Başlıca veri toplama araçları

1. VERİLERİN TOPLANMASIÖLÇMEÖLÇME ARAÇLARININ SINIFLANDIRILMASIGÜVENİRLİKGEÇERLİLİKMADDE ANALİZİANKET

2. Başlıca veri toplama araçları • Anket • Görüşme • Gözlem • Belge (Doküman)

3. ÖLÇME Bilim kuramsal yapı ve gözlem yoluyla üretilen veriler olmak üzere iki temel sisteme dayanır. Matematik ve sembolik mantık gibi alanlarda gözleme dayalı veri yoktur. Fizik, psikoloji, sosyoloji gibi bilimler ise hem kurumsal hem de gözleme dayalı verilere sahiptir. Bilimde kuramsal yapılarla deneysel yapılar arasındaki ilişki, ölçme yoluyla kurulur.

4. Ölçme; bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayı veya başka sembollerle gösterilmesi olarak tanımlanabilir. Birey ya da nesnelerin ölçülen özelliklerine ilişkin elde edilen ölçme sonuçlarının belli matematiksel nitelikleri vardır. Bu matematiksel nitelikler, ölçülen değişkenlerin ölçme düzeylerini (ölçek türlerini) gösterir.

5. ÖLÇEK TÜRLERİ • SINIFLANDIRMA ÖLÇEĞİ • Bu ölçekle elde edilen puanlar miktar göstermez. • Sadece kişi ya da nesneyi tanımlamak için kullanılır. • Nesnelerin belirli bir yönde birbirine benzeyip benzemediklerine bakılarak ayırmada kullanılır. • Örneğin; illere verilen plaka numaralarına bakılarak illeri plaka numaralarına göre ayırmak, cinsiyete göre ayırmak.

6. ÖLÇEK TÜRLERİ • SIRALAMA ÖLÇEĞİ • Bir değişken bu ölçek kullanılarak ölçüldüğü zaman puanlar sıra dizisini gösterir. • Bu ölçekte karşılaşılan ilişki tipleri daha büyük, daha kötü, daha sağlıklı şeklindedir. • Örneğin; on kişinin boyunu sıralarsak, sıralamaya yeni katılan bir birey bu on kişilik grubun başlangıç noktasını değiştirebilir.

7. ÖLÇEK TÜRLERİ • ARALIK ÖLÇEĞİ • Bir değişken aralıklı bir ölçek kullanılarak ölçüldüğü zaman her puan bir miktarı gösterir ve her miktarı ayıran eşit ölçme birimi vardır. • Örneğin sıcaklık aralıklı bir ölçek ile ölçülür ve burada sıfır derecelik bir ölçüm sıcaklığın olmadığı anlamını vermez.

8. ÖLÇEK TÜRLERİ • ORAN ÖLÇEĞİ • Sadece bu ölçekte elde edilen puanlar değişkenin gerçek miktarını yansıtır. • Çünkü puanlar gerçek miktarları ölçer ve sıfır değeri gerçekten ilgili olan değişkenin sıfır miktarıdır. • Bu gerçek sıfır miktarına gerçek sıfır ya da mutlak sıfır denir. • Bu ölçekle diğer ölçeklerde yapılamayan çarpma ve bölme işlemleri yapılabilir. • Diğer ölçeklerden daha fazla bilgi içerdiği için daha çok tercih edilir. • Örneğin; • Metre, kilogram, litre.

9. ÖLÇMEDE HATA • Ölçme sonuçlarına; • Ölçme aracı, • Ölçmeyi yapan kişi, • Ölçme koşulları gibi pek çok kaynağa bağlı olarak hata karışmış olabilir. • Gözlenen bir özelliğin gerçek değerine ölçmeye karışan hatalar nedeniyle ulaşılamadığından gerçek değer, gözlenen puanlara bakılarak tahmin edilmeye çalışılır.

