1 / 44

4.3.4. UKSZTAŁTOWANIE I BUDOWA PĘDU

4.3.4. UKSZTAŁTOWANIE I BUDOWA PĘDU. TYPOWY PĘD JEST NADZIEMNĄ CZĘŚCIĄ ROŚLINY ZŁOŻONĄ Z OSI - ŁODYGI I OSADZONYCH NA NIEJ ORGANÓW BOCZNYCH, tj. LIŚCI. MIEJSCA, Z KTÓRYCH WYRASTAJĄ LIŚCIE SĄ ZGRUBIAŁE I NAZYWAJĄ SIĘ WĘZŁAM I. DZIELĄ ONE ŁODYGĘ NA ODCINKI –

ganya
Download Presentation

4.3.4. UKSZTAŁTOWANIE I BUDOWA PĘDU

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. 4.3.4. UKSZTAŁTOWANIE I BUDOWA PĘDU

  2. TYPOWY PĘD JEST NADZIEMNĄ CZĘŚCIĄ ROŚLINY ZŁOŻONĄ Z OSI - ŁODYGI I OSADZONYCH NA NIEJ ORGANÓW BOCZNYCH, tj. LIŚCI. MIEJSCA, Z KTÓRYCH WYRASTAJĄ LIŚCIE SĄ ZGRUBIAŁE I NAZYWAJĄ SIĘ WĘZŁAMI. DZIELĄ ONE ŁODYGĘ NA ODCINKI – MIĘDZYWĘŹLA. W FAZIE DOJRZAŁOŚCI FIZJOLOGICZNEJ PĘD WYTWARZA KWIATY I OWOCE (rys. 4.54).

  3. Rys. 4.54. PĘD ROŚLI-NY DWULIŚCIENNEJ – SCHEMAT. .

  4. ŁODYGI I LIŚCIE SĄ WEGETATYWNYMI ORGANAMI PĘDU, KTÓ- RYCH ZADANIE POLEGA NA UTRZYMANIU PRZY ŻYCIU, ODŻYWIA- NIU I ROZWOJU ROŚLINY. MOGĄ TEŻ SŁUŻYĆ DO ROZMNAŻANIA Z POMINIĘCIEM PROCESU PŁCIOWEGO, CZYLI WEGETATYWNEGO. KWIATY SĄ ORGANAMI GENERATYWNYMI, SŁUŻĄCYMI DO ROZ- MNAŻANIA PŁCIOWEGO, KTÓREGO WYNIKIEM JEST WYTWORZE- NIE OWOCÓW I NASION.

  5. PRZEKRÓJ POPRZECZNY ŁODYGI LNU Z KILKOMA WARTSWAMI RÓŻNYCH TYPÓW TKANEK

  6. OZNACZENIA 1. RDZEŃ, MIĘKISZ , PARENCHYMA 2. PROTOKSYLEM 3. KSYLEM 4. FLOEM 5. SKLERENCHYMA 6. KORA 7. SKÓRKA

  7. PĄKI OŚ PĘDU KOŃCZY SIĘ NA SZCZYCIE MERYSTEMEM WIERZCHOŁ- KOWYM, KTÓRY SKŁADA SIĘ ZE STOŻKA WZROSTU ORAZ ZA- WIĄZKÓW LIŚCI I PĘDÓW BOCZNYCH U JEGO PODSTAWY (rys. 4.54 i 4.55). MERYSTEM OKRYWAJĄ ZAWIĄZKI STARSZYCH LIŚCI LUB ŁUSKI. WRAZ Z OKRYWĄ JEST ON NAZYWANY PĄKIEM. UWZGLĘDNIAJĄC POŁOŻENIE WYRÓŻNIA SIĘ PĄKI WIERZCHOŁ- KOWE ORAZ BOCZNE. PĄK WIERZCHOŁKOWY ZNAJDUJE SIĘ NA SZCZYCIE PĘDU I JEST MIEJSCEM, W KTÓRYM PĘD ROŚNIE W WYNIKU WYTWARZANIA NOWYCH TKANEK I LIŚCI.

