Criminologische aspecten van de corruptiebestrijding in België. Strategieën en beleid

1. Criminologische aspecten van de corruptiebestrijding in België.Strategieën en beleid Prof. Dr. Tom Vander Beken Seminar De Bestrijding van corruptie in België: deugdelijke bedrijfspraktijken ICC België i.s.m. bureau Willkie Farr en Gallagher Brussel, 5 oktober 2005

2. Overzicht I. De achtergronden: België “schandaalland” II. Corruptie en integriteit in het beleid • Het vlees is zwak: hormonen en corruptie • Anticorruptiestrategieën fors op de publieke agenda • Discussies over implementatie en vorm III. En in Vlaanderen? IV. Besluiten

3. I. De achtergronden: België “schandaalland” Hoewel één van de eerste landen met een (soort) anticorruptiedienst (HCT-1910), komt corruptie pas het laatste decennium echt op de beleidsagenda België “schandaalland” 1994: Parlementaire onderzoekscommissie mensenhandel (integriteit lokale politiediensten Gent en Antwerpen); 1995-1996: Hormonencriminaliteit en vleesfraude (integriteit inspectiediensten en politie); 1998: Parlementaire onderzoekscommissies Dutroux (integriteit politiediensten) Het belang van de perceptie (TI Corruption Perception Index): 1997: 26ste (na Griekenland) 1998: 28ste (na Costa Rica) 1999: 29ste (samen met Namibië)

4. II. Corruptie en integriteit in het beleid • Het vlees is zwak: hormonen en corruptie • Anti-corruptie fors op de publieke agenda • Discussies over implementatie en vorm

5. A. Het vlees is zwak: hormonen en corruptie 1995-1996: Na moord op Karel Van Noppen en vleesfraude tijdens BSE-crisis, dringende actie noodzakelijk in de vleessector, met o.m. ontwikkelen anticorruptiestrategieën voor de sector. 1998: Studie IRCP met “doorlichting” vleessector en voorstel van strategie: complexiteit fenomeen en oorzaken multidisciplinaire en geïntegreerde strategieën op verschillende niveaus (macro, meso en micro) met aandacht voor preventie en repressie

6. B. Anti-corruptie fors op de publieke agenda Vervolgonderzoek IRCP algemene anticorruptiestrategieën (1999) Expliciete overname IRCP-strategieën in het Federaal Veiligheids- en Detentieplan van de Regering (2000). Project 80 (“Een integrale en multidisciplinaire aanpak van corruptie gericht op preventie en repressie”): Preventie: gunstig politiek klimaat, goed werkende en transparante overheid, wieden in overaanbod wetten en reglementen, uitbouw degelijk en betrouwbaar controleapparaat, verzamelen en centraliseren informatie over corruptie. Daarom aandacht integriteit en corruptie bij selectie personeel, optimaliseren organisatiestructuur (preventieve audits, rotatie, pride and peer, …) en organisatiecultuur (creëren van openheid rond integriteit, voorlichting, responsabilisering, …), uitwerken gedragscodes. Repressie: oplossing in het kader van de politiehervorming

7. C. Discussies over implementatie en vorm (1) Wie krijgt de erfenis van het Hoog Comité van Toezicht (administratieve en repressieve bevoegdheden)? Voorstel IRCP: Repressieve en preventieve anti-corruptiedienst/afdeling met voldoende onafhankelijkheid Veiligheids-en Detentieplan (2000): Repressieve dienst via een revitaliseerde en gemoderniseerde Centrale Dienst voor de Bestrijding van de Corruptie (CDBC) ingebed in de Federale Politie. Aandacht voor preventie moet gesitueerd worden binnen het Copernicusrapport “Modernisering van de Openbare besturen” en het herdenken van de financiële controlecyclus. Binnen de auditfunctie moet er aandacht zijn voor preventieve aandacht voor corruptie met een brugfunctie naar justitie.

8. C. Discussies over implementatie en vorm (2) Oprichting Dienst Integriteitsbewaking in de schoot van de FOD Budget- en Beheerscontrole - model-gedragscode voor de vier horizontale overheidsdiensten (2003-2004) - samenwerkingsverbanden met andere federale overheidsdiensten (Financiën , Binnenlandse Zaken) voor opzetten eigen deontologische codes - horizontaal forum integriteitsbewaking waarin alle federale overheidsdiensten zijn vertegenwoordigd door een coördinator integriteitsbewaking - Onzekerheid over statuut en positie: Beleidsnota Federaal Preventief Integriteitsbeleid geraakt (vooralsnog?) niet door Ministerraad (mei 2005)

9. C. Discussies over implementatie en vorm (3) Kadernota Integrale Veiligheid (30-31 maart 2004) Momenteel corruptiebestrijding voor repressief en vooral gericht op openbare omkoping. Bestrijding van private corruptie is ook van prioritair belang indien gepleegd door een criminele organisatie De preventie van corruptie werd opgedragen aan een nieuw Bureau voor Ethiek en Administratieve Deontologie (opvolger van dienst Integriteitsbewaking). Samenwerking met CDBC is cruciaal in een multidisciplinair en geïntegreerd beleid (coördinatie en informatie-uitwisseling) Door gebrek aan duidelijk statuut en kader van de preventieve dienst « papieren tijger »

10. III. En in Vlaanderen? Een actief en preventief integriteitsbeleid binnen de Vlaamse overheid (bewustmaking en bewaking via Kenniscel integriteit en Interne Audit) (2004) Beleidsnota 2004-2009 Bestuurszaken. Bouwen aan vertrouwen (2005): hoofdstuk Integriteit als sluitstuk voor een beter beleid Een eerste uitwerking van een geïntegreerd en doeltreffend integriteitsbeleid voor de Vlaamse overheid (2005) Klokkenluidersprotocol tussen Vlaamse Regering en Vlaamse Ombudsman (2005) Implementatie?

11. IV. Besluiten Corruptie en integriteitsbewaking zijn echte beleidsthema’s geworden Veel aandacht in (algemene) beleidsnota’s Goede ideeën in ontwerpnota’s Weinig implementatie op het terrein (niet overal echte politieke wil, vaak weinig steun oude krokodillen in de ambtenarij en vakbonden) Window dressing en wachten op een volgend schandaal?