10. ÖLÇMEDE HATA • Klasik test teorisi (KTT), gerçek değerin tahmininde kullanılan istatistiksel modellerden biridir. • KTT’ ye göre evrenden yansız olarak seçilen bir birey için; • X: gözlenen puanı, • T: gerçek puanı, • E: hata puanını göstermek üzere “X=T+E” eşitliğinde kullanılmaktadır. Bu eşitlikte hata puanı azaldıkça gözlenen puan gerçek puana yaklaşacaktır.

11. ÖLÇMEDE HATA • Ölçme sonuçlarına karışan ve gözlenen puanların gerçek puanlardan uzaklaşmasına neden olan hatalar üçe ayrılır; • Sabit • Sistematik • Tesadüfi hatalardır.

12. SABİT HATA • Ölçmede sabit hata; hata miktarı ölçümden ölçüme değişmez. Hata miktarı her ölçme işleminde aynı orandadır. Hatanın miktarı, yönü ve kaynağı bellidir. • Puanların aritmetik ortalamasını değiştirirler fakat standart sapmasını değiştirmezler. • Örneğin; • Bir para sayma makinesinin tüm para destelerini bir eksik sayması. • Normalinden 1cm eksik olan bir metre ile yapılan ölçümlerde oluşan hata sabit hatadır.

13. SİSTEMATİK HATA Hata miktarı ölçümden ölçüme belli oranda artar ya da azalır. Sistematik hata ölçmecinin yanlı davranması sonucu ortaya çıkar. Bir testin sistematik hatalardan arınması o testin geçerliliğini arttırır.

14. SİSTEMATİK HATA • Örneğin; • Öğretmenin kız öğrencilere 20 puan fazla vermesi, • Öğretmenin sadece dersine gelenlere 10 puan fazla vermesi, • Yazısı güzel olanlara 5 puan vermesi, • Sınıf katılımını göz önünde bulundurarak tüm öğrencilere fazla puan vermesi gibi.

15. TESADÜFİ HATA Hata miktarı kuralsız olarak artar ya da azalır. Sabit ve sistematik hatalar kontrol edilebilirken, ölçme sonuçlarına pozitif ya da negatif yönde karışabilen tesadüfi hata kontrol edilemez. Kaynağı, yönü ve derecesi belli değildir. Ölçmeyi yapan kişi tarafından yapılan sabit ve sistematik hatalar bilinçli, tesadüfi hatalar ise bilinçsiz olarak yapılır.

16. TESADÜFİ HATA • Örneğin; • Uykusuz olan öğretmenin sınav kağıtlarını okurken puanları yanlış toplaması, • Öğrencinin girdiği çoktan seçmeli testte beş soruyu şansla doğru yapması, • Aynı öğretmenin aynı cevap kağıdına farklı zamanlarda farklı puanlar vermesi.

17. ÖLÇME ARAÇLARININ SINIFLANLADIRILMASI • Bireylerin çeşitli özelliklerini ölçme amacıyla kullanılan araçlar test olarak tanımlanmaktadır. • Testler ölçülen niteliğe göre; • Güç testleri: Akademik başarı, zeka, yetenek gibi bilişsel davranışların ölçüldüğü testlerdir. • Tipik davranış testleri: Kişilik, ilgi, tutum gibi özelliklerin ölçülmesini konu alan testlerdir.

18. ÖLÇME ARAÇLARININ SINIFLANLADIRILMASI Anket; cevapları sürekli olmaktan çok süreksiz kategorileri kullanarak elde edilen ve sınıflama düzeyindeki ölçmeleri yansıtan sorulardan oluşan bir ölçme aracıdır.

19. ÖLÇME ARAÇLARININ SINIFLANLADIRILMASI Araştırmacının ölçme aracını kendisinin oluşturabilir. Ya da başka kültürlerde oluşturulmuş, geçerlik ve güvenirlik bakımından tatmin edici olan bir test uygulanabilir.

20. TEST GELİŞTİRME AŞAMALARI Testin amacının belirlenmesi Test ile ölçülecek özelliklerin belirlenmesi Ölçülecek özelliğe en uygun madde türlerinin seçilmesi, yazılması ve madde havuzunun oluşturulması. Oluşturulan soruların ölçmedeki yeterliği ve dil anlaşılırlığının incelenmesi. Uzman görüşüne başvurulması. Madde analizleri yapılarak teste son şeklinin verilmesi.

