Øyvind Glosvik Om u tviklingsarbeid som funksjon for leiaren & Om leiing av læringsprosessar

1. Øyvind GlosvikOm utviklingsarbeid som funksjon for leiaren& Om leiing av læringsprosessar Konferansen Arbeidsmiljø og kvalitet – to sider av same sak. Førde, 11.05.07

2. Kva eg skal snakke om: • Om læring og kunnskap generelt – og om kva ein organisasjon er.. • Ein teori om leiing som funksjon (Pause) • Ein teori om læring i organisasjonar • Eit omgrepsapparat som gjer det mogeleg å tale om leiing av læringsprosessar

3. Ei trøyst før vi går i gang: • Peter Senge: ”Det er mykje lettare å byggje og leie ein lærande organisasjon, enn å fortelje andre kva ein lærande organisasjon er” Ei lita nøtt: Systemisk tenking utfordrar tradisjonelle måtar å tenkje omkring leiing og forvaltning. Knekk denne koden. Resten er øving..

4. To motstridande perspektiv på leiarar si rolle i organisasjonsendring • Leiarskap betyr null og niks for alt anna enn tid og stil. Det er andre ting som betyr noko for korleis organisasjonar endrar seg • Leiarskap betyr mykje for endring av organisasjonar. Leiarar kan forandre måtar menneske tenker, og dermed korleis dei handlar!

5. Ja, dersom det finnst nokon som har meir ansvar enn andre (hierarki) Ja, dersom det er snev av målorientering i det ein gjer (mål, verdiar, visjonar) Ja, dersom det finnst eit snev av struktur i arbeidet (avdelingar, arbeidsplanar, arbeidstidsordningar, ansvarsfordeling) Er sjukeheimar organisasjonar? Det vi ser er: Bygningar Men dette ser vi ikkje!! Menneske

6. Læring og læringsåtferd (Cato Wadel): Assimilasjon og akkomodasjon (Piaget) Fleire nivå (Bateson) Læring som sprang (Koestler) Læring som kopling Testing/måling Resultat Læring som Intrapersonleg (Kva skjer med enkeltmennesket) Prosess Interpersonleg (Mellommenneskeleg) Læring i organisasjonar

7. Kva er kunnskap?

8. Sambandet mellom kunnskap og læring Bokleg kunnskap ”Formell kunnskap”,, reglar, prosedyrer, eksplisitt kunnskap Individuell tileigning av ny kunnskap – td på skule eller kurs Læring som prosess Læring som resultat Det vi kan frå før, ”det eg har lært”, ”slik er det hjå oss”, ”slik har vi alltid gjort det” Tillemping og praktisk bruk av ny kunnskap i eit praksisfelleskap Taus kunnskap

9. Feltet for leiing av læringsprosessar Bokleg kunnskap Individuell tileigning av ny kunnskap – td på skule eller kurs ”Formell kunnskap”,, reglar, prosedyrer, eksplisitt kunnskap Læring som prosess Læring som resultat Det vi kan frå før, ”det eg har lært”, ”slik er det hjå oss”, ”slik har vi alltid gjort det” Tillemping og praktisk bruk av ny kunnskap i eit praksisfelleskap Taus kunnskap

10. Professor Torodd Strand, Inst. for adm. org. Universitetet i Bergen Dr. Ischac Adizes

11. Fagfeller E I Integrasjon Entreprenørskap Kaos Kos Forandring Stabilitet Internt Kontroll Eksternt Kvalitet Administrasjon Produksjon A P Elevar (studentar)

12. Fagfeller Fagutvikling, retning for studiet. Nye emne, foranding av studieplanane, nytt pensum, vinkel, tenking, ideologi, nye marknader Finne og halde fast ved dugelege lærekrefter, intro- dusere dei til mi tolking av studiet, skryte, trøste, hjelpe Forandring Stabilitet Internt Eksternt Bygging av administrative system, følgje reglane, opptak, avvikling, søknader om utsetjing, kontrakter, budsjett-spørsmål Gjennomføring av studie- og emneplanar. Opplegg for emnegjennomføring Kvalitet i studiene Tidsplanar, oppmøte, evalueringar Elevar (studentar)

13. Fagfeller I E Integrasjon Entreprenørskap Forandring Stabilitet Internt Eksternt Administrasjon Produksjon A P Elevar (studentar)