  8. Rys. 4.55. PĄK LIŚ-CIOWY.

  9. U ROŚLIN NASIENNYCH PĄKI BOCZNE WYSTĘPUJĄ W KĄTACH LIŚCI (PACHWINACH LIŚCIOWYCH), tj. POMIĘDZY NASADĄ LIŚCIA A ŁODYGĄ (rys. 4.54). TEGO RODZAJU PĄKI BOCZNE NAZYWAMY KĄTOWYMI LUB PACHWINOWYMI. PĄKI BOCZNE SĄ ZAWIĄZKAMI ODGAŁĘZIEŃ BOCZNYCH PĘDU. PĄKI W STANIE SPOCZYNKU NAZYWAMY SPOCZYNKOWYMI LUB ŚPIĄCYMI. PĄKI, W KTÓRYCH ZAWARTE SĄ ZAWIĄZKI LIŚCI NAZYWAMY LIŚCIOWYMI. JEŚLI ZAWIERAJĄ ZAWIĄZKI KWIATÓW SĄ NAZY- WANE GENERATYWNYMI. W PRZYPADKU, GDY ZAWIERAJĄ ZA- WIĄZKI LIŚCI I KWIATÓW SĄ NAZYWANE MIESZANYMI.

  10. PĄKI OKRYTE ZAWINIĘTYMI WOKÓŁ NICH ZAWIĄZKAMI LIŚCI NAZYWAMY NAGIMI. LKIŚCIE OKRYWAJĄCE PĄKI SPOCZYNKOWE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ CZASEM W SZTYWNE, SKÓRZASTE ŁUSKI PĄKOWE, WYSTĘ- PUJĄCE np.. U DRZEW ZRZUCAJĄCYCH LIŚCIE JESIENIĄ. ZAWIĄZ- KI NOWYCH LIŚCI ZIMUJĄ W SPECJALNYCH PĄKACH SPOCZYN- KOWYCH. PĄKI MOGĄ RÓWNIEŻ TWORZYĆ SIĘ W RÓŻNYCH MIEJSCACH ŁODYGI, A TAKŻE NA LIŚCIACH I KORZENIACH W WYNIKU OD- RÓŻNICOWANIA PEWNYCH PARTII TKANEK STAŁYCH I ZAŁOŻE- NIA SIĘ W DANYM MIEJSCU WTÓRNEGO MERYSTEMU WIERZ- CHOŁKOWEGO. TAKIE PĄKI I ROZWIJAJĄCE SIĘ Z NICH PĘDY NAZYWAMY PRZYBYSZOWYMI.

  11. PĘDY PRZYBYSZOWE POWSTAJĄ NAJCZĘŚCIEJ PO USZKODZE- NIU, ZRANIENIU LUB ŚCIĘCIU CZĘŚCI ROŚLINY. NA PRZYKŁAD, PO ŚCIĘCIU PNIA DRZEWA PĄKI PRZYBYSZOWE MOGĄ TWORZYĆ SIĘ U JEGO PODSTAWY LUB NA KORZENIACH I WYRASTAĆ W PĘDY ODROŚLOWE LUB ODROSTY KORZENIOWE. ZDOLNOŚĆ TWORZENIA PĄKÓW PRZYBYSZOWYCH NA FRAGMEN- TACH LIŚCI LUB KORZENI JEST WYKORZYSTYWANA W OGROD- NICTWIE DO ROZMNAŻANIA WEGETATYWNEGO ROŚLIN ZA POMO- CĄ SADZONEK.