21. ÖLÇEK UYARLAMANIN AŞAMALARI Ölçülen kavram ve kültür ilişkisinin incelenmesi. Uyarlama yapılan dile sahip bir uzmanla gerekli adımların incelenmesi ve tamamlanması. Dilsel eşdeğerliği sağlayabilmek için iki farklı gruba test uygulanmalı. Uyarlamalar sonucunda geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapılır.

22. GÜVENİRLİK Temel Kavramlar • Bir ölçme aracı neyi ölçüyorsa ya da neyi ölçmek için hazırlanmışsa onu kararlı bir şekilde ölçebilmesi, testin hatalardan arınmışlık derecesi olarak tanımlanabilir. • Güvenirlik ile ilgili olarak yapılmış bazı tanımlar aşağıdaki gibidir. • Güvenirlik, ölçme sonuçlarının tesadüfi hatadan arınmasının bir ölçüsüdür. (Turgut 1990) • Güvenirlik, belli bir özelliği ölçmek için yapılan ölçmelerin bireyler üzerinde benzer şartlarda tekrar edilebilirliğidir.( Croker ve Algina 1986) • Güvenirlik, bir ölçme aracında bütün soruların birbiri ile tutarlılığını, ele alınan oluşumu ölçmede türdeşliğini ortaya koyan bir kavramdır. (Özdamar, 1999)

23. Temel Kavramlar • Tanımları incelersek güvenirlik kelimesi içerisinde üç noktanın vurgulandığını görürüz. Bu kavramlar duyarlılık, tutarlılık ve kararlılıktır. • Güvenirlik duyarlılık anlamında kullanıldığında, duyarlılık ölçme sonucunun veya ölçme aracının biriminin büyüklüğü ile ilgilidir. Ölçme birimi küçüldükçe duyarlılık artacaktır. • Bir özellik aynı araçla birden çok ölçüldüğünde ölçme sonuçlarında birbirine yakın sonuçlar ortaya çıkması, ölçme sonuçlarının kararlılığını gösterir. • Bir testi oluşturan maddeler ile testin bütünü arasındaki uyum tutarlılığı gösterir. Tutarlılığın artması güvenirliği de artırır.

24. Korelâsyon Katsayısı • Korelâsyon katsayısı, değişkenler arasındaki ilişkinin düzeyini ve yönünü açıklayan bir değer olup, değişkenlerin özelliklerine uygun farklı teknikler kullanılarak hesaplanır. Korelasyon sonuç değerleri -1.0 ile 1.0 arasındadır. 0.0 değerinden pozitif veya negatif yönde uzaklaştıkça ilişki mükemmel hale gelir.

25. Güvenirlik İndeksi ve Güvenirlik Katsayısı • Güvenirlik indeksi; bir testten elde edilen gerçek ve gözlenen puanlar arasındaki ilişkinin derecesini açıklayan korelasyon katsayısıdır. • Güvenirlik katsayısı; paralel testlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyondur. Güvenirlik katsayısı 0 ile 1 arasındaki değerleri alır. Sonuçların 1’e yakın olması hata faktörünün o derecede az olduğunu gösterir. • Güvenirlik katsayısının hesaplanmasında pek çok yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler puanların elde edildiği duruma göre iki başlıkta toplanmıştır.

26. TEK UYGULAMAYA DAYALI YÖNTEMLER • Ölçme aracının bir kez uygulanmasından elde edilen puanlar kullanılarak güvenirlik katsayısının hesaplamasında iki yöntem vardır. • Madde varyansına dayalı yöntemler • Madde varyansına dayalı yöntemlerde Kuder-Richardson, Cronbach Alpha ve Hoyt’ un Varyans Analizi şeklinde üç yöntemdir. • Eşdeğer yarılar(testi yarılama) • Testi yarılama yönteminde ise Brown veya Rulon yöntemleri kullanılır. • Tek uygulamaya dayalı yöntemlere aynı zamanda iç tutarlılık yöntemleri de denir.

