Gospodarowanie - wybór w warunkach rzadkości

1. Gospodarowanie- wybór w warunkach rzadkości wykład 4 godz.

2. potrzeba 1.Potrzeba to stan braku czegoś, stan niespełnienia. 2. Potrzeba to to co jest nam potrzebne w znaczeniu rzeczowym (chleb, mieszkanie) lub pozarzeczowym (nauka, praca). 3. Potrzeba to siła, która organizuje percepcję, myślenie, dążenie i działanie w taki sposób, aby przekształcić w pewnym kierunku istniejącą niezadowalającą sytuację. 4.Potrzeba to napięcie dynamizujące i ukierunkowujące czynność zdobywania tego, co jest konieczne do normalnego funkcjonowania człowieka jako systemu biopsychicznego i społecznego. 5. Potrzeba to pożądanie czegoś niezbędnego do zapewnienia warunków rozwoju i funkcjonowania człowieka. Pożądanie to dotyczyć może przedmiotów materialnych, pewnych stanów emocjonalnych, wyników jakiegoś działania lub określonych stosunków między ludźmi. 6.Potrzeba ekonomiczna to brak konkretnego dobra lub usługi odczuwany przez daną osobę lub społeczeństwo.

3. główne źródło ludzkich potrzeb ·       organizm człowieka (potrzeby fizjologiczne np. oddychanie, jedzenie) ·       środowisko przyrodnicze (potrzeba ochrony organizmu ludzkiego przed chłodem, konieczność zmiany miejsca w przestrzeni) ·       środowisko społeczne (naśladownictwo innych ludzi i społeczności, ochrona mienia, stosunki towarzyskie) ·       duchowe właściwości człowieka (uczestnictwo w kulturze, wykształcenie) - życie gospodarcze (potrzeby wynikające z uczestniczeniem w procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji)

4. podział potrzeb ·       pierwotne (podstawowe, biologiczne) i wtórne (wyższe) ·       materialne i niematerialne ·       indywidualne i społeczne ·       potencjalne (nieujawnione) i efektywne (ujawnione) ·       bieżące i przyszłe ·       jednorazowe i powtarzalne

5. cechy wspólne ·  są obiektywne ·       są nieograniczone pod względem rodzajów, ·       ulegają nieustannym przekształceniom, ·       wraz z postępem cywilizacyjnym ludzkości powstają potrzeby nowe, ·       są ograniczone w swojej pojemności w danym czasie, co oznacza, że w miarę ich zaspokajania, słabnie intensywność ich odczuwania; ·       są substytucyjne, ·       są komplementarne, ·       mają społeczny charakter, ·       są odnawialne

6. rys. hierarchia ludzkich potrzeb – trójkąt Maslowa

7. ludzkie potrzeby U podstaw znajdujemy potrzeby fizjologiczne jak potrzeba zaspokojenia głodu, pragnienia, snu, ciepła. Drugą z podstawowych funkcji jest potrzeba bezpieczeństwa, która wyraża się w poczuciu braku zagrożenia fizycznego, umysłowego, emocjonalnego. W trzeciej kolejności plasuje się potrzeba społeczna. Objawia się to potrzebą przynależności do grupy, przyjaźni, akceptacji, miłości i należenia do rodziny. Następnie mamy do czynienia z potrzebą uznania, którą można podzielić na potrzebę uznania w środowisku i potrzebę szacunku dla siebie. Na szczycie potrzeb znajduje się samorealizacja

8. model trzech potrzeb aby utrzymać efektywny zespół kierownik powinien czuwać nad: -                     wykonaniem wspólnie zadania, -                     pracy w zespole, - doskonalenia jednostki.

9. rys. zadania kierownika w modelu trzech potrzeb budować i utrzymywać zespół wykonać zadanie doskonalić jednostkę D.M. Stewarta (pod red): Praktyka kierowania, PWE, Warszawa 1997, s. 169

10. model trzech potrzeb Każda z trzech potrzeb musi być współmierna do pozostałych. Zachwianie tych proporcji będzie oznaczało, iż zespół jest nieefektywny.

