGPUNT VAN DE VOLKSGEZONDHEID? Vlaams Parlement 15 september 2009 Dr. Marc Goethals Cardiovasculair Centrum Aalst

2. VERKEER LICHT VERVUILING GEUR HINDER AFSTAND TOT VERKEERSAS AFNAME GROENE RUIMTE LAWAAI LUCHT- VERVUILING

3. LAWAAI • = Hinderlijk geluid • ‘s Nachts: slaapverstoring • Overdag: • hinder (‘annoyance’) en • verstoring van de communicatie beinvloedt • Kennis overdracht (onderwijs) • Veiligheid

4. Lawaai zowel overdag als ‘s nachts is een ernstig probleem voor de (volks)gezondheid

5. In de EU (27) … • Wordt 44% van de bevolking (210.106) blootgesteld aan een schadelijk (WHO) niveau van verkeerslawaai (Lden > 55 dB) • Ontwikkelen 245 000 mensenper jaar een cardiovasculaire aandoening ~ verkeerslawaai • Worden 50 000 mensen per jaar slachtoffer van een fatale hartaanval ~ verkeerslawaai • Vlaanderen? Antwerpen? Den Boer LC en Schroten A: Traffic Noise Reduction in Europe: CE Delft 2007

6. Antwerpen: hot spot voor lawaai

7. LAWAAI DAG NACHT LARES WHO HINDER of ANNOYANCE SLAAP STOORNISSEN ZIEKTE DOOD

8. NACHTLAWAAI: SLAAPVERSTORING WHO LARES (2004)

9. HINDER TGV VERKEERSLAWAAI en ZIEKTE WHO LARES, 2004

10. Waarom is lawaai zo schadelijk? • Verstoring van deslaap heeft extreme gevolgen voor de gezondheid • Verstoring van de communicatie overdag en hinder (annoyance) overdag • Concept van menselijk gehoor als 24 uur alarm

11. Functies van de SLAAP • Herstelfunctie : tijdens de slaap is er een intense anabole activiteit (oa groeihormoon piek tijdens eerste helft van de nacht tijdens diepe slaap) ) • Slaap heeft exclusiviteit van bepaalde hersenfuncties (oa geheugen en plasticiteit) • Rol in het afweersysteem (gevolg: vatbaarheid infectie/kanker) • Relatie slaap met suikermetabolisme~ obesitas, diabetes, hypertensie, metabool syndroom

12. Slaapverstoring door lawaai heeft ernstige gevolgen • Totale slaapdeprivatie = dodelijk (voor een rat na 18 dagen, bij uithongeren na 17d) • Gedeeltelijke slaapdeprivatie: insuline resistentie/zwaarlijvigheid • Chronisch slaaptekort = versneld verouderen • EEN KIND VAN DRIE HEEFT 10.5 UUR SLAAP NODIG, MIDDAGDUTJES NIET MEEGEREKEND!

13. Waarom zijn wij zo kwetsbaar voor lawaai? • Waarnemen van geluid vergt geen gerichte aandacht (<> zien) • Het gehoor is een ALARM SYSTEEM dat 24/24 uur actief is en in 3 stappen werkt: • Waarnemen van geluid (ook tijdens de slaap) is essentieel voor de overleving • Analyse van het geluid • Aangepaste reactie (bewust of onbewust) Scheuch K et al. Reviews on Environmental Health 2003;18:185

14. LAWAAI ALTIJD FACULTATIEF ONBEWUSTE REACTIE (AUTONOOM) NOOIT GEWENNING BEWUSTE REACTIE (WAKKER WORDEN ERGERNIS…) GEWENNING ZIEKTE STERFTE PROTECTIE (OORDOPPEN, VERHUIZEN, ISOLATIE…)

15. Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk: x2! SGS: Maschke et al, 2003

16. Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk(open raam): x6! SGS : Maschke et el, 2003

17. DE OBJECTIEVE GELUIDSBELASTING IS BELANGRIJKER DAN DE SUBJECTIEF ERVAREN HINDER KLACHTEN ZIJN GEEN BETROUWBARE BELEIDSPARAMETER: DE GELUIDSBELASTING MOET GEMETEN WORDEN!

18. LAWAAI DAG NACHT DECIBELS HINDER of ANNOYANCE SLAAP STOORNISSEN MORBIDITEIT/MORTALITEIT Hypertensie Hartinfarct Obesitas Diabetes Dementie ADHD Respiratoire Aandoeningen CVA (hersenthrombose) Psychiatrische aandoeningen Ongevallen,KANKER......

