„Rolnictwo społecznie zrównoważone - koncepcja badań”

1. „Rolnictwo społecznie zrównoważone - koncepcja badań” prof. dr hab. Józef Zegar Zakład Ogólnej Ekonomiki 12 - 13 grudzień 2005, Warszawa

2. Pojęcie • Pod pojęciem rolnictwa społecznie zrównoważonego będziemy rozumieć takie rolnictwo, które spełnia najlepiej pewne wartości progowe w zakresie kryteriów ekonomicznych, środowiskowych i społecznych • W odniesieniu do cech ekonomicznych za podstawowe przyjmujemy kategorie dochodowe • W odniesieniu do cech środowiskowychza najważniejsze uznajemy te, które wchodzą w skład kodeksu dobrych praktyk rolniczych, aczkolwiek także uwzględniamy kryteria prawno-administracyjne przyjmowane przy udzielaniu wsparcia ze środków publicznych (zwykłe praktyki rolnicze) • W odniesieniu do cech społecznych za najważniejsze uznajemy takie jak wartość usług środowiskowych, tworzonych przez rolnictwo (gospodarstwa rolne), spożytkowanie rolniczych zasobów pracy, wkład w utrzymywanie względnie rozwijanie żywotności ekonomicznej i społecznej miejscowości wiejskich oraz wartości kulturowe

3. Przesłanki modelu rolnictwa społecznie zrównoważonego • Wiele symptomów wskazuje na załamywanie się industrialnej drogi rozwoju rolnictwa, które rozwiązało problem niedoborów żywności, lecz stworzyło ogromne zagrożenia w sferze środowiskowej i społeczno-kulturowej, kończy się czas zamiany ropy na befsztyki • Rolnictwo dostarcza usług ekologicznych, które są niezbędne nie tylko dla dobrobytu ludzi ale wprost dla ich egzystencji, a które nie są wyceniane przez rynek (mają charakter dóbr publicznych). Równocześnie wadliwe systemy produkcji rolnej (industrialne zwłaszcza) degradują środowisko naturalne i zagrażają ekosystemom, zaś usuwanie skutków tego stanu rzeczy wymaga znaczących nakładów środków podatników i (lub) konsumentów

4. Przesłanki modelu rolnictwa społecznie zrównoważonego • Zakwestionowaniu ulega dotychczasowa formuła postępu, która w rolnictwie industrialnym polegała głównie na maksymalizacji korzystania z zasobów nieodnawialnych (chemizacja, mechanizacja) w celu pomnożenia prywatnych korzyści ekonomicznych malejącej liczby rolników (koncentracja, specjalizacja), bez poszanowania środowiska i praw innych. Nowa formuła postępu wymaga zastąpienia intensyfikacji industrialnej przez intensyfikację agrobiologiczną, wykorzystującą prawa przyrodnicze (Natury) oraz zasoby rzeczywiście nieograniczone: energię słoneczną i wiedzę, która stanowi zasób nie tylko odnawialny, lecz także reprodukowany dodatnio • „Zielony konsumeryzm” • Wymogi strategii rozwoju rolnictwa - konieczność nadrobienia kilkudziesięcioletniego zapóźnienia, co łatwiej osiągnąć metodą „posuwania się po cięciwie a nie po łuku” • Uwarunkowania krajowe: struktura agrarna, bezrobocie, szczupłość środków na rozwój, żywotność obszarów wiejskich

5. Podstawowe założenia badawcze Dwa poziomy badawcze: 1) makroekonomicznym 2) mikroekonomicznym Bazy danych (podstawowe): 1) FADN (IERiGŻ-PIB) 2) Spisy powszechne (GUS) 3) Ankieta strukturalna GUS 4) Rachunki narodowe (EAA, EEAA)

6. Produkt końcowy - odpowiedź na kluczowe pytania • Czy rolnictwo społecznie zrównoważone może być realną alternatywą strategiczną rozwoju rolnictwa polskiego? (uwzględniając uwarunkowania globalne, regionalne i krajowe) ? • Jakie mogą być skutki wyboru opcji strategicznej na rozwój wedle modelu rolnictwa społecznie zrównoważonego w zakresie ogólnego dobrobytu, interesów rolników, mieszkańców wsi, konsumentów i pozarolniczych podmiotów sektora rolno-żywnościowego? • Jaka powinna być polityka narodowa w przypadku wyboru takiej opcji strategicznej?

7. Dziękuję za uwagę