  12. ROZGAŁĘZIENIA PĘDU ROZGAŁĘZIENIA BOCZNE PĘDU POWSTAJĄ W WYNIKU ROZWOJU PĄKÓW PACHWINOWYCH, W WYNIKU KTÓRYCH OŚ PIERWOTNA TWORZY ODGAŁĘZIENIA BOCZNE I RZĘDU, KTÓRE MOGĄ TWO- RZYĆ ODGAŁĘZIENIA II RZĘDU, TE ZAŚ ODGAŁĘZIENIA III RZĘDU itd.. U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN ROZWIJA SIĘ TYLKO CZĘŚĆ PĄKÓW, RESZTA ZAŚ POZOSTAJE W STANIE SPOCZYNKU. U KRZEWÓW ROZWIJAJĄ SIĘ GŁÓWNIE PĄKI W DOLNEJ CZĘŚCI PĘDU GŁÓW- NEGO. U DRZEW ROZGAŁĘZIA SIĘ GÓRNA CZĘŚĆ PĘDU, CO DO- PROWADZA DO WYKSZTAŁCENIA POJEDYŃCZEGO PNIA, ZAKOŃ- CZONEGO ROZGAŁĘZIONĄ KORONĄ.

  13. WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE ROZGAŁĘZIEŃ BOCZNYCH: MONOPODIALNE (JEDNOOSIOWE) (rys. 4.57 B), KTÓRE POWSTAJE WÓWCZAS, GDY OŚ PIERWOTNA ROŚNIE SZYBCIEJ NIŻ JEJ ODGAŁĘZIENIA BOCZNE I RZĘDU, TE ZAŚ ROSNĄ SZYBCIEJ NIŻ ODCHODZĄCE OD NICH ODGAŁĘZIENIA II RZĘDU itd.. POWSTAJE WÓWCZAS SYSTEM PĘDÓW O WYRAŹNEJ POJEDYŃCZEJ OSI GŁÓWNEJ, OD KTÓREJ ODCHODZĄ SŁABIEJ ROZWINIĘTE OSIE BOCZNE. TEN TYP ROZGAŁĘZIEŃ WYSTĘPUJE U DRZEW, JAK np. U DERENIA, DĘBU, BUKA, KLONU, JESIONU ORAZ U SZPILKOWYCH.

  14. ODGAŁĘZIENIA SYMPODIALNE (WIELOOSIOWE) POWSTAJĄ W WYNIKU SILNIEJSZEGO WZROSTU ODGAŁĘZIEŃ BOCZNYCH I PRZEJMOWANIA PRZEZ NIE PROWADZENIA PĘDU (rys. 4.57 C). OŚ PIERWOTNA, PO WYTWORZENIU BOCZNEGO ODGAŁĘZIENIA I RZĘDU ROŚNIE WOLNIEJ OD NIEGO LUB W OGÓLE PRZESTAJE ROSNĄĆ, A FUNKCJĘ PROWADZENIA PĘDU PRZEJMUJE JEJ ODGAŁĘZIENIE. PO WYTWORZENIU ODGAŁĘZIE- NIA II RZĘDU STAJE SIĘ ONO PRZEDŁUŻENIEM OSI GŁÓWNEJ. W WYNIKU TEGO, OŚ GŁÓWNA PĘDU SKŁADA SIĘ KOLEJNO Z OSI PIERWOTNEJ, ODGAŁĘZIENIA I RZĘDU, II RZĘDU itd.

  15. ROZGAŁĘZIENIA SYMPODIALNE WYSTĘPUJĄ U LIPY, BRZOZY, GRABU, WIĄZU ORAZ U DRZEW OWOCOWYCH. CZĘSTO SPOTYKA SIĘ JE RÓWNIEŻ U KŁĄCZY, CZYLI ROSNĄ- CYCH POZIOMO PODZIEMNYCH PĘDÓW, U KTÓRYCH PĄK SZCZY- TOWY WYRASTA W GÓRĘ I WYTWARZA PĘD NADZIEMNY, OBU- MIERAJĄCY POD KONIEC SEZONU WEGETATYWNEGO, A JAKO PRZEDŁUŻENIE KŁĄCZA ROZWIJA SIĘ JEDEN Z JEGO PĄKÓW BOCZNYCH (rys. 4.104).