11. potrzeba wykonywania wspólnego zadania przez zespół zespół został powołany bowiem jedna osoba nie jest w stanie samodzielnie wykonać zadania. Przy poprawnym wykonywaniu zadania nie możemy mówić dosłownie o potrzebie realizacji zadania, a raczej skutkach jakie przynosi jego realizacja. Zatem jeśli zespół wykona zadanie, człowiek odczuwa zadowolenie, radość, spełnienie. Jeśli natomiast zadanie nie zostało wykonane, a członkowie zespołu zaangażowali się w jego realizację może nastąpić reorganizacja zespołu, bowiem potrzeby członków zespołu nie zostały zrealizowane. Może wystąpić jeszcze inny przypadek gdy cel nie zostanie osiągnięty dlatego, iż członkowie nie zaangażowali się. Nie występuję zatem wtedy frustracji z niewykonania zadania. W związku z tym, pojawia się pytanie, co było nie tak z postawionym zadaniem. Należy zatem zauważyć, iż niewykonanie zadania bardziej odsłania istotę grupy. W niepowodzeniu można dostrzec bowiem objawy potrzeb tego po co się grupa zebrała.

12. potrzeba utrzymania grupy Potrzeba utrzymania grupy wiąże się z podmiotem działania (z ludźmi), w przeciwieństwie do potrzeby wykonania zadania, która związana jest z przedmiotem działania. Potrzeba grupy ujawnia się najlepiej w sytuacji zagrożenia (zagrożenie może pochodzić z zewnątrz lub z wnętrza). Wówczas widzimy, iż w celu utrzymania grupy jej członkowie użyją różnych sposobów. Można by to określić hasłem „tylko razem (w zespole) jesteśmy silni”. Zatem dobre stosunki w grupie, zwartość grupy nazywamy potrzebą utrzymania grupy

13. potrzeby jednostki Osoby przychodzące do grupy mają swoje własne, określone potrzeby. Potrzeby te układają się w pewną hierarchię, czyli układ o różnym stopniu ważności i znaczenia dla życia i rozwoju jego osobowości. Na dole plasują się potrzeby niższego rzędu (podstawowe) natomiast na coraz wyższych poziomach lokujemy potrzeby wyższego rzędu. Im bardziej są one wysublimowane, tym wyżej się one znajdują w hierarchii. (trójkąt Maslowa)

14. model trzech potrzeb a trójkąt Maslowa -    poprzez realizację zadania w grupie, człowiek realizuję potrzebę uznania i samorealizacji, - poprzez przynależność do grupy zapewniają sobie kontakty społeczne i poczucie bezpieczeństwa. - realizacja podstawowej potrzeby człowiek spełnia się w dużej mierze poprzez gratyfikacje pieniężne za pracę, urlopy.

15. dobra i usługi Środkami zaspokajania ludzkich potrzeb są różnego rodzaju dobra i usługi. Termin dobra i usługi odnoszony jest zazwyczaj do czegoś, co jest dla człowieka pożyteczne, służy mu, jest dla niego cenne, czyli musi mieć dlań jakąś wartość. Oferowaniu produktów często towarzyszą elementy usługowe.

16. usługa a dobro Cechy usług odróżniające je od dóbr: niematerialność, nietrwałość, nierozerwalność z osobą wykonawcy, związanie usługodawcy z usługobiorcą, współtworzenie przez usługodawców i usługobiorców, ciągłość świadczenia usług, podobieństwo usług, niemożliwość magazynowania

17. dobra i usługi usługi czyste Consulting Własny biznes Budownictwo towary czyste Artykuły spożywcze Artykuły tytoniowe

18. klasyfikacja usług • Branże: • handel detaliczny i hurtowy • transport, dystrybucja i magazynowanie • banki i ubezpieczenia • nieruchomości • łączność i środki przekazu informacji • instytucje użyteczności publicznej, rząd, system bezpieczeństwa • służba zdrowia • usługi dla przedsiębiorstw, usługi specjalistyczne i osobiste • wypoczynek, rekreacja i usługi hotelowe • edukacja • instytucje niedochodowe