27. Madde Varyansına Dayalı Yöntemler Kuder-Richardson(KR 20- KR 21) • KR 20 formülü bir test maddesinde verilen cevaplar 1 ve 0 ile puanlandığında kullanılır. Bu durumda testin bir maddesine ait Varyans p(1-p)’e eşit olur. • Burada p madde güçlük katsayısıdır. • Test maddelerinin güçlük katsayılarının eşit olduğu durumlarda KR 21 formülü kullanılır. Bu yolla güvenirlik hesaplaması daha kolaydır. KR 20 formülünün sonucuna eşit yada daha düşük bir değer ortaya çıkacaktır.

28. Cronbach Alpha • Test cevaplarının değerlendirme ölçeğinden elde edildiği çok seçeneklerin bulunduğu testlerin güvenirliklerinin hesaplamasında kullanılır. • Bu yöntemde maddelere ait puanlar ile test puanlarının tutarlılığı da ölçülmüş olur.

29. Hoyt’un Varyans Analizi • Güvenirlik değeri, pratikte, bireylere ait kareler ortalamasının hata kareler ortalamasından farkının bireylere ait kareler ortalamasına bölünmesiyle de elde edilir.

30. EŞDEĞERYARILAR(TESTİ YARILAMA) • Bu yöntem testin eş iki yarısından elde edilen puanlar arasındaki korelasyona dayalı güvenirlik tahmini yapılmasında kullanılır. • Üç aşamada gerçekleşir. • İlk aşamada test iki yarıya ayrılır. Bu ayırma işlemi; maddelerin test numaralarının tek veya çift olmasına göre, yansız atama yoluyla, madde güçlüklerine göre ya da ölçülen davranışlar dikkate alınarak yapılabilir. • İkinci aşamada ise her iki yarı için elde edilen puanlara göre korelasyon hesaplanır. Bu işlem yapılırken Pearson momentler çarpım korelasyon katsayısı kullanılır. Bu testler için bir güvenirlik tahmini oluşturur. • Son aşamada ise testin tümüne ait güvenirlik katsayısı Spearman-Brown veya Rulon yöntemi kullanılarak hesaplanır.

31. EŞDEĞERYARILAR(TESTİ YARILAMA) • Spearman-Brown veya Rulon formülüyle elde edilen güvenirlik bir yarının güvenirliğinden yüksek çıkacaktır. • Bu yüzden hesaplanan güvenirliğe yükseltilmiş güvenirlik de denilmektedir.

32. İKİ UYGULAMAYA DAYALI YÖNTEMLER Eşdeğer (paralel) Formlar Yöntemi • Aynı özelliği ölçmek için hazırlanan iki teste eşdeğer formlar adı verilir. • Aynı özellikleri ölçmelerinin yanında standart sapmaları ve ortalamaları eşit olmalıdır. • Hesaplanabilmesi için Pearson korelasyon katsayısı formülü kullanılır. • Korelasyonun yüksek veya düşük çıkması her iki testinde güvenirliği konusunda yorum yapmamızı sağlar. • Eşdeğer formlar aynı gruba aynı zamanda veya iki farklı zamanda uygulanabilir.

33. Test-Tekrar Test Yöntemi • Bir testin aynı gruba belli aralıklarla uygulanmasından elde edilen puanlar arasında Pearson’un momentler çarpım korelasyon katsayısı ile hesaplanan korelasyon, puanlarının test tekrar test güvenirliğini verir. • Güvenirlik 1 e yaklaştıkça iki uygulamadaki puanların birbirine yaklaştığını; uzaklaştıkça arasındaki farkın arttığını görürüz. Bu nedenle test tekrar test yöntemine kararlılık katsayısı da denir.

34. Değerlendirmeciler Arasında Tutarlılık • Çok sayıda objenin belli bir özelliğe ne derecede sahip olduğuna ilişkin iki veya daha fazla bağımsız gözlemcinin verdiği puanların güvenirliğini incelemede kullanılır. • Gözlemciler arasındaki uyumun düzeyi Kendall’ın uyuşum katsayısı ve tekrarlı ölçümler için Varyans analizi ile incelenebilir.