  16. ODMIANĄ ROZGAŁĘZIENIA SYMPODIALNEGO JEST ROZGAŁĘZIE- NIE POZORNIE WIDLASTE, CZYLI PSEUDODYCHOTOMICZNE. POWSTAJE ONO, GDY ODGAŁĘZIENIA BOCZNE POWSTAJĄ Z DWÓCH NAPRZECIWLEGŁYCH PĄKÓW PACHWINOWYCH, A RÓWNOCZEŚNIE PĄK WIERZCHOŁKOWY PRZESTAJE ROSNĄĆ LUB ZAMIERA (rys. 4.57 D). TAKIE ROZGAŁĘZIENIA PĘDÓW WYS- TĘPUJĄ U JEMIOŁY, BZU LILAKA, MAGNOLII I SZAKŁAKA.

  17. DŁUGOPĘDY I KRÓTKOPĘDY W PĄKU WIERZCHOŁKOWEJ CZĘŚCI PĘDU ZAWIĄZKI LIŚCI SĄ BARDZO SKUPIONE, WSKUTEK CZEGO NIE MOŻNA WYRÓŻNIĆ MIĘDZYWĘŹLA. W WYNIKU ZRÓŻNICOWANEGO TEMPA WZROSTU PĘDU GŁÓWNEGO I JEGO BOCZNYCH ODGAŁĘZIEŃ POWSTAJĄ PĘDY O RÓŻNEJ DŁUGOŚCI MIĘDZYWĘŹLI. CZASEM SĄ ONE BARDZO SKRÓCONE, WSKUTEK CZEGO LIŚCIE SĄ OSADZONE BARDZO GĘSTO, TWORZĄC ROZETKĘ.

  18. PEWNE ROŚLINY SĄ TRWALE ROZETKOWE, JAK np.. DZIEWIĘĆSIŁ I POZIOMKA, INNE NATOMIAST TWORZĄ PĘDY ROZETKOWE TYLKO W PIERWSZYM OKRESIE ROZWOJU, POTEM ZAŚ PĘD GŁÓWNY ROŚNIE INTENSYWNIE, WYTWARZAJĄC KWIATY. DO TEGO TYPU NALEŻĄ ROŚLINY DWULETNIE JAK np.. MARCHEW, BURAK,KAPUS- TA, KTÓRE W PIERWSZYM ROKU, W CZASIE WEGETATYWNEJ FAZY ROZWOJU TWORZĄ TYLKO PĘD ROZETKOWY, ZAŚ W DRUGIM ROKU WYTWARZAJĄ WYSOKI PĘD KWIATONOŚNY.

  19. U WIELU DRZEW TYLKO CZĘŚĆ OSI DRUGIEGO I WYŻSZYCH RZĘ- DÓW WYRASTA JAKO DŁUGOPĘDY MAJĄCE DŁUGIE MIĘDZYWĘŹ- LA, WZROST INNYCH JEST NATOMIAST ZAHAMOWANY, WSKUTEK CZEGO STAJĄ SIĘ KRÓTKOPĘDAMI Z BARDZO KRÓTKIMI MIĘDZY- WĘŹLAMI I GĘSTO OSADZONYMI LIŚĆMI (rys. 4.58). U SOSNY, MODRZEWIA, BUKA I DRZEW OWOCOWYCH LIŚCIE SĄ WYKSZTAŁCANE NIEMAL WYŁĄCZNIE NA KRÓTKOPĘDACH. U WIELU DRZEW, np.. U JABŁONI, GRUSZY, ŚLIWY I CZEREŚNI, KRÓTKOPĘDY SĄ JEDYNYM MIEJSCEM TWORZENIA KWIATÓW.

