De veroudering bekeken door een macro-economische bril.

1. De veroudering bekeken door een macro-economische bril. Freddy Van den SpiegelChief Economist - Director Public Affairs

2. De economische impact van vergrijzing. • Vergrijzing en financiële markten • Conclusie.

3. De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking

5. Snelle veroudering van de bevolking • Actieve bevolking (15-64j) blijft stabiel • Aantal gepensioneerden neemt toe • Afhankelijkheidsratio stijgt van 25% in 2010 tot 45% in 2050 => toenemende druk op actieve bevolking

6. Demografische evolutie EU-15

7. De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking Met belangrijke repercussies voor de overheidsfinanciën

10. De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking Met belangrijke repercussies voor de overheidsfinanciën En eventueel tragere economische groei

11. Er is een positief verband tussen de groei van de actieve bevolking en de economische groei (BBP per hoofd van de bevolking) Source: IMF

12. België: Gedurende de periode 1982 – 2007: gemiddelde groei van de beroepsbevolking: 0.63% gemiddelde groei van het BBP: 2.20% • Periode 2008-2050 Verwachte groei beroepsbevolking: 0.3% Bijgevolg: verwachte gemiddelde groei: 1.05%

13. Macro-economische assumpties van de Studiecommissie voor de Vergrijzing: Gemiddelde jaarlijkse groeivoet (2007 – 2050): Werkgelegenheid: 0.3% Productiviteit: 1.7% Lonen: 2.0% BBP: 1.9% BBP/hoofd: 1.6%

14. Mogelijke oplossingen. • Logische oplossing I: meer en langer werken. • Logische oplossing II: meer sparen. => Dus belangrijke rol voor de financiële markten.

15. De economische impact van vergrijzing. • Veroudering en financiële markten.

16. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen.

17. De uitdaging van het lange termijn sparen. De beperkingen van het sparen. Interestvoet : 3 % Beginkapitaal : 1 EURO Looptijd : 2000 ans RESULTAAT 47.255.178.755.826.900.000.000.000 WERELD BBP 30.000.000.000.000

18. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard?

19. Reeds teveel gespaard?

20. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!)

24. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scénario

25. Het « boom - bust » scenario. • Het nu accumuleren van activa doet de prijs stijgen. • Verkoop van activa binnen 30 jaar leidt tot een ineenstorting.

26. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scenario. • Maar de globalisering kan helpen.

29. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scenario. • Maar de globalisering kan helpen. • Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten.

33. AAA-subprime

35. Het belang van rendement, een eenvoudig voorbeeld. - 1000 EURO/ maand sparen tussen 45 en 65 jaar. - 3000 EURO/ maand uitkeren na 65 jaar. (in reële termen)

36. capital 270000 260000 250000 240000 230000 220000 210000 200000 190000 180000 170000 160000 150000 140000 130000 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 -10000 -20000 -30000 -40000 -50000 -60000 -70000 -80000 -90000 -100000 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 age Evolutie in het geval van een reëel rendement van 1%.

37. 350000 340000 330000 320000 310000 300000 290000 280000 270000 260000 250000 240000 230000 220000 210000 200000 190000 180000 170000 160000 150000 140000 130000 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 Evolutie in het geval van een reëel rendement van 3%. capital 85 age

38. Evolutie in het geval van een reëel rendement van 5%. capital 500000 475000 450000 425000 400000 375000 350000 325000 300000 275000 250000 225000 200000 175000 150000 125000 100000 75000 50000 25000 0 age 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85

39. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scenario. • Maar de globalisering kan helpen. • Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. • Het spaarvolume is niet het enige probleem.

40. Andere problemen dan het spaarvolume: de overgang van collectieve verantwoordelijkheid naar individuele verantwoordelijkheid. • Transmissie van risico: • Van de publieke sector naar de privé sector. • Van DB naar DC: van de ondernemingen naar het individu. • De gevolgen. • De risico’s voor ondernemingen.

42. Déficit fonds de pensions - Royaume-Uni (En milliard de £) Source: De Tijd - Watson Wyatt

43. Andere problemen dan het spaarvolume: de overgang van collectieve verantwoordelijkheid naar individuele verantwoordelijkheid. • Transmissie van risico: • Van de publieke sector naar de privé sector. • Van DB naar DC: van de ondernemingen naar het individu. • De gevolgen. • De risico’s voor ondernemingen. • De impact op de allocatie van activa. • Naar een suboptimale diversificatie? • Het raadsel van de investeringshorizon.

44. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scenario. • Maar de globalisering kan helpen. • Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. • Het spaarvolume is niet het enige probleem. • De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen?

45. De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen? • Levensduur. • Gezondheidszorg. • Individueel evenwicht versus collectief evenwicht.

46. 2. Veroudering en financiële markten. • De uitdaging van het lange termijn sparen. • Reeds teveel gespaard? • De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) • Het « boom-bust » scenario. • Maar de globalisering kan helpen. • Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. • Het spaarvolume is niet het enige probleem. • De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen? • Epiloog: risico’s op middellange termijn.

47. Epiloog: Wat doen met de geopolitieke uitdagingen?

48. 3. Conclusie. De uitdagingen van de vergrijzing: meerdere oplossingen. • Meer werken. • Meer sparen. • Toezicht houden op de financiële markten. • De toekomst van de EU (grondwet, uitbreiding). • Europa en het geopolitieke aspect. De diversificatie van de oplossingen is de beste garantie.

49. Dank u.