Podejście Leader w wybranych krajach UE oraz możliwości współpracy LGD na poziomie europejskim

Podejście Leader w wybranych krajach UE oraz możliwości współpracy LGD na poziomie europejskim Urszula Budzich-Szukała PREPARE – Partnerstwo dla Wsi Europejskiej Radom-Pionki, 25 maja 2007 r.

Zarys prezentacji • LEADER w „starych” i „nowych” krajach członkowskich • „Mainstreaming” podejścia LEADER w nowym okresie programowania w wybranych krajach UE • Sieciowanie LGD na poziomie europejskim

Leader w UE-15 (1) • Metoda, znana od dawna m.in. w krajach skandynawskich, angażowania całej społeczności w rozwiązywanie lokalnych problemów • Od 1991 roku wprowadzana w formie „eksperymentu” w krajach UE (Leader, Leader II, Leader+) • Objęła blisko połowę obszarów wiejskich UE i połowę ludności wiejskiej

Leader w UE-15 (2) • W „starej” UE powstało ponad 1000 LGD • W obszarach objętych Leaderem udało się stworzyć miejsca pracy (wg. ostrożnych szacunków co najmniej 100.000) i dodatkowe źródła dochodu oraz zahamować wyludnianie się wsi • Buduje pozytywny wizerunek UE i funduszy unijnych, pomaga przełamać bezradność • Pomaga pozyskać inne środki • Wiele krajów UE uruchomiło podobne programy z własnych środków

Leader w nowych krajach członkowskich • Nie jest Inicjatywą Wspólnotową i początkowo nie był przewidziany dla nowych krajów • W grudniu 2002 ustalono, że może być uwzględniony w programach operacyjnych 2004-2006 jako działanie • Wybrane przez 6 krajów przystępujących w 2004 roku (Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry)

Leader w nowych krajach a IW LEADER - najważniejsze różnice • Mniejsze środki przypadające na LGD • Ze względu na pochodzenie środków – trudniejsze uzyskiwanie zaliczek • Wymóg posiadania przez LGD osobowości prawnej od samego początku • LGD nie mogą wybierać projektów (wyjątki: Litwa, niektóre programy czeskie, Bułgaria) ani finansować inwestycji • Późne uruchomienie oficjalnego procesu sieciowania

Leader 2007-2013: ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader? (dane wstępne, w %) (1)

Ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader? (dane wstępne, w %) (2)

Leader a pozostałe osie (przykłady) • Finlandia – LGD wdrażają w całości oś 3 i 4, częściowo oś 1 i 2 • Słowacja – w całości oś 3 i 4 • Austria – w całości oś 3 i 4, wybrane działania z osi 1 • Andaluzja – LGD wdrażają wszystkie osie i przygotowują odrębne strategie dla każdej z nich • Polska – w całości oś 4, wybrane działania z osi 3

Innowacyjne rozwiązania „mainstreamingu” podejścia Leader • Austria – metoda lokalnego partnerstwa wykorzystana dla wzmocnienia procesu tworzenia „Lokalnych Agend 21” finansowanych z działania „Odnowa wsi” • Portugalia – tworzenie partnerstw „branżowych” (obejmujacych wszystkie podmioty zainteresowanych daną branżą np. przetwórstwa) dysponujących „grantem globalnym” jako warunek korzystania z osi 1

Typologia LGD w zależności od struktury wdrażaniaInspiracja: Robert Lukesch, Austria • LGD jako „inkubator”, przecierający szlaki dla innych działań (przykład – Austria) • LGD jako podstawa systemu tworzenia i wdrażania całej polityki obszarów wiejskich (przykład – Finlandia, Hiszpania) • LGD łączy różne źródła finansowania i kieruje je na rozwój lokalny (Portugalia, Grecja)

Modele finansowania LGD (1) • Model „scentralizowany” (LGD wybiera projekty i przekazuje rekomendacje do instytucji wdrażającej, która weryfikuje wniosek) – zdejmuje odpowiedzialność z LGD ale może powodować opóźnienia, dublowanie pracy i utratę autonomii LGD

Modele finansowania LGD (2) • Model „zdecentralizowany” (grant globalny) – środki są w dyspozycji LGD, która wybiera projekty, płaci i sprawozdaje instytucji zarządzającej; duża odpowiedzialność za administrację i wysokie ryzyko po stronie LGD

Modele finansowania LGD (3) • Model „pośredni” (najczęstszy): weryfikacja formalna powierzona instytucji pośredniczącej (może to być jeden z partnerów LGD z sektora publicznego) – np. w Finlandii LGD wybiera projekty pod względem merytorycznym, a korekty prawomocności i płatności dokonuje Centrum Zatrudnienia i Rozwoju Gospodarczego dla danego obszaru

Współpraca LGD na poziomie europejskim • Formalnie: Punkt Kontaktowy Leader+ na zlecenie Komisji Europejskiej (działalność informacyjna i szkoleniowa) • ELARD – European Leader Association for Rural Development (Europejskie Stowarzyszenie LGD) – członkami jest ponad 600 LGD z 9 krajów, ale łączy przede wszystkim nieformalne sieci krajowe LGD (lobbing, wymiana doświadczeń) • PREPARE – Partnership for Rural Europe (Partnerstwo dla Wsi Europejskiej)

Czym jest PREPARE? • Cel: budowanie społeczeństwa obywatelskiego na obszarach wiejskich, szczególnie w nowych krajach UE i krajach sąsiedzkich • Zrzesza krajowe sieci organizacji wiejskich ze Szwecji, Finlandii, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier i Słowenii (polskim partnerem PREPARE jest Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich)

PREPARE a Leader • Promowanie podejścia Leader i lobbing na poziomie UE (członkostwo w Komitecie Doradczym ds. Rozwoju Wsi) • Stymulowanie wymiany doświadczeń (np. ostatnie doroczne spotkanie PREPARE – tzw. PREPARE Gathering – w Czechach było poświęcone Leaderowi) • Wiele organizacji partnerskich PREPARE pełni rolę formalnych lub nieformalnych sieci LGD w swoich krajach

Podejście Leader w wybranych krajach UE oraz możliwości współpracy LGD na poziomie europejskim