  20. MORFOLOGIA ŁODYGI ŁODYGA JEST OSIĄ PĘDU, NA KTÓREJ SĄ OSADZONE LIŚCIE. ŁODYGI ZIELNESĄ SŁABO ZDREWNIAŁE I W NIEWIELKIM STOPNIU ZRÓŻNICOWAN E. OKRYWA JE SKÓRKA, A PĄKI SĄ NAGIE. U JEDNOLIŚCIENNYCH (np. u traw), NASADA LIŚCIA JEST POCH- WĄ, KTÓRA OTACZA ŁODYGĘ NA ODCINKU CAŁEGO MIĘDZYWĘŹ- LA. DOPIERO W OKOLICY NASTĘPNEGO WĘZŁA, POD NASADĄ NASTĘPNEGO LIŚCIA, POCHWA PRZECHODZI W ODSTAJĄCĄ OD ŁODYGI BLASZKĘ LIŚCIOWĄ. W WYNIKU TEGO CAŁA ŁODYGA, ZWANA U TRAW ŹDŹBŁEM, OKRYTA JEST KOLEJNYMI POCHWAMI LIŚCIOWYMI (rys. 4.59 A).

  21. ŁODYGI ZIELNE OBUMIERAJĄ POD KONIEC SEZONU WEGETA- CYJNEGO. SĄ WYKSZTAŁCANE PRZEZ ROŚLINY JEDNOROCZNE, DWULETNIE ORAZ WIELOLETNIE, KTÓRE TRACĄ NA ZIMĘ CZĘŚCI NADZIEMNE, A ZIMUJĄ JEDYNIE W POSTACI PODZIEMNYCH LUB PRZYZIEMNYCH KŁĄCZY, BULW, CEBUL, PRZYZIEMNYCH PĘDÓW ROZETKOWYCH itp..

  22. LODYGI ZDREWNIAŁĘ WYKSZTAŁCAJĄ ROŚLINY DRZEWIASTE: DRZEWA, KRZEWY I KRZEWINKI. SĄ TO FORMY WIELOLETNIE O TRWAŁYCH ŁODYGACH – W NASZYM KLIMACIE ICH PĘDY TRACĄ NA ZIMĘ TYLKO LIŚCIE. DRZEWA MAJĄ GRUBY, ZDREWNIAŁY PIEŃ POKRYTY KORKIEM. U DRZEW NAGOZALĄŻKOWYCH I DWULIŚCIENNYCH PIEŃ JEST ZA- KOŃCZONY KORONĄ ZŁOŻONĄ Z ROZGAŁĘZIEŃ RÓŻNEGO RZĘ- DU, Z KTÓRYCH OSTATNIE WYKSZTAŁCAJĄ SIĘ NAJCZĘŚCIEJ JAKO KRÓTKOPĘDY.

  23. U KRZEWÓW ŁODYGA GŁÓWNA JEST BARDZO KRÓTKA LUB W OGÓLE JEJ NIE MA, A ROZGAŁĘZIENIA POWSTAJĄ TUŻ U POD- STAWY PĘDU. PODOBNE DO KRZEWÓW SĄ KRZEWINKI, RÓŻNIĄCE SIĘ OD NICH TYLKO MAŁYMI ROZMIARAMI, JAK np.. U WRZOSU, BORÓWKI I ŻURAWINY.