19. klasyfikacja usług • Przeznaczenie: • usługi produkcyjne • usługi konsumpcyjne • usługi ogólnospołeczne • Rodzaj wyniku pracy: • usługi związane z rzeczami • usługi samoistne (czyste, osobiste)

20. rys. rodzaje dóbr dobra i usługi konsumpcyjne wolne publiczne ekonomiczne prywatne produkcyjne

21. dobra ekonomiczne Dobra ekonomiczne to wytwarzane przez człowieka z dostępnych i ograniczonych zasobów produkty czyli dobra, które zaspokajają bezpośrednio potrzeby ludzkie, lub służą do produkcji takowych.Aby otrzymać jakikolwiek produkt, człowiek musi na bazie znanych mu metod wytwarzania (technologii) połączyć w procesach produkcyjnych stojące do jego dyspozycji czynniki produkcji.

22. czynniki produkcji i ich produktywność  Czynniki te klasyfikuje się zazwyczaj na cztery kategorie: ·praca (zasoby ludzkie), w tym wykształcenie, umiejętności zawodowe, doświadczenie itd. ·ziemia (zasoby naturalne) ·kapitał (rzeczowy i finansowy) ·technologia wytwarzania konkretnych produktów

23. praca Pojęcie „praca” oznacza działalność ludzką każdego rodzaju: fizyczną i umysłową, wykwalifikowaną i niewykwalifikowaną. Praca to ludzki wysiłek fizyczny lub umysłowy włożony w tworzenie dóbr. Efektywność (lub inaczej mówiąc produktywność) pracy jest zazwyczaj mierzona ilością lub wartością produkcji wytworzonej w ciągu jednej roboczogodziny lub w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. Z pojęciem czynnika pracy ściśle wiąże się inne pojęcie, a mianowicie „kapitał ludzki”, przez który rozumiemy zasób posiadanej wiedzy, doświadczenia , umiejętności i chęci do pracy, jakimi jednostki ludzkie dysponują w procesie produkcji przy wykonywanie określonych przez technologię czynności.

24. rys.czynniki wpływające na produktywność pracy sposób zarządzania wyposażenie techniczne organizacja instytucji efektywność edukacja warunki pracy inne czynniki Źródło: J.E. Karney: Człowiek i praca, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998

25. efektywność pracy  -                     edukacja i możliwość szkolenia, tzn. ogólny poziomy oświaty oraz od jakość i dostępności systemu doskonalenia zawodowego, -                     warunki pracy, -                     techniczne wyposażenie organizacji, -                     sposób zorganizowania instytucji (chodzi zarówno o rodzaj struktury organizacyjnej jak i zaprojektowanie stanowisk organizacyjnych i połączenie ich w komórki organizacyjne), -                     styl zarządzania uprawiany w organizacji (dyrektywny, konsultacyjny, uczestniczący, delegujący), -                     inne czynniki (np. normy zwyczajowe, religia, klimat, itp.)

26. efektywność pracy pracownicy, którzy są zatrudnieni w organizacjach: -                     stwarzających przyjazne warunki pracy, -                     wyposażonych w nowoczesne środki produkcji, -                     dobrze zorganizowanych i -                     właściwie zarządzanych, są na ogół bardziej produktywni od tych, którzy pracują w instytucjach: o nieprzyjaznych warunkach pracy, źle wyposażonych, źle zorganizowanych i niewłaściwie zarządzanych

27. ziemia Pojęcie „ziemia„ obejmuje wszelkie dary natury, które są osiągalne dla ludzi, czyli gleby, minerały, lasy, wody oraz wszystkie zawarte w nich dostępne w badanym okresie bogactwa.

28. kapitał Kapitał to zasób środków , który mogą być wykorzystany jako czynnik wytwórczy w procesie produkcyjnym. Firmy zgłaszają zapotrzebowanie na kapitał dlatego, że umożliwia on firmom podobnie jak i inne czynniki wytworzenie dóbr i usług zaspakajających w sposób bezpośredni lub pośredni potrzeby ludzkie.

