Značaj objavljivanja finansijskih izvještaja za tržište kapitala

1. Značaj objavljivanja finansijskih izvještaja za tržište kapitala Darko Lakić Banjalučka berza darko.lakic@blberza.com

2. Izjava • Mišljenja izražena u prezentaciji su mišljenja predavača, koja nisu nužno jednaka stavovima institucije koju predstavlja. Nijedna od prezentovanih informacija nije preporuka za kupovinu ili prodaju određene hartije od vrijednosti. Autor prezentacije ne odgovara za moguće greške koje su nastale u prezentaciji, ili za moguća pogrešna tumačenja informacija iz prezentacije. • Investiranje u HOV je rizično i svaki investitor sam snosi rizik za svoje investicione odluke.

3. Članovi Banjalučke berze

4. Sadržaj prezentacije • Obaveza objavljivanja finansijskih i revizorskih izvještaja, • Izvršavanje obaveze objavljivanja, • Uticaj finansijskih izvještaja na cijena akcija na berzi, • Iskustva iz dosadašnje prakse u vezi objavljivanja finansijskih u revizorskih izvještaja.

5. Obaveza objavljivanja finansijskih (nerevidiranih) i revizorskih izvještaja Zakon o tržištu hartija od vrijednosti (član 284): Emitenti čije su hartije od vrijednosti emitovane javnom ponudom..., dužni su da objavljuju: • godišnje i polugodišnje finansijske izvještaje, • revizorske izvještaje ako su dužni da vrše reviziju u skladu sa propisima, • .....

6. Obaveza objavljivanja revizorskih izvještaja Emitent iz člana 167. stav 1. ovog zakona dužan je da dostavi Komisiji i berzi: • tromjesečne finansijske izvještaje u roku od 30 dana od posljednjeg dana u tromjesečju, • godišnje finansijske i poslovne izvještaje uključujući i konsolidovane izvještaje u roku od 60 dana po isteku poslovne godine, • revizorski izvještaj u roku o 5 dana od dana prijema tog izvještaja.

7. Obaveza objavljivanja revizorskih izvještaja (član 167 Zakona) • emituje akcije javnom ponudom, • ima više od 100 akcionara, • ima osnovni kapital najmanje 10 miliona KM, i • ima ukupan godišnji prihod najmanje 10 miliona KM. Emitent koji ispunjava sljedeće uslove:

8. Pravilnik o izvještavanju ... (sl. GlasnikRS 89/07) Član 1. • imaju manje od 100 akcionara i • akcije koje su emitovali nisu u vlasništvu investicionog fonda. • Emitenti iz stava 2. ovog člana obavezni su da umjesto revizorskog izvještaja objave mišljenje nadzornog organa o godišnjem finansijskom izvještaju. Obavezu da sastavljaju i objavljuju polugodišnji finansijski i revizorski izvještaj nemaju emitenti hartija od vrijednosti čiji osnovni kapital iznosi manje od 3.000.000 KM i koji ispunjavaju sljedeće uslove:

9. Rokovi objavljivanja finansijskih izvještaja • godišnji finansijski izvještaji – 28.februar • polugodišnji finansijski izvještaji – 31.jul • kvartalni finansijski izvještaji – 30. april i 31. oktobar

10. Rokovi objavljivanja revizorskih izvještaja Pravilnik o izvještavanju.... – član 6: Revizorski izvještaj dostavlja se Berzi u elektronskoj formi u roku od: • pet dana od dana prijema revizorskog izvještaja, • najkasnije do kraja avgusta tekuće godine za finansijski izvještaj iz prethodne godine.

11. U skladu sa Pravilnikom o izvještavanju.......

12. Izvršavanje obaveze objavljivanja revizorskog izvještaja i mišljenja NO Do 28.10.2008. Banjalučkoj berzi dostavljeno - 96 revizorskih izvještaja i - 6 mišljenja Nazornog odbora.

13. Izvršene revizije po revizorskim kućama Delloite Banja Luka ostali 25 21 KPMG Beograd 27% 23% 3 3% EI Audit Banja Luka 3 3% EF revizor Banja Poslovni informator - Luka revizija Bijeljina 4 11 4% 11% Control Review Banja Luka VralAudit Banja Revisio Bijeljina Revidere Bijeljina 4 Luka 7 9 4% 9 7% 9% 9%

16. Mišljenja po revizorskim kućama

17. Mišljenja po revizorskim kućama (nastavak)

18. Uticaj objavljivanja finansijskih izvještaja na kretanja cijena akcija na berzi Efikasnost tržišta: podrazumjeva da cijena akcija na berzi odražava sve informacije o tekućem i očekivanom poslovanju preduzeća Finansijski izvještaji i planirani rezultati su osnovne informacije na osnovu kojih investitori donose odluke o ulaganju u određene akcije. Da li je tržište kapitala RS efikasno ?? Efikasnost tržišta kapitala u periodima izrazitog optimizma ili izrazitog pesimizma ??

20. Iskustva iz dosadašnje prakse • Preduzeća sa službenog berzanksog tržišta (34) redovno izvršavaju obaveze objavljivanja revizorskih i finansijskih izvještaja; • Većina preduzeća sa slobodnog berzanskog tržišta još uvijek ne ispunjava obavezu objavljivanja revizorskih izvještaja; • BL berza preuzima nerevidirane finansijske izvještaje od APIF-a, za preduzeća koja ne dostave izvještaje direktno BL berzi; • Revizorski izvještaji uglavnom ne otkrivaju problem transfernih cijena u poslovanju sa povezanim licima, što je jedan od najvećih problema tržišta kapitala RS; • Nema reakcija nakon negativnih revizorskih izvještaja, izvještaja sa rezervom ili uzdržanih mišljenja;

21. Iskustva iz dosadašnje prakse... nastavak • Pojedine revizorske kuće dostavljaju izvještaje preduzeća samo u materijalnom obliku (odštampane izvještaje); • Preduzeća nemaju e-mail da dostave izvještaj; • Preduzeća objavljuju revizorske izvještaje relativno kasno (u prosjeku krajem juna); • Revizorski izvještaji se rijetko objavljujau na engleskom jeziku;

22. Sugestije revizorskim kućama • Dostavljajte revizorske izvještaje emitentima i u elektronskom obliku; • Sugerišite emitentima da se revizorski izvještaji objave u skladu sa zakonskom regulativom; • Dostavljajte revizorske izvještaje emitentima i na engleskom jeziku;

23. Banjalučka berza Petra Kočića bb, 78000 Banja Luka Tel: + 387 51 326 041 Fax: + 387 51 326 056 www.blberza.com Hvala na pažnji!

24. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

25. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006. (+ 6,85%)

26. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

27. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši Odluka o raspodjeli dividende 25.04.2007.(+ 24,69%) Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006. (+ 6,85%)

28. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

29. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

30. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

31. Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši Odluka o isplati dividende 25.04.2007.(+ 24,69%) Finansijski izvještaj za 2007. god. i prijedlog odluke o raspodjeli dobiti za 2007. 26.03.2008 (+11,87%) Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006. (+ 6,85%)

32. Uticaj informacija na cijene akcija