19. MER Oosterweel: weinig aandacht voor lawaai • MER: enkel geluidsbelasting ‘s nachts geëvalueerd: Lnight (23 – 7 h) • MER: Lnight > 60 dBA dwz een grove onderschatting van de ernst van de lawaaihinder • WHO: ‘at night sound pressure level at the outside facade of living spaces should not exceed 45 dBA’ (= geluidsdruk 32 x minder dan hinder niveau van MER Oosterweel) • MER: geen evaluatie van lawaaihinder tijdens de dag (WHO: Lden > 55 dBA)

20. Een tunnel scoort manifest beter voor lawaai!

21. LUCHTVERVUILING

22. Estimated Adjusted Mortality-Rate Ratios and Pollution Levels in the Six Cities The Six Cities Study: Sterfte risico en jaarlijks gemiddelde graad van luchtvervuiling 1993 IN MEEST VERVUILDE STAD 30% HOGERE MORTALITEIT! Dockery D et al. N Engl J Med 1993;329:1753-1759 Pope et al Six Cities Study NEJM 1993 NEJM 1993 329 1753

23. LUCHTVERVUILING • STIKSTOF OXYDEN (NOX = NO, NO2,…) • ZWAVEL OXYDE • KOOLSTOF MONOXYDE • OZON • COMPLEXE KOOLWATERSTOFFEN (BENZEEN, etc) • ZWARE METALEN: cadmium, lood, zink,… • ZWEVEND STOF (TSP: ‘total suspended particles’ oa ‘FIJN STOF’ • etc……

24. ZWEVEND STOF (TSP- PM = ‘Particulate Matter’) Inhaleerbaar Natuurlijke bronnen en Weinig toxisch Verbranding (oa diesel) Zeer toxisch

25. BRONNEN VAN PM2.5 CAFE: Clean Air For Europe 2005

26. INZICHTEN in ‘STOF’ VERVUILING EVOLUEREN… ZWEVEND STOF (TSP) PM10 (EPA1987) Inhaleerbare stof deeltjes Toenemendepenetratie én schadelijkheid PM2.5 FIJN STOF (EPA 1997) TOXISCH! PM10-2.5 Grovere Stofdeeltjes (weinig toxisch) + PM0.1 of UFP SUPERTOXISCH

27. Luchtvervuiling: belang van afmeting en samenstelling van stofdeeltjes PM2.5 TSP Pope CA EHP 2000

28. AFNAME VAN LEVENSVERWACHTING TGV ANTROPOGENE PM2.5 (achtergrond) BELGIE: 12880 vroegtijdige doden/jaar 2000 2010 2020 Houdt geen rekening met sterfte bij jonge kinderen en volwassenen tot 30 jr!) (Loss in average statistical life expectancy due to identified anthropogenic PM2.5Average of calculations for 1997, 1999, 2000 & 2003 meteorologies)

29. http://europa.eu.int/comm/environment/air/cafe/activities/pdf/cafe_scenario_report_6.pdfhttp://europa.eu.int/comm/environment/air/cafe/activities/pdf/cafe_scenario_report_6.pdf

30. Antwerpen: in alle stations wordt EU fijn stof norm overschreden

31. Blootstellingsbereik: 3.4-28.3 µg/m³ PM2.5 • Voor iedere 10 µg/m³ toename PM2.5: • Neemt risico op CV aandoening toe met 24% (HR 1.24, CI 1.09-1.41 • Neemt risico op overlijden aan een CV aandoening toe met 76% (HR 1.76,CI 1.25-2.42) • Neemt risico op CVA toe met 35% (HR 1.35, CI 1.08-1.68) • Intra city variaties (locale contributie) zijn belangrijker dan inter city variaties (achtergrond)

32. Level of Exposure to Fine Particulate Matter and the Risk of Death from Cardiovascular Causes in Women Lange termijn blootstelling aan PM2.5 (fijn stof) en sterfte risico aan een aandoening van hart en bloedvaten Veilige achtergrond WHO Concentratie 3-5 µg/m³ WHO: 10 µg/m³ annual mean Miller K et al. N Engl J Med 2007;356:447-458 EU: 25 µg/m³ vanaf 2015 USA: federaal annual mean 15 µg/m³ sinds 1998 Miller et al NEJM 2007 356 447 Californie: Annual/24 hr 12 µg/m³

33. Gezondheidsrisico’s PM2.5 • Hoge achtergrond PM2.5 concentratie: • Toename totale mortaliteit • Toename morbiditeit/mortaliteit tgv longziekten (COPD, asthma, longkanker) • Toename morbiditeit/mortaliteit tgv hart en vaatziekten (hartinfarct, hersenthrombose) • Bij pieken in de PM2.5 vervuiling: • Toename hospitalisatie en mortaliteit tgv • Hartinfarct • Hartfalen • COPD • Plotse dood • Wiegedood, ….

34. Het ‘fijn stof dilemma’ • Antropogeen fijn stof (PM2.5) is voor 35% afkomstig van (diesel)verkeer • En toch scoort het tunnel alternatief niet beter dan het viaduct (interpretatie BAM van het ARUP SUM rapport)? • Heeft de verweving van het vrachtverkeer met de woonomgeving dan geen invloed op de luchtkwaliteit?