35. Ölçmenin Standart Hatası • Ölçmenin standart hatası ölçme sonuçlarının güvenirliğinin değerlendirilmesinde güvenirlik katsayılarının yanı sıra kullanılan bir başka istatistiktir. • Ölçmenin standart sapması grup değişikliğinden az etkilenir. • Ölçmenin standart hatası belli güven düzeyleri için testten alınan puanların gerçek puandan olan sapma miktarını hesaplamada kullanılır. • Sapma miktarının bilinmesi ile gerçek puanın alt ve üst sınırı bulunabilir. Bu değerler gerçek puanın güven aralığını gösterir. • Standart hata arttıkça güven aralığı genişleyecektir.

36. Güvenirliği Etkileyen Faktörler • Güvenirliği etkileyen faktörleri üç başlık altında toplayarak incelemek mümkündür. • Ölçme Aracına İlişkin Faktörler • Testin uzunluğu • Madde sayısı • Testin uygulama yönergesi ve maddelerin ifadesi • İçerikte homojen madde dağılımı • Puanlamadaki nesnellik • Testi alan birey ve gruba bağlı faktörler • Bireylerin sınav esnasındaki motivasyonları, tutumları, kaygıları, sağlık problemleri, uykusuzlukları puanlarını etkiler. • Grubun homojen bir grup olması • Uygulama koşulları ve zaman • Sınav koşullarının standart olması • Sınavın yapıldığı yerin fiziksel koşulları ve sınav zamanının tüm bireyler için eşit olması • Sınav uygulamasının etkili yönetilememesi • Sınav süresi

37. GEÇERLİLİK • Kullanılan ölçüm aracının ölçülmek istenen özelliğe uygun olması • Tema, ölçümün kurallara uygun olarak doğru yapılıp yapılmadığı • Tema, ölçüm verilerinin gerçekten ölçülmek istenen özelliği yansıtıp yansıtamadığıdır.

38. GEÇERLİLİK • Geçerlik ölçü aracına ilişkin bir nitelik değildir, aracın verdiği sonuçlara ilişkilidir. • Geçerlik bir seviye-derece gösterir. -1 ile +1 arasında değer alır. • Geçerlik bir amaca özgüdür. Bir ölçme aracı hangi maksat için geliştirilmişse onun için kullanılabilir. Her maksat için kullanılamaz.

39. Geçerlilik Türleri Kapsam (İçerik) Geçerliği • Ölçme aracında bulunan soruların (maddelerin) ölçme amacına uygun olup olmadığı, ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediği ile ilgilidir. Örneğin; tarih sınavında 10 konu işleyen bir öğretmenin 5 konuyla ilgili soru sorması kapsam geçerliliğini düşürür.

40. Geçerlilik Türleri Yapı Geçerliği • Testle ölçülmek istenen değişkeni oluşturan maddelerin (soruların)birbiriyle ilişkili olması ve aynı yapıyı oluşturmasıyla ilgilidir. Yapı geçerliğini artırabilmek için; • Uzman kişiler tarafından incelenebilir. • Aynı özellikleri ölçen ve daha önceden geçerliği saptanmış ölçme araçları ile karşılaştırılabilir. • Faktör analizi yapılabilir.(Aynı faktörü ölçen maddelerin bir araya getirilip incelenmesidir.)

41. Geçerlilik Türleri Ölçüt Geçerliği • Bir ölçüt yardımıyla ölçütle alakalı bilinmeyen durum hakkında tahmin etmedir. Örneğin; matematik dersinde başarılı olan bir öğrencinin fizik dersinde de başarılı olabileceği tahmin etmek. Ölçüt matematik dersinde başarı..

42. Geçerlilik Türleri Görünüş Geçerliği • Bir testin, ne ölçüyor göründüğü o testin görünüş geçerliliğidir. Örneğin; bir testin yönergesinde kimya testi yazıyorsa ve o test kimya dersiyle ilgili sorular içeriyorsa görünüş geçerliği yüksektir.

