Etika ne kerkim

1. Etika ne kerkim Halina M. Zaleski College of Tropical Agriculture and Human Resources, University of Hawaii at Manoa

2. Dy pyetje dhe nje histori • A zhvillohet kerkimi mbi baza etike? • A trajtohen bashkepunetoret/te tjeret ne menyre te drejte?

3. Principet e etikes • Shkruani ne nje leter principet qe ju perdorni per te mare vendime etike • Listoni principet aktuale dhe jo burimet e ketyre principeve • Thekesoni principet tuaja ne menyre qe nje i huaj te mund ti kuptoje

4. Krijimi i nje shoqerie • Numri ne letren tuaj identifikon grupin ne te cilin ju jeni • Cdo grup do vendose mbi principet e etikes

5. Aplikimi i principeve tuaja • Kater studime 1. Vlera ekstreme 2. Krediti 3. Autoresia 4. Konsulenti

6. Rasti 1: Vlera ekstreme • “Nje ekonomist bujqesor zhvillon nje model te ri teorik qe prezanton fenomenet ekonomike me interes, por ka nevoje per evidence empirike per te mbeshtetur formulimin. Te dhenat e nevojshme per te bere kete mund te ekzistojne. Megjithate, mbi vleresimin fillestar te parametrave te modelit, kerkuesi zbulon se te dhenat nuk sigurojne vleresimin konsistent te parametrave me nje specifikim rigoroz te zhvillimit te modelit. Analiza te metejshme e kapin problemin ne nje ose dy vlera ekstreme ne grupin e te dhenave, dhe eleminimi i ketyre vlerave ekstremesiguron vleresimin e parametrave te tille qe, megjithese nuk jane perfekt jane konsistent me argumentat teorike.” • Debertin, Luzar and Chambers, 1995. J of Ag and Resource Econ. 20(1):82-95.

7. Rasti 1: Vlera ekstreme • Ekonomisti duhet te publikoje disa rezultate qe te mund te promovohet. • 1. Cilat jane alternativat e kerkuesit? • 2. Cfare duket te publikoje kerkuesi dhe pse?

8. Rasti 2: Krediti • “Beni, nje student i vitit te trete, ka punuar ne nje projekt kerkimi qe perfshin nje teknike eksperimentale te re te rendesishme. Per nje takim nderkombetar ne fushen e tij, Beni shkruajti nje abstrakt dhe nje prezantim te shkurter qe permendte tekniken e re. Pas prezantimit te tij, ai u surprizua dhe u kenaq kur Dr. Freeman, nje udheheqes kerkimor nga nje universitet tjeter, e perfshiu ate ne nje bisede me te gjere. Dr. Freeman e pyeti Benin per tekniken e re, dhe Beni e pershkroi ate plotesisht. Vete udheheqesi i Benit, shpesh here i inkurajonte studentet e tij te mos mbanin sekrete nga kerkues te tjere, dhe Benit iu be qejfi qe Dr. Freeman ishte kaq i interesuar ne punen e tij.

9. Rasti 2: Krediti • Pas 6 muajsh Beni po shfletonte nje reviste dhe pa nje artikull nga Dr. Freeman. Artikulli pershruante nje ekseriment qe varej ne tekniken me te cilen Beni kishte punuar dhe evoluar. Atij si erdhi keq; ne fakt atij iu be serisht qejfi qe ne nje fare menyre teknika e tij kishte influencuar kaq shume punen e Dr.Freeman. Por kur ai lexoi citimet, duke pritur te shihte diku nje referim ndaj abstraktit dhe prezantimit te tij, emri i tij nuk gjendej gjekundi. • National academy of Sciences. 1995. On Being a Scientist: Responsible Conduct in Research.

10. Rasti 2: Krediti • 1. Cilat jane alternativat e Benit? • 2. C’duhet te beje Beni dhe pse? • 3. C’duhet te beje profesori i Benit?

