WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

1. WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Organy władzy Rzeczypospolitej Polskiej – prezydent

2. Rola prezydenta w państwie Prezydent pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej jako naczelnego organu administracji wypływają częściowo z jego uprawnień jako organu władzy państwowej. Prezydent Głowa państwa – osoba reprezentująca suwerenność państwa. Jest to organ jednoosobowy, prosty, centralny, naczelny, kadencyjny, samodzielny, konstytucyjny. Działa permanentnie i zaliczany jest do władzy wykonawczej.

3. Wybór i odwołanie prezydenta Prezydent • Wybieranyjest na 5 – letnią kadencję w wyborach powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich i większościowych. • Ta sama osoba może pełnić tę funkcję tylko dwa razy. • Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom pełnoletnim, posiadającym polskie obywatelstwo, a bierne osobom, które w dniu wyborów ukończyły 35 lat i korzystają z pełni praw obywatelskich. • Kandydata zgłasza co najmniej 100 tys obywateli. • Każdy obywatel ma prawo wnieść protest przeciwko ważności wyborów. Decyzję w tej sprawie podejmuje Sąd Najwyższy.

4. Wybór i odwołanie prezydenta Wybory prezydenckie zarządza marszałek sejmu na dzień, który przypada nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta. Wybory muszą się odbyć w ciągu 60 dni od ich zarządzenia i przypadają na dzień wolny od pracy. Art. 129. Konstytucji RP1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

5. Wybór i odwołanie prezydenta Prezydent • Prezydentem zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, za 14 dni odbywa się druga tura wyborów z udziałem dwóch kandydatów, którzy w pierwszej turze otrzymali najwięcej głosów. Prezydentem zostaje kandydat, który w drugiej turze otrzymał większą liczbę głosów. • Kadencja rozpoczyna się w dniu założenia przez niego przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. • Kadencja może ulec skróceniu w wypadku śmierci, zrzeczenia się urzędu, stwierdzenia nieważności wyborów, uznania przez Zgromadzenie Narodowe niezdolności do sprawowania funkcji lub orzeczenia Trybunału Stanu, który stwierdzi, że prezydent złamał konstytucję lub ustawę. • W stan oskarżenia stawia prezydenta Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów.

6. Wybór i odwołanie prezydenta Art. 131. Konstytucji RP2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: • śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej, • zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, • stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze, • uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego, • złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

7. Ustrojowa pozycja prezydenta Art. 126.1: Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Art. 126.2: Prezydent RP czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydentura w Polsce ma charakter arbitrażowy, gdyż prezydentowi został przypisany arbitraż ustrojowy (np. możliwość skracania kadencji sejmu) i arbitraż polityczny (np. rozwiązywanie wewnętrznych konfliktów klasy politycznej). Na mocy Konstytucji RP prezydent nie może pełnić żadnej innej funkcji publicznej ani też sprawować innego urzędu.

8. Uprawnienia prezydenta • Uprawnienia prezydenta dzielą się na: • uprawnienia zwykłe – wymagają kontrasygnaty, czyli podpisu premiera, co oznacza, że przejmuje on odpowiedzialność polityczną za podjętą decyzję. • prerogatywy – nie wymagają zgody premiera (wymienione są w art. 144 Konstytucji RP). Należą do nich m.in. Uprawnienia wobec parlamentu, powoływanie najwyższych urzędników państwowych i tradycyjne uprawnienia prezydenta. Prof. Zbigniew Religa odebrał z rąk Prezydenta RP Order Orła Białego oraz akt powołania na członka Kapituły Orderu Orła Białego.

9. Uprawnienia prezydenta - uprawnienia względem parlamentu • zarządzanie wyborów i zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb, • prawo zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności usta z konstytucją, • inicjatywa ustawodawcza, • prawo weta zawieszającego wobec ustaw parlamentu, • podpisywanie ustaw i ich ogłoszenie, • prawo skrócenia kadencji sejmu, gdy nie uda mu się wyłonić rządu lub nie uchwali budżetu w wyznaczonym terminie, • występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego.

10. Uprawnienia prezydenta - uprawnienia względem Rady Ministrów • powoływanie rządu, • dokonywanie zmian w rządzie na wniosek premiera, • zwoływanie w sprawach szczególnej wagi Rady Gabinetowej, • wystąpienia z wnioskiem do sejmu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. • Rada Gabinetowa - Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta, nie posiada ona jednak kompetencji Rady Ministrów.

11. Uprawnienia prezydenta - uprawnienia względem władzy sądowniczej • powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, • powoływanie prezesów : • Naczelnego Sądu Administracyjnego, • Sadu Najwyższego, • Trybunału Konstytucyjnego, • oraz jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa. Powołanie sędziów przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego

12. Uprawnienia prezydenta - uprawnienia w zakresie spraw zagranicznych • reprezentowanie państwa w stosunkach zagranicznych, • ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, • mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach lub przy organizacjach międzynarodowych, • przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państw w Polsce. 18 grudnia 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński spotkał się w Pałacu Prezydenckim z akredytowanymi w Polsce Ambasadorami państw członkowskich Unii Europejskiej.

13. Uprawnienia prezydenta - zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i obronnością • w czasie pokoju sprawowanie władzy za pośrednictwem ministra obrony (jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych), • w sytuacji zagrożenia zarządzanie powszechną lub częściową mobilizację, • wydawanie decyzji o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju, • zarządzanie wprowadzenia stanu wojennego, gdy nie może tego uczynić parlament. Uroczysta odprawa wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza, z udziałem Prezydenta RP, Zwierzchnika Sił Zbrojnych Lecha Kaczyńskiego

14. Uprawnienia prezydenta - tradycyjne uprawnienia • nadawanie obywatelstwa polskiego, • nadawanie orderów i odznaczeń, • prawo łaski, • nadawanie tytułów profesorskich. 24 października 2006 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński wręczył w Pałacu Prezydenckim nominacje profesorskie 60 nauczycielom akademickim oraz pracownikom nauki i sztuki.

15. Odpowiedzialność prezydenta Zgromadzenie Narodowe może postawi ć prezydenta w stan oskarżenia na wniosek co najmniej 140 członków. Uchwała w tej sprawie musi być podjęta w obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby członków Zgromadzenia. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej za swoją działalność. Akty urzędowe podpisywane są przez prezydenta za kontrasygnatą prezesa Rady Ministrów. Pałac prezydencki w Warszawie

16. Prezydenci III Rzeczypospolitej Wojciech Jaruzelski (ur. 1923) – Prezydent PRL i RP w latach 1989 – 1990, wybrany przez Zgromadzenie Narodowe. Lech Wałęsa (ur. 1943) – Prezydent RP w latach w latach 1990 – 1995, wybrany w wyborach powszechnych.

17. Prezydenci III Rzeczypospolitej Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954) – Prezydent RP w latach 1995 – 2005, dwukrotnie wybrany w wyborach powszechnych. Lech Kaczyński – (ur. 1949) – Prezydent RP od 2005 r., wybrany w wyborach powszechnych.

18. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.