43. Geçerliği Etkileyen Faktörler • Güvenirlik Geçerlilik için güvenirlik gereklidir fakat yeterli değil,geçerli sonuç her zaman güvenilir olmalı ama güvenilir olan her sonuç geçerli olamayabilir. • Ölçme yöntemi ve madde sayısı • Madde sayısı arttıkça ölçmek istenen davranışları,konuları kapsama olasılığı da artacaktır. • Hatalar

44. GÜVENİLİR İLE GEÇERLİLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ • Yapılan bütün hatalar geçerliği düşürürken (sabit,sistematik,tesadüfi)kaynağı belli olmayan tesadüfi hatalar güvenirliği düşürür. • Güvenilir geçerlilik için ön koşuldur. • Güvenilir olan her araç geçerli olmayabilir.

45. ANKET Beli kişilerin yada grupların bir konu üzerindeki duygu, düşünce ve deneyimlerini anlamak için belli bir plana göre hazırlanmış olan soru listesidir. Thomas (1998) anketi (questionnaire) insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimleye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyali olarak tanımlamaktadır.

46. ANKET Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Veriler önceden belirlenmiş insanlara bir dizi soru sorularak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı türden veri toplamak mümkündür. İnsanların davranışları, iş performansları, bilgi düzeyleri, tercihleri, tutumları, inançları, duyguları bunlardan sadece birkaçıdır.

47. ANKET • Anketler ölçülmek istenilen özelliklere göre bölümlere ayrılır yada her amaç için farklı bir anket hazırlanır. Anketlerde, ölçülen özelliğe göre 4 farklı soru grubu kullanılabilir. • Cevaplayıcının demografik özelliklerini (cinsiyeti, yaşı, mesleği eğitim düzeyi, ailenin sosyoekonomik göstergeleri, bir eğitim programına katılma durumu vb.) betimlemeye dönük olgusal sorular, • Cevaplayıcıların bir konuda( sosyal, ekonomik, politik vb.) ne bildiklerini ve bilgiye ulaşma kaynaklarını belirlemeye yönelik bilgi soruları, • Bir konu veya objeye ilişkin davranışlarını belirlemeye yönelik davranış soruları, • Bir konu veya objeye ilişkin duygularını ve görüşlerini belirlemeye yönelik inanç ve kanı soruları

48. Anket Geliştirme Süreci • Tüm ölçme araçlarında olduğu gibi anket sonuçlarının da geçerli ve güvenirli olması beklenir. • Anketi geliştirmede hangi aşamaların izleneceği araştırmacılar için önemli bir sorundur. Bu sorunların minimize edilmesi için izlenmesi gereken bazı aşamalar mevcuttur. • Bu aşamalar: • Problemi tanımlama aşaması-Amaç ve soruları belirleme • Madde yazma-Taslak form oluşturma • Uzman görüşü alma ve ön uygulama formu oluşturma • Ön uygulama analizler ve ankete son şeklini verme

49. Problemi Tanımlama Geçerli bir anket geliştirebilmek için araştırma probleminin iyi tanımlanması , ve araştırmanın amaçlarının kesin ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesi gerekir. Problem tanımlamada incelenecek temel değişken ve ilgili değişkenler kuramsal çerçeve ve ilgili araştırmalardan yararlanılarak belirlenmeye çalışılmalıdır. Değişkenlerin belirlenmesi hem araştırmanın hem de hazırlanacak anketin sınırlarını belirlemeye yardımcı olur. Problemi tanımlamaya çalışması, olası anahtar sözcüklerini kullanarak geniş bir literatür taraması ile başlanılması uygun olacaktır.

50. Problemi Tanımlama Problemi tanımlama ne kadar sistematik yapılırsa araştırmanın genel amaç ve alt amaçlarının oluşturulması o kadar kolay olur. Problem tanımlamanın sonunda araştırmacı, çalışmanın amacını ve cevaplarını öğrenmek istediği soruları oluşturur.