11. Rasti 3. Autoresia • “Paula, nje asistent profesore e re, dhe disa studente te diplomuar kane punuar ne nje seri eksperimentesh gjate viteve te shkuara. Gjate kesaj kohe, eksperimentet jane prezantuar ne postera, abstrakte dhe prezantime ne takime te ndryshme. Tani eshte koha qe te permblidhen eksperimentet per publikim, por studentet e Paules duhet me pare te marin nje vendim te rendesishem. Ata mund te shkruajne nje artikull te vetem me nje emer te pare qe do te mund te shpjegonte eksperimentet ne nje menyre mjaft te qarte, ose ata mund te shkruajne nje seri artikujsh me te vegjel qe jane me pak te kuptueshem, duke qene keshtu secili student autor i pare.

12. Rasti 3. Autoresia • Paula favorizon alternativen e pare, duke dhene argumentin se nje artikull i vetem ne nje reviste me te mire do te ishte me i pershtatshem per gjithe qellimet e tyre. Studentet e Paules, nga ana tjeter sygjerojne shkrimin e disa artikujve. Ata argumentojne se nje artikull i vetem me gjithe rezultatet do te ishte shume i gjate dhe kompleks dhe do te mund te demtonte mundesite e tyre te karieres sepse ata nuk do te mund te thekesonin ne nje artikull te vetem pjesen ne te cilen ata kishin qene autore te pare. • National academy of Sciences. 1995. On Being a Scientist: Responsible Conduct in Research.

13. Rasti 3. Autoresia • A duhet qe eksperimentet te botohen se bashku ne nje artikull te vetem? • Ne qofte se ata publikojne nje artikull te vetem si do te listohen autoret? • Ne qofte se publikohet nje artikull i vetem, si do te mund te thekesojne rolet e tyre te ndryshme, dhe rendesine e artikullit?

14. Rasti 4. Konsulenti • Ju sapo jeni punesuar si konsulent tregu nga nje kompani qe merret me rritjen dhe perpunimin e domateve. Oret e punes jane ideale dhe paga shume e mire. Perfitimet shtese perfshijne dhe perdorimin i dhomes se hotelit te kompanise ne nje kompleks pushimesh.

15. Rasti 4. Konsulenti • Ju keni mare vesh se ne nje pjese te tokave te kompanise, domatet jane infektuar me nje virus per te cilin nuk ka nje kure pervec shkaterrimit te bimes. Ju ja vini kete gje ne dukje asistent menaxherit. Asistent menaxheri ju pergjigjet se asnje nga konsumatoret e produkteve te kompanise nuk eshte ankuar se eshte semure, dhe se kompania do te shkaterohej plotesisht ekonomikisht nqs bimet do te shkateroheshin. Ai ju thote se kesaj here nuk do te ndermare asnje veprim. Sidoqofte eshte shqetesimi se virusi do te mund te perhapej dhe ne ferma te tjera.

16. Rasti 4. Konsulenti • 1. Cilat jane alternativat e konsulentit? • 2. Cfare duhet te beje konsulenti dhe pse?

17. Revista e Ekonomise Bujqesore • Pse njerezit i kushtojne vemendje rezultateve tuaja apo te kerkimeve te tjera? • A duhet te publikohen rezultatet negative?

18. Revista e Ekonomise Bujqesore • Si siguron fusha juaj e kerkimit qe rezultatet te jene te besueshme? • Cilat jane pasojat e publikimit te rezultateve te dyshimta?

19. Cilat jane detyrimet tuaja? • Per universitetin? • Per komunitetin i kerkimit? • Per agjensite qe japin fonde? • Per bashkepunetoret?

20. Cilat jane pritjet tuaja? • Nga universiteti? • Nga komuniteti i kerkimit? • Nga agjensite qe japin fonde? • Nga bashkepunetoret?

21. Cilat jane detyrimet tuaja? • Per studente/padagoge? • Per ekstensionin? • Per fermeret?

22. Cilat jane pritjet tuaja? • Nga studente/padagoge? • Nga ekstensioni? • Nga fermeret?

23. Permbledhje • Kerkim etik • Njeh problemet • Identifikon alternativat • Zgjedh aksionin etik • Maredhenie etike • Qarteson pritjet • Komunikimi • Siguron mundesi te barabarta

24. Vleresimi i Workshop-it • A ju beri workshop-i te mendoni? • A jane princilet tuaja me te qarta? • A jeni me i pergatitur per dilemat profesionale?