29. rodzaje kapitału kapitał pieniężny kapitał rzeczowy Kapitał pieniężny to stojące do dyspozycji firm środki finansowe,które umożliwiają im zakup pozostałych środków produkcji między innymi kapitału rzeczowego Stojący do dyspozycji firm kapitał rzeczowy klasyfikuje się jako: kapitał trwały składający się z rzeczy zużywających się stopniowo w procesie produkcji ale nie zmieniających swej postaci fizycznej. Przykładem mogą być maszyny, budowle, urządzenia . kapitał obrotowy, czyli dobra i usługi nie tylko zużywające się w procesie produkcyjnym, ale również zmieniające swoją postać. Jedną z pozycji w kapitale zmiennym zajmują będące w dyspozycji firmy środki finansowe.

30. produktywność kapitału Produktywności kapitału rzeczowego to stosunek uzyskiwanego z niego efektu do wartości zaangażowanego do jego wytworzenia kapitału rzeczowego Aby produkcja i konsumpcja mogły się powiększać ,rosnąć musi zasób stojącego do dyspozycji kapitału rzeczowego, lub przynajmniej ilość produkcji uzyskiwanej z jednej jego jednostki , czyli jego produktywność .

31. technologia Wszystkie opisane powyżej czynniki produkcji są niezbędne w procesie produkcyjnym. Ale pozostawione same sobie niczego nie wyprodukują. Trzeba je bowiem połączyć i zorganizować . Stąd wielu ekonomistów jako czwarty czynnik wytwórczy podaje technologię. Obejmuje ona wszelką wiedzę teoretyczną i praktyczną, wszelkie znane i stosowane w procesach produkcji metody wytwarzania.

32. dochody właścicieli czynników produkcji Cechą wszystkich czynników wytwórczych w gospodarce rynkowej jest to, że ponieważ są zawsze czyjąś własności, za ich użytkowanie trzeb płacić. Ich użytkowanie związane jest zatem z wydatkami pieniężnymi, które stanowią pieniężne koszty produkcji. Ponieważ wydatki jednych są zarobkami drugich, zatem wydatki ponoszone na zakup czynników produkcji przynoszą właścicielom dochody . Praca przynosi dochód zwany płacę, ziemia dochód zwany rentę. Kapitał pieniężny przynosi jego właścicielom dochód zwany procentem kapitał rzeczowy przynosi wynajmującemu go właścicielowi dochód zwany czynszem dzierżawnym. Nadwyżka powstających w firmach przychodów pieniężnych ponad wszystkie poniesione na ich uzyskania wydatki to zysk.

33. ograniczoność zasobów Charakterystyczną cechą dóbr ekonomicznych w ogólności a zasobów w szczególności jest ich ograniczoność. Wyraża się ona nie tyle w ograniczonym dostępnie i możliwościach wykorzystania czynników wytwórczych, ile w niemożliwości zaspokojenia z ich pomocą wszystkich ludzkich potrzeb.

34. rzadkość

35. wybory Musi nieustannie rozstrzygać do jakich zastosowań kierować ograniczone środki. Inaczej mówiąc musi nieustannie rozstrzygać: co w jakich ilościach kiedy i gdzie powinno być wytwarzane? Musi również rozstrzygnąć w jaki sposób dobra te powinny być wytwarzane. Inaczej mówiąc muszą zapadać decyzje odpowiadające na pytanie jak,przy zastosowaniu jakich metod i technik produkować potrzebne mu dobra? Np. czy wytwarzać energię z ropy naftowej z wody czy też węgla? Każde społeczeństwo musi nieustannie rozstrzygać,kto i w jakich ilościach będzie korzystał z wytwarzanych dóbr i usług.Inaczej mówiąc musi nieustannie rozstrzygać dla kogo produkować? Jakie będą zasady podziału tego co zostało wytworzone między członków społeczeństwa ?