14. Kari Krogh (2006): Kommunale pleie- og omsorgstenester – budde på framtida? - ein studie av sjukepleiarkompetanse, leiing og kvalitet. Masteroppgåve i organisasjon og leiing, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal

15. Peter Senge • Eit leiarprogram som starta i 1977 • No fjerde generasjon – ideane utvikla i eit miljø som framleis samarbeider • Ein vag ide om at ”system, kreativitet og organisasjon” heng saman, men korleis? • Grunnideen frå 70-80-talet: ”To foster more collaboration” • Utvikla seg til SoL, med medlemer frå 30 land • Mål: Utvikle eit miljø og eit språk om samarbeid og utvikling i organisasjonar

16. Disiplin, ikkje teknikk! • Kvar disipilin er ”A lifelong program of study and practice” • I kvar disiplin er det plass til eit uavgrensa tal teknikkar og handlemåtar som kan studerast og praktiserast • Det er lettare å byggje ein lærande organisasjon gjennom praksis, enn å lære vekk kva det handlar om! Korleis lære nokon å sykle?!

17. Dei fem disiplinane Å forstå! Å ville! Å tenke! Å handle! Å snakke!

18. Personleg meistring (PM) • Kva får deg til å tikke og gå? • Kva er det du vil i livet? (veit du ikkje..?) • Kva er det som gir deg lyst til å bli betre? • Korleis kan du bruke tankane dine om deg sjølv som drivkraft i ditt arbeid?

19. Kva bilete har du av verda du er del av? Korleis oppfattar du organisasjonen din? Kva slags forsvar har du rundt deg og ditt? Kva reglar vernar deg mot kritikk og konsekvensar av handlingane dine? Kva er dine yndlingsteoriar om deg sjølv? Mentale modellar (MM)

20. Når var du ærleg sist om utfordringane du ser framover? Fører du normative samtaler med kollegaer? Har du fortalt kollegaer kva du drøymer om? Snakkar de om gapet mellom realitetar og krav/mål/framtid? Felles visjonar (SH)

21. Talar de om prosessar som stoppar? Tar du medarbeidar-samtalen alvorleg? Analyserer du vanskelege samtaler i ettertid? Får de organisert gode team rundt vanskelege oppgåver? Kva pregar samtalen i desse laga? Læring i lag (TL) Du må justere deg sjølv i høve andre!

22. Systemisk tenking (ST)

23. Systemisk tenking (ST) • Støtte i klasserommet fungerer dårleg: • Pc • overhead • Låsing/varme Forelesarar gjer ting sjølv: Brukar forelesingstid til praktiske tiltak Vanleg Problem løysing er her ”Quick fix” I den lærande organisasjonen løyser ein problemet her Poblemet ”eksisterer” ikkje for støttepersonalet Kynisme mellom fagpersonalet: ”vaktmesterteneste” Dårleg moral og dårleg økonomi ”Shifting the burden”

24. Organisasjonar eksisterer berre i hovuda våre! Organisasjonar er mentale modellar Dei vert oppretthelde fordi vi handlar som om dei var røyndom Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil (PM) Systemisk tenking: Problemet er: Det vi ser: Bygningar Menneske

25. Kvifor forstå kva kompleksitet er • Vi ser ikkje tydeleg og enkelt korleis handlingane våre har konsekvensar • ”Alt synest å henge saman med alt”. • Det er så mange valmuligheiter • Kva del av omverda skal vi forhalde oss til? • Leiarar må leite etter heilskap – men er trena i reduksjonisme

26. ”Eldremilliardar” Kor er betalinga til høgskulane? Omprioritering Politiske val – nasjonalt - lokalt Kor er høgskulane? Kva er den politiske agendaen her? Utdanningstilbod Organisering av pleieressursar Budsjettet mitt! Privatisering? Leiing innan eldreomsorg Alternativ organisering? Organisering av omsorg! Kostar mykje! Er den eit problem? Kommunal organisering? ”Eldrebølgen” Bør folk dø når dei er unge og friske? Er det for mange eldre? Småkommunar! For lite pengar! Kvinneunderskot i distriktskommunar I forhold til unge! Er Noreg eit fattig land? Få pleieressursar Prioritering! Kjønnsdimensjon Befolknings- Strukturen Det blir ikkje pumpa opp pleiarar frå oljebrønnar Val av yrke

27. ?