36. LUCHTVERVUILING DRUK/RUSTIG en BINNEN/BUITEN Conclusie: PM10 (en PM2.5) is een slechte indicator voor luchtverontreiniging door nabijgelegen verkeersinfrastructuur Fischer et al Atmos Environ 2000;34:3713-22

37. Zwarte Rook en NO2 in binnenlucht van scholen Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

38. Zwarte Rook en NO2 in de binnenlucht van scholen ‘…Op basis van deze gegevens kan dus geconcludeerd worden dat tot op minimaal 400 m een invloed van de snelwegen meetbaar is in de binnenlucht van de scholen….’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

39. Luchtverontreiniging door snelwegen • ‘… De conclusie die op basis van deze resultaten getrokken kan worden is dat PM10/PM2.5 een slechte indicator is voor het verkeersgerelateerde luchtverontreinigingsmengsel…’ • ‘…Toetsing aan de PM10/PM2.5 norm, waarbij uitsluitend naar de massa (concentratie) wordt gekeken en niet naar de samenstelling zou in dat geval vanuit gezondheidskundig oogpunt een inadequate beoordeling van de locale situatie kunnen opleveren en dient daarom dan ook te worden afgeraden..’ • ‘… Inachtneming van de kennis dat er rondom snelwegen tot op 1000 m nog een bijdrage van verkeersemissies kan worden waargenomen is vanuit gezondheidsoogpunt een betere raadgever..’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

40. Nederlandse Gezondheidsraad • ‘PM10 is geen goede maat voor gezondheidseffecten van lokale verkeersgerelateerde luchtverontreiniging’ • ‘De concentratie van PM10 correleert slecht met de omvang van de waargenomen gezondheidseffecten bij mensen die dicht bij drukke verkeerswegen wonen’ • ‘Dit pleit ervoor om de gezondheidsrisico’s van verkeersbelaste situaties niet aan de hand van PM10 normen te beoordelen’ • ‘Nadelige effecten op de gezondheid zijn waargenomen bij mensen die binnen een afstand van enkele honderden tot 1000 m van een verkeersader verblijven’ NGR Knottnerus JA 2008

41. UFP gradienten in Rotterdam TNO 034 UT 2009: Emissies van UFP door verkeer

42. De nabijheid van een snelweg maakt ziek! • < 100 m RR op cardiopulmonaire mortaliteit 1.95 (Hoek et al. Lancet 2002) • Mortaliteit is evenredig met aantal voertuigen per 24 h (Beelen et al. EHP2008) • < 200 m RR op totale mortaliteit 1.18 (1.02-1.38) (Finkelstein et al. Am J Epidemiol 2004) of een verkorting van de levensverwachting met 2.5 jaar • < 100 m snelweg RR op hoge calcium score (coronaire atheromatose) 1.67 (Hoffman et al. Circulation 2008) • Asthmatici in Oxfordstreet versus Hyde Park (McCreanor et al NEJM 2007) • Footprint op longontwikkeling reikt tot 1500 m langs beide zijden (Gauderman et al. 2007)

43. Hoe ver reikt de ecologische voetafdruk van een snelweg? Gaudermann et al The Lancet 2007; 369:571-577

44. Merksem 500 meter zone Deurne Noord Antwerpen Deurne Zuid Berchem MER BAM: “Binnen de kwetsbare contour van 500 m wonen 91.919 mensen”

45. Merksem 1500 meter zone Deurne Noord Antwerpen Deurne Zuid Berchem Lancet: minder longcapaciteit vergeleken > 1500 m.

46. Waarom scoort de tunnel wél beter dan het viaduct voor luchtvervuiling • Omdat de afstand tot de bewoning groter is/kan zijn dan bij een viaduct • PM10/PM2.5 is een slechte parameter voor de verkeersemissies van nabijgelegen vrachtverkeer • Afzuig/filter installaties zijn een reële mogelijkheid • De (ARUP/SUM) tunnel is slechts de eerste stap naar een volledige neutralisatie van het doorgaande verkeer

47. GROENE RUIMTE

48. STERFTERISICO EN GROEN MITCHEL R – POPHAM F LANCET 2008

49. Transport Economen GEZONDHEIDS ECONOMEN Politieke Overheid (publieke opinie) Logistieke Sector ARTSEN LOGISTIEKE INFRASTRUCTUUR ECOLOGISCHE + GEZONDHEIDSECONOMISCHE KOSTEN PREVENTIEVEGENEESKUNDE LEEFKWALITEIT ECONOMISCHE BATEN

50. EEN MER GEEFT EEN VALS GEVOEL VAN VEILIGHEID (1) • Sanering van de uitgangssituatie is NIET het objectief van een MER • Gebruikte parameters zijn te weinig specifiek voor de vervuiling door het nabijgelegen (vracht)verkeer: MER Oosterweel gebaseerd op PM10/PM2.5 ipv UFP/zwarte rook, benzeen, etc • De toets aan de ‘normen van de EU’, geeft onvoldoende waarborgen voor de volksgezondheid • Meetgegevens voor de uitgangssituatie zijn vaak niet voorhanden (dB, PM10, PM2.5, UFP) • Meetgegevens worden meestal ontleend aan andere ‘vergelijkbare locaties’