36. koszt alternatywny wyboru • Z rzadkości wynikają pewne, istotnekonsekwencje: • ponieważ nie możemy wytworzyć wszystkich dóbr w takich ilościach, które zaspokoiłyby wszystkie nasze potrzeby, siłą rzeczy musimy zatem nieustannie dokonywać wyboru, w jakich dziedzinach i w jakich ilościach i w jaki sposób należy wykorzystywać dostępne nam, lecz ograniczone czynniki wytwórcze. • wybierając jedną możliwość zastosowanie czynników wytwórczych, pozbawiamy się korzyści, jaki można by uzyskać, gdybyśmy dokonali innego wyboru. Z każdym zatem konkretnym wyborem związany są zatem utracone korzyści możliwe do uzyskania przy innym wykorzystania zasobów. Takich utraconych możliwości może być nieskończenie wiele.

37. koszt alternatywny W sytuacji ograniczoności zasobów i nieograniczoności potrzeb każde społeczeństwo stoi wobec konieczności dokonywania nieustannych wyborów. Pod pojęciem kosztu alternatywnego będziemy rozumieć najkorzystniejszą ze wszystkich możliwość wykorzystania ograniczonych zasobów, z której musimy zrezygnować. Uwaga! Koszt alternatywny powstaje tylko wówczas, gdy czynniki produkcji są mobilne, tzn. gdy mogą być przenoszone do różnych alternatywnych zastosowań.

38. przykład - krzywa transformacji założenie Krótkiokres, co oznacza, że co najmniej jeden czynnik produkcji jest stały. Przyjmujemy zatem, że nakłady kapitału, ziemi i technologii są niezmienne, a zatem firma dysponuje pewną ilością urządzeń, maszyn, gruntów i konkretną wiedzą techniczno – technologiczną. Są one również niemobilne. Mobilna jest natomiast praca ludzka.

39. KOMBINACJA Ilość zatrudnionych przy produkcji galaretek ( Ly)) Dzienna produkcja galaretek w sztukach (Y) Ilość zatrudnionych przy produkcji ciasteczek ( Lx) Dzienna produkcja ciasteczek w sztukach (X) A 5 15 0 0 B 4 14 1 5 C 3 12 2 9 D 2 9 3 12 E 1 5 4 14 F 0 0 5 15 przykład - krzywa transformacji

40. przykład - krzywa transformacji galaretki Y 15 14 12 9 5 A B C D E F 0 5 9 12 14 15 ciasteczkaX w warunkach ograniczoności i pełnego wykorzystania zasobów zwiększenie produkcji jednego dobra może się odbyć tylko wówczas, gdy zmniejsza się produkcja drugiego dobra.

41. produkcja potencjalna KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - PPFProduction Possibility Frontierjest krzywą, która pokazuje alternatywne kombinacje dwóch dóbr (x, y), które kraj może wyprodukować wykorzystując w pełni wszystkie swoje zasoby i używając najlepszej dostępnej z danym momencie technologii. Wtedy gospodarka będzie znajdowała się na linii PPF (punkt B). Jeśli jest położona poniżej wtedy znajduje się w punkcie suboptymalnym (punkt A), tzn. nie wykorzystuje w pełni co najmniej jednego rodzaju zasobu. Jeśli zaś jest położona powyżej (punkt C) to oznacz, że jest to punkt poza możliwościami produkcji tej gospodarki. Ujemne nachylenie krzywych możliwości produkcyjnych pokazuje, że jeśli chce kraj wytworzyć więcej dobra x (przesunięcie z x0 do x1) musi zrezygnować z części produkcji dobra y (przesunięcie z y0 do y1).