28. Kor er av-knappen?!! Kven har kontrollen !!?

30. Sosiale system eksisterer berre i hovuda våre! Organisasjonar er mentale modellar Dei vert oppretthelde fordi vi handlar som om dei var røyndom Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil (PM) DU har full kontroll – fordi: Det vi ser: Bygningar Menneske

31. Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil Difor må du vite kva du vil med deg sjølv! Så skaff deg ein teori om deg sjølv!

32. Fagfeller Fagutvikling, retning for studiet. Nye emne, foranding av studieplanane, nytt pensum, vinkel, tenking, ideologi, nye marknader Finne og halde fast ved dugelege lærekrefter, intro- dusere dei til mi tolking av studiet, skryte, trøste, hjelpe Forandring Stabilitet Internt Eksternt Bygging av administrative system, følgje reglane, opptak, avvikling, søknader om utsetjing, kontrakter, budsjett-spørsmål Gjennomføring av studie- og emneplanar. Opplegg for emnegjennomføring Kvalitet i studiene Tidsplanar, oppmøte, evalueringar Elevar (studentar)

33. Systemisk tenking Forstå kompleksitet Personleg meistring Læring i lag Mentale modellar Felles visjonar Administrasjon Integrasjon Entreprenørskap Produksjon Frå fem disiplinar til lærande leiing

34. Fagfeller Har eg bilete av framtida? Meistrar eg min eigen angst for framtida? Er eg ærleg overfor meg sjølv? Kva med mi personlege kvalifisering for å leie dette kollektivet inn i framtida? Kva er vi i dag, kor vil vi som kollektiv? Korleis samtaler vi? Fortel eg kva eg vil du/de skal bli gode til? Normative samtaler! Personleg meistring Felles visjonar Forandring Stabilitet Systemisk tenking Forstå kompleksitet Internt Eksternt Læring i lag Mentale modellar Let vi oss stoppe av tradisjonar? Lar vi det etablerte vere normer? Lar vi eksisterande mønster overstyre? Er vi gode til å samarbeide? Byggjer vi lag og lagarbeid? Har vi gode grupper rundt problem? Kommuniserer gruppene? Klarer eg å rettleie dei? Elevar, klientar, pasientar, brukarar, BORGARAR, innbyggjarar

35. Fagfeller Leier eg ein lærande organisasjon? Korleis snakkar eg til kollegaene om det? Kva er mitt bilete av mi driftseining? Personleg meistring Felles visjonar Forandring Stabilitet Forstå kompleksitet Systemisk tenking Internt Eksternt Læring i lag Mentale modellar Kor mange arbeidsgrupper får eg til å fungere rundt vanskelege problem? Kva gjer eg for å bryte etablerte mønster? Elevar

36. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -I • Ikkje vent på ”ordre”, eller hendingar du skal reagere på: Ver aktiv sjølv. Skap forandring rundt deg. Ver proaktiv; foreslå løysingar

37. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -II • Tenk på kunnskapstileigning som ein ”praksis” der du er. Du møter ny kunnskap overalt.Alle situasjonar kan gjere deg klokare og visare

38. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -III • Leit etter mønsteret problemet inngår i. Ikkje fokuser rett på problemet. Sjå etter heilskapen, ikkje delane.

39. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -IV • Ikkje legg skuld på andre. Arbeide med å forstå kvifor andre handlar som dei gjer, heller enn å klandre dei for vanskane det skapar for deg.

40. ”Det er mykje lettare å byggje og leie ein lærande organisasjon, enn å fortelje andre kva ein lærande organisasjon er” Berre gå i gang!! Peter Senge

41. Litteratur som er nytta Buckingham, M. and Coffman, C. (1999): First, Break All The Rules ‘What The World’s Greatest Managers Do Differently’ London: Simon & Schuster Levin, M. og Klev, R. (2001): Forandring som praksis. Læring og utvikling I organisasjoner. Bergen: Fagbokforlaget Senge, P.M. (2006): The fifth discipline : the art and practice of the learning organization. New York : Currency Doubleday Senge, P.M.(et al.) (1994): The Fifth discipline fieldbook : strategies and tools for building a learning organization. London : Nicholas Brealey Senge, P.M. (et al.) (2000): Schools that learn. London : Nicholas Brealey Strand, T. (2001): Ledelse, organisasjon og kultur. Bergen: Fagbokforlaget Wadel, C. (2002): Læring i lærende organisasjoner.Flekkefjord: Seek