  24. JESIENIĄ, PO UTRACIE LIŚCI, GAŁĄZKA DRZEWA LIŚCIASTEGO JEST ZAKOŃCZONA NA SZCZYCIE PĄKIEM ZIMOWYM OKRYTYM ŁUSKAMI (rys. 4.59 B). NA WIOSNĘ ŁUSKI ODPADAJĄ, POZOSTA- WIAJĄC DOKOŁA GAŁĄZKI ŚLADY W POSTACI BLIZN ŁUSKO- WYCH. KOLEJNE, ROCZNE PRZYROSTY GAŁĄZKI SĄ WIDOCZNE JAKO ODLEGŁOŚCI MIĘDZY OKÓŁKAMI BLIZN ŁUSKOWYCH. W WĘZŁACH GAŁĄZKI POZOSTAJĄ ŚLADY PO LIŚCIACH W POSTACI BLIZN, PONAD KTÓRYMI ZNAJDUJĄ SIĘ ZIMOWE PĄKI LIŚCIOWE. Z PĄKÓW TYCH ROZWIJAJĄ SIĘ NA WIOSNĘ KRÓTKOPĘDY Z GĘSTO OSADZONYMI LIŚĆMI (rys. 4.58).

  25. DRZEWA JEDNOLIŚCIENNYCH MAJĄ INNĄ BUDOWĘ. NA PRZYK- ŁAD PALMY NIE TWORZĄ ROZGAŁĘZIEŃ I MAJĄ TYLKO JEDNĄ OŚ W POSTACI PNIA ZAKOŃCZONEGO PĄKIEM WIERZCHOŁKOWYM Z BARDZO SZEROKIM STOŻKIEM WZROSTU. MIĘDZYWĘŹLA SĄ BARDZO SKRÓCONE, WSKUTEK CZEGO NA SZCZYCIE PNIA POW- STAJE PIUROPUSZ GĘSTO OSADZONYCH LIŚCI. POD NIM ZNAJ- DUJE SIĘ STREFA POKRYTA NASADAMI LIŚCIOWYMI, KTÓRE SĄ POZOSTAŁOŚCIĄ PO OPADŁYCH LIŚCIACH. PONIŻEJ TEJ STREFY PIEŃ JEST POKRYTY KORKIEM.

  26. MERYSTEM WIERZCHOŁKOWY PĘDU ŁODYGI SĄ ZAKOŃCZONE NA SZCZYCIE MERYSTEMAMI WIERZ- CHOŁKAMI PĘDU. MERYSTEMY TE MAJĄ ZWYKLE KSZTAŁT KOPULASTO ZAOKRĄGLONY, CZĘSTO STOŻKOWATY – STĄD NAZWA STEŻEK WZROSTU. WYRÓŻNICOWUJĄ SIĘ Z N ICH TKANKI ŁODYGI ORAZ ZAWIĄZKI ODGAŁĘZIEŃ BOCZNYCH W POSTACI PĄKÓW PACHWINOWYCH, A W GENERATYWNEJ FAZIE ROZWOJU – RÓWNIEŻ KWIATY. TKAZNKI MERYSTEMU WIERZ- CHOŁKOWEGO SĄ CHRONIONE PRZEZ OKRYWĘ Z ŁUSEK. ZAWIĄZKÓW LIŚIOWYCH LUB NASADOWYCH CZĘŚCI LIŚCI.

  27. MERYSTEM WIERZCHOŁKOWY PĘDU SKŁADA SIĘ Z KOMÓREK INICJAL- NYCH I ICH DZIELĄCYCH SIĘ POCHODNYCH. U ROŚLIN NASIENNYCH WYSTĘPUJE KILKA KOMÓREK INICJALNYCH. BUDOWA PIERWOTNA ŁODYGI MERYSTEMATYCZNY REJON WZROSTU STOPNIOWO PRZECHODZI W STREFĘ RÓŻNICOWANIA, W KTÓREJ WYKSZTAŁCAJĄ SIĘ WSZYSTKIE TKANKI STAŁE BUDOWY PIERWOTNEJ ŁODYGI. POWIERZCHNIOWĄ TKANKĘ MŁODEJ ŁODYGI STANOWI SKÓRKA. MIĘDZY SKÓRKĄ A WALCEM OSIOWYM ZNAJDUJE SIĘ KORA PIERWOTNA (rys. 4.63 i 4.64).

More Related