42. krzywa możliwości produkcyjnych X X1 X0 * C B *A Y1 Y0 Y

43. krzywa możliwości produkcyjnych PPF0 – wyjściowa krzywa, która pokazuje maksymalne osiągalne wiązki obu produktów. Nie jest ona dana raz na zawsze. W długim okresie czasu gospodarka może zwiększyć lub polepszyć jakość czynników, co ilustruje hipotetyczne przesunięcie PPF do PPF1. Jeśli w gospodarce następują zmiany zmniejszania ilości produkowanych dóbr, mówimy, że nastąpiła recesja. Przesunięcie PPF do PPF2. Przesunięcia mogą być równoległe lub nierównoległe. Uzależnione jest to w którym kierunku i w jakim stopniu zmieniają się czynniki.

44. krzywa możliwości produkcyjnych dla długiego okresu PPF1 PPF0 PPF2 X Y

45. krzywa możliwości produkcyjnych dla długiego okresu PPF1 PPF0 PPF2 X Y

46. reprodukcja ODTWARZANIE ZWIĄZKÓW I RELACJI ZACHODZĄCYCH MIĘDZY LUDZMI W PROCESIE ICH SPOŁECZNEGO DZIAŁANIA UJĘCIE SPOŁECZNE UJĘCIE RZECZOWE UJĘCIE BIOLOGICZNE RE( z łac.)ZNÓW, NA NOWO, POWTÓRNIE ROZMNAŻANIE LUDZI KOPIA ORGINAŁU ROZMNAŻANIE ROŚLIN W CELACH UŻYTKOWYCH KOPIOWANIE CZEGOŚ REPRODUKCJA POWTARZANIE CZEGOŚ ROZMNAŻANIE ZWIERZĄT W CELACH UŻYTKOWYCH ODTWARZANIE PRODUCTIO ( z łac.) TWORZYĆ, PRODUKOWAĆ,PRZEDŁUŻAĆ... . . . UJĘCIE PSYCHOLOGICZNE UJĘCIE EKONOMICZNE ODTWARZANIE PAMIĘCI NIEUSTANNE ODTWARZANIE WSZYSTKICH WARUNKÓW I CZYNNIKÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W PRODUKCJI W CELU JEJ STAŁEGO KONTYNUOWANIA

47. koszt alternatywy KOSZTY ALTERNATYWNE (KOSZT UTRACONYCH MOŻLIWOŚCI) możemy przedstawić za pomocą krzywej możliwości produkcyjnych zwanej krzywą transformacji.

48. krzywa transformacji Krzywe transformacji mogą być liniami prostymi, wtedy koszty alternatywne są stałe. Ze stałym kosztem alternatywnym mamy do czynienia w przypadku, gdy: czynniki produkcji są albo doskonałymi wzajemnymi substytutami albo używane są w takich samych proporcjach w obu dóbr, wszystkie jednostki tego samego czynnika są jednakowe i dokładnie takiej samej jakości.

49. krańcowa stopa transformacji Koszt alternatywny jednego dobra jest równy wielkości produkcji drugiego dobra, z którego kraj musi zrezygnować by zwolnić wystarczającą ilość zasobów pozwalających na wytworzenie dodatkowej jednostki pierwszego dobra. Koszt ten dany jest nachyleniem krzywej możliwości produkcyjnych, które określone jest mianem krańcowej stopy transformacji.

50. prawo nieproporcjonalnych przychodów z czynnika zmiennego prawo to działa ono wyłącznie w krótkim okresie, gdy ilość przynajmniej jednego ze stosowanych przez firmę czynników jest stała np. czynnikiem stałym, bo niemobilnym jest: kapitał rzeczowy i ziemia, zaś czynnikiem zmiennym bo mobilnym praca ludzka.Prawo to głosi,że jeśli będziemy powiększali zatrudnienie czynnika zmiennego kolejno o takie same jednostki i dodawali je do stałych ilości pozostałych czynników wytwórczych, to uzyskiwane z dodatkowej pracy przyrosty produkcji Q/Lx będą najpierw coraz większe, ale po przekroczeniu pewnej krytycznej wielkości produkcji i zatrudnienia (znanej w matematyce jako punkt przegięcia funkcji) zaczną maleć do zera,a nawet mogą osiągać wartości ujemne czyli funkcja zmienia nachylenia z dodatniego na ujemne.