Lidija Šćepanović Rukovodilac Sektora za monitoring, analizu i izvještavanje

1. UticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinuLidijaŠćepanović,Pomoćnik direktoraSektor za monitoring, analizu i izvještavanje Lidija Šćepanović Rukovodilac Sektora za monitoring, analizu i izvještavanje

2. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu • Postojeće stanje u Crnoj Gori • Monitoring životne sredine • Prijedlog mjera

3. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu POSTOJEĆE STANJE U CRNOJ GORI • Ekspanzija industrijske proizvodnje u Crnoj Gori, u drugoj polovini prošlog vijeka, rezultirala je emisijama zagađujućih supstanci u sve segmente životne sredine i nastankom opasnog industrijskog otpada • Iako je industrijska proizvodnja u stagnaciji od 90-ih godina, a samim tim i godišnja proizvodnja opasnog otpada manja, ukupna količina ove vrste otpada se konstantno povećava i predstavlja stalnu opasnost za životnu sredinu. • U skladu sa tim, nameće se rješavanje pitanja zbrinjavanja industrijskog otpada nastalog u prethodnom periodu u velikim industrijskim sistemima kao što su: - Kombinat aluminijuma Podgorica (bazencrvenogmulja i odlagališteindustrijskogotpada), - Željezara Nikšić (odlagališteindustrijskogotpada), - Termoelektrana Pljevlja (odlagalištepepela i šljake „Maljevac“), a koji su danas u našoj zemlji prepoznati kao tzv. „ekološke crne tačke“.

4. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu PODJELA OTPADA Premakarakteristikama: • Opasniotpad – otpad koji ima bar jednu od opasnih karakteristika(eksplozivnost, zapaljivost, sklonost ka oksidaciji, akutna otrovnost, sklonost ka koroziji itd.). • Inertni otpad – je otpad kod kojeg, kada je odložen na deponiju, ne dolazi do značajnih fizičkih, hemijskih ili bioloških transformacija niti zagađenja okoline. • Neopasniotpad – bilo koji otpad koji nije definisan kao opasan. Prema mjestunastanka: • Komunalni otpad • Industrijski otpad

5. UticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinuMapa otpada u Crnoj Gori

6. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu Projekat VladeCrne Gore u saradnjisa Svjetskom bankom Pet prioritetnih lokacija: * Termoelektrana Pljevlja(deponijapepelaišljake); * Kombinat Aluminijuma Podgorica (crveni mulj i deponija čvrstog otpada); * Zeljezara Niksic (deponija); * Gradac Pljevlja (flotacijsko jaloviste); * Brodogradiliste Bijela (deponija).

7. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu Količine industrijskog otpada na području crnih tačaka u 2011.g.

8. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu • Agencija za zaštitu životne sredineu skladu sa svojim nadležnostima u okviru redovnog praćenja stanja životne sredine u Crnoj Gori, vrši monitoring pojedinih segmenata životne sredine i priprema godišnju Informaciju o stanju životne sredine kroz prikaz stanja životne sredine po segmentima: • Vazduh • Klimatske promjene • Vode • Morski ekosistem • Zemljište • Otpad • Biodiverzitet • Buka u životnoj sredini • Radioaktivnosti u životnojsredinisaprocjenomradiološkogopterećenjastanovništva • II Prijedlogmjera u ciljupoboljšanjapostojećegstanja

9. UticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinuMONITORING VAZDUH Položaj automatskih stacionarnih stanica u okviru zona kvaliteta vazduha (mreža mjernih mjesta). Na osnovu rezultata i višegodišnjih ispitivanja može se zaključiti da je vazduh u urbanim zonama najopterećeniji sa PM10 česticama, koje se javljaju najčešće kao rezultat sagorijevanja goriva u velikim i malim ložištima, kao i u motorima sa unutrašnjim sagorijevanjem.

10. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu VODE Mreža stanica za kvalitet površinskih voda obuhvata 13 vodotoka sa 36 mjernih profila, tri prirodna jezera sa 11 mjernih profila i obalno more (uključujući i zatvorene lučke akvatorijume). Kada su podzemne vode u pitanju mrežom stanica i programom rada obuhvaćene su podzemne vode prve izdani Zetske ravnice. Mrežu čini devet mjernih profila, koji pokrivaju prostor čitave Zetske ravnice. Najvećiizvorizagađivanjapovršinskih i podzemnihvodasukomunalneotpadnevode, koje se najčešće u neprečišćenomobliku, ispuštaju u recipijent, nakoncentrisanilidifuzannačin. Netretiraneindustrijske i komunalneotpadnevodepredstavljajuključneizvorezagađenjavoda u CrnojGori. Jedanod najznačajnijihuzrokazagađenjapovršinskih i podzemnihvoda jeneodgovarajućestanjekanalizacionihinfrastruktura, odnosnoneadekvatnosakupljanje i prečišćavanjeotpadnihvoda.

11. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu ZEMLJIŠTA • Redovan monitoring zemljištakoji se vršinalokacijamaodlagalištaotpadapomenutihindustrijskihpostrojenja, kao i u njihovojneposrednojblizini, u kontinuitetupokazujenegativanuticajna segment zemljišta, što se evidentirakrozpovećanekoncentracije - organskih polutanata - bakar, cink, kadmijum, bor, nikal, olovo, živa, arsen, hrom, fluor, kobalt, molibden, mangan i - neorganskihpolutanata- policiklični aromatični ugljovodonici (PAH), polihlorovani bifenili i trifenili (PCBs i PTCs), organokalajna jedinjenja (TBT, TMT), pesticidi, dioksini i furani.

12. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinuu ŽELJEZARA NIKŠIĆ Deponija željezare • U zemljištu uzorkovanom na deponiji Željezare povećane koncentracije neorganskih polutanata, kadmijuma (Cd), olova (Pb), arsena (As), hroma (Cr), nikla (Ni), bakra (Cu), cinka (Zn) i bora (B), kao i povećan sadržaj poliaromatskih ugljovodonika (PAH) i PCB kongenera su u direktnoj vezi sa njenim neadekvatno odloženim otpadom. • U zemljištu uzorkovanom na lokaciji 200m udaljenoj od deponije Željezare koncentracije svih neorganskih i organskih polutanata su ispod normiranih vrijednosti. Rubeža • Rezultatianalizeuzorakazemljišta u naseljuRubeža u 2011. godininijesupokazalinegativneefekteradaŽeljezare u smislupovećanogsadržajaorganskih i neorganskihpolutanata u zemljištu.

13. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu TERMOELEKTRANA PLJEVLJA Jalovište TE • Povećana koncentracija neorganskog polutanta arsena (As) u uzorku zemljišta sa lokacije jalovišta TE je u direktnoj vezi sa uticajem odloženog industrijskog otpada. • Sadržaj svih neorganskih i organskih polutanata u uzorku zemljišta u neposrednoj blizini jalovišta (150m) je u okviru propisanih vrijednosti. Komini • Rezultatianalizeuzorakazemljišta u naseljuKomininijesupokazalinegativneefekterada TE Pljevlja u smislupovećanogsadržajaorganskih i neorganskihpolutanata u zemljištu.

14. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu KOMBINAT ALUMINIJUMA PODGORICA (KAP) Srpska U uzorcimazemljištauzorkovanomnalokacijiSrpska, sadržajneorganskih polutanata (arsena, nikla i fluora)koji je veći od propisanog,kao i poliaromatičnihugljovodonika od organskihpolutanata se pripisuje direktnom uticaju rada industrijskih postrojenja KAP-a.

15. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu Mehanizam upravljanja otpadom koji podstiče racionalno korišćenje resursa i smanjuje negativan uticaj otpada na segmente životne sredine i zdravlje ljudi se sastoji od nekoliko stadijuma: • Vršenje prevencije nastanka otpada, odnosno smanjenje količine proizvedenog otpada • Podsticanje ponovne upotrebe i reciklaže otpada • Planiranje pravilnog odlaganja otpada kao posljednje opcije (izgradnjaodlagalištazaopasniindustrijski otpadkojasutehnički i tehnološkiriješena u skladusaevropskimstandardima).

16. Uticajindustrijskihzagađivačanaživotnusredinu PRIJEDLOG MJERA Vazduh Vode Zemljište

17. HVALA NA PAŽNJI