Duurzaam bodemgebruik in de landbouw

1. Duurzaam bodemgebruik in de landbouw een beoordeling van het huidige agrarische bodemgebruik in Nederland Ministerie van LNV, VROM en SenterNovem/Bodem+ i.o.v. Stuurgroep Bodem

2. Inhoud • Aanleiding en doelstelling • Afbakening en werkwijze • Uitwerking concept • Toelichting op de thema’s • Conclusies • Aanbevelingen rol overheid; Actieprogramma 2006

3. Aanleiding en doelstelling • Beleidsbrief Bodem • Europese Bodemstrategie “concretiseren van het begrip duurzaam bodemgebruik in de landbouw en het doen van een voorstel voor de rol van de overheid om duurzaam bodemgebruik in de landbouw te bevorderen”

4. Afbakening • Bodemgebruik door agrariërs in Nederland • Bestaande (beleids)kaders • EU bodemthema’s: • Organische stof • Bodembiodiversiteit • Bodemstructuur • Verontreinigingen • Erosie

5. Werkwijze • People, planet, profit • Huidige beschikbare informatie • TCB Advies duurzamer bodemgebruik in de landbouw • PPO Advies uit de praktijk • Expert judgement, klankbord • Inventarisatie (niet)duurzaam bodemgebruik • Beoordeling huidige situatie; PPP-aspecten • Signalering rol overheid

6. Uitwerking concept Criteria voor beoordeling duurzaam bodemgebruik

7. Thema’s (1) Organische stof: Voorkomen dat het organische stof daalt tot onder kritisch minimum Bodembiodiversiteit: Behoud, herstel en bevorderen van het benutten van bodembiodiversiteit Bodemstructuur: Voorkomen van bodemverdichting zowel in als onder de teeltlaag Erosie: Voorkomen bodemerosie

8. Thema’s (2) Verontreinigingen • Nutriënten: bereiken van een goede ecologische toestand, zo min mogelijk lekverliezen, balans input en output. • Gewasbeschermingsmiddelen: afname van de milieubelasting in 2010 met tenminste 95% t.o.v. 1998 door geïntegreerde gewasbescherming • Zware metalen: voorkomen verliezen naar omgeving en streven naar balans input en output

9. Voorbeeld afweging PPP: bodemverdichting Machinegebruik (zware machines, nat land) • Huidige situatie • People: kans op droogte- en wateroverlast en oppervlakkige afstroming • Planet: verslechtering porositeit voor water en lucht en doordringbaarheid van wortels, m.a.g. afwijkende bodembiodiversiteit • Profit: opbrengstvermindering, meerkosten ziektebestrijding, kosten herstel. Economisch belang om toch te oogsten • Beoordeling duurzaamheid • Signalering rol overheid

10. Conclusies (1) Op basis van de uitgangspunten en uitkomsten van de inventarisaties in dit project gebruiken agrariërs de bodem redelijk duurzaam

11. Conclusies (2) Niet duurzaam bodemgebruik: • Omzanden als sanitaire maatregel • Bodemtechnische ingrepen die leiden onacceptabel verlies van archeologische/aardkundige wateren • Diepe ontwatering veengebieden • Accumulatie zware metalen, m.n. lozen van kopersulfaat in mestput Bodemgebruik dat duurzamer kan dan de huidige praktijk: • Grondontsmetting • Toevoer fosfaat (naar evenwicht) • Toevoer zware metalen door meststoffen

12. Conclusies (3) Bodemgebruik waarover kennis ontbreekt: • Verdichting ondergrond • ‘Vergeten’ verontreinigingen • Effecten nauwe vruchtwisseling/mogelijkheden verruimen vruchtwisseling • Inzet bodembiodiversiteit • Reductie zware metalen in veevoer • Aanpassingen peilbeheer veenweide

13. Voorstel Actieprogramma 2006 • Kennisontwikkeling • Aanpak kennisleemten • Voortzetten huidige kennisopbouw • Vervolgonderzoek duurzaam bodemgebruik: grotere schaal (tijd, ruimte, actoren) • Kennisverspreiding / communicatiestrategie • Voordelen duurzaam bodemgebruik • Alternatieven voor niet-duurzaam bodemgebruik

14. Voorstel Actieprogramma 2006 • Belonen maatschappelijke bodemdiensten • Testen in 2006 • Aanpak niet-duurzame landbouwpraktijken i.s.m bedrijfsleven. Indien onvoldoende eigen verantwoordelijkheid: • (Aanpassen) regelgeving, handhaving • Operationaliseren zorgplicht Wbb • Cross compliance