Zarządzanie przestrzenią turystyczną

1. Zarządzanie przestrzenią turystyczną dr Eugenia Panfiluk

2. Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki Wykład 4

3. Zakres treści: • Kategoria zrównoważonego rozwoju, • Cele i zasady zrównoważonego rozwoju, • Zrównoważony rozwój w układzie ładów, • Koncepcja zrównoważonej turystyki.

4. Kategoria zrównoważonego rozwoju Czy współczesny rozwój gospodarczy nie prowadzi do osłabienia fundamentalnych podstaw, które warunkują dalsze trwanie gospodarki i społeczeństwa?

5. Zakres i wielkość usług środowiskowych wykorzystywanych przez system ekonomiczny i społeczny w układzie makroekonomicznym po raz pierwszy oszacowano w 1997 roku. Na podstawie wyodrębnionego pakietu usług świadczonych przez środowisko policzono wartość każdej usługi, całość pakietu oszacowano na kwotę 33 bilionów dolarów. Oznacza to, że rezygnacja człowieka z usług środowiskowych wymaga nakładów w wysokości 33 bilionów na antropogenne protezy. Przy światowym produkcie brutto w 1997 roku rzędu 18 bilionów dolarów wydatki przekroczyłyby dwukrotnie istniejące możliwości. W rzeczywistości zastąpienie usług środowiskowych ich sztucznymi odpowiednikami jest niemożliwe ani ekonomicznie, ani fizycznie.

6. Układzie mikroekonomicznym problem usług środowiskowych ilustruje przykład zaopatrzenia w wodę Nowego Jorku Nakłady inwestycyjne na budowę stacji oczyszczania i uzdatniania wody oszacowano na około 8 mld USD, a roczne koszty jej funkcjonowania na 300 mln. Koszt przywrócenia naturalnego funkcjonowania ekosystemu oszacowano na 1 mld USD, przy kosztach bieżących rzędu kilku milionów dolarów. O wyborze sposobu rozwiązania problemu zdecydował rachunek ekonomiczny, zadawalające efekty inwestycji uzyskano po pięciu latach. Obniżenie jego produktywności w kategorii wartości i jakości krajobrazu uniemożliwia utrzymanie wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego i spadek konkurencyjności; za: B. Poskrobko, Nowe wyzwania w nauce o zarządzaniu …op.cit.

7. Zrównoważony rozwój to: • „rozwój, który zaspakaja potrzeby obecne, nie pozbawiając przyszłych pokoleń możliwości zaspokojenia ich potrzeb.[...] Stabilny rozwój oznacza taki proces zmian, w którym eksploatacja zasobów, kierunki inwestowania, kierunki postępu technicznego i zmiany instytucjonalne pozostają w harmonii i zachowują bieżąco i na przyszłość możliwość zaspokojenia ludzkich potrzeb i aspiracji.” [Raport, Nasza Wspólna Przyszłość], • rozwój zrównoważony rozumie się taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. [Ustawa: Prawo ochrony środowiska],

8. gospodarka przyroda społeczeństwo

9. Kategoria zrównoważony rozwój i ekorozwój Zrównoważony rozwój ekorozwój Zrównoważony rozwój ekorozwój Zrównoważony rozwój = ekorozwój

10. Zapisy świadczące o wdrażaniu kategorii zrównoważonego rozwoju zapis konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (artykuł 5), określa on, że: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywatela, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.” Przyjęcie tej doktryny wynika z uwarunkowań międzynarodowych, są to: • wytyczne dla globalnego rozwoju zrównoważonego zawarte w Deklaracji z Rio de Janeiro i w Agendzie 21, z 1992 roku, • założenia V programu działań w zakresie ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego Unii Europejskiej, • zalecenia Programu transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), • decyzje Komisji Trwałego Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UN CSD).[1]

11. Cechy zrównoważonego rozwoju • Zrównoważenie • Trwałość • Samopodtrzymywanie się

12. Cele zrównoważonego rozwoju • zrównoważony powinien prowadzić do wzrostu realnego dochodu per capita, poprawę stanu zdrowotnego i poziomu wyżywienia, poprawę poziomu wykształcenia i swobodny dostęp do zasobów środowiskowych. Uzyskanie tych celów nastąpi poprzez stworzenie odpowiedniego poziomu aktywności ekonomicznej i społecznej przy zachowaniu stałości kapitału środowiskowego

13. Zrównoważona turystyka • Podstawowe założenia rozwoju turystyki zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju zapisane zostały w Lanzarockiej Karcie Zrównoważonej Turystyki. Przyjęto, w niej iż wszelkie działania turystyczne muszą mieścić w ramach zrównoważonego rozwoju i powinny sprzyjać rozwojowi społecznemu, środowiskowemu i gospodarczemu.

14. Istotą procesów zrównoważenia powinno być dążenie do: • pełnego zintegrowania ze środowiskiem naturalnym, kulturowym i społecznym, • współpracy na wszystkich poziomach od lokalnego po krajowy i międzynarodowy w układzie pionowym i poziomym, • wzrostu jakości życia społeczności lokalnych, • wzbogacenia kulturowego każdego miejsca destynacji turystycznej, • przywracania równowagi środowiskowej poprzez pomoc w dziedzinie współpracy technicznej i pomocy finansowej, • wzmocnienia i zwiększenia promocji systemu zarządzania turystyką przyjazną środowisku, • wprowadzania działań minimalizujących negatywne oddziaływanie na środowisko transportu, • wprowadzania działań minimalizujących zasobochłonność sektora turystycznego.

15. Pojmowanie zrównoważonej turystyki: • Nurt opierający się bezpośrednio na modelu zrównoważonego rozwoju nadaje koncepcji zrównoważonej turystyki szeroki wymiar.[1] • turystyka zrównoważoną jest każdą formą rozwoju turystycznego, zarządzania i aktywności turystycznej, która podtrzymuje ekologiczną, społeczną i ekonomiczną integralność terenów, a także zachowuje dla przyszłych pokoleń w nie zmienionym stanie zasoby naturalne i kulturowe tych obszarów.[2] • turystyka zrównoważona to forma rozwoju turystyki lub działalności turystycznej, która respektuje środowisko, zapewnia długofalową ochronę zasobów naturalnych i kulturalnych i jest społecznie i ekonomicznie możliwa do zaakceptowania i sprawiedliwa.[3] • [1] H. Kiryluk, M. Borkowska – Niszczona, Koncepcja turystyki zrównoważonej w teorii i praktyce, w: Turystyka w badaniach naukowych, red. A. Nowakowskiej, M. Przydział, Rzeszów 2006, s.110. • [2] Federacja Parków Narodowych i Rezerwatów Przyrody Europy. • [3] Rekomendacja Rady Europy no R. 95 10 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie polityki zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarach chronionych [Dokument elektroniczny]. • Tryb dostępu: http://www.lkp.org.pl/prawo-html/recomend_turist_pl.html.

16. Nurt wąski utożsamiający zrównoważoną turystykę do ekoturystyki, turystki alternatywnej czy zielonej. • W tym kontekście występuje dwa stanowiska: • tzw. „małej skali” identyfikuje zrównoważoną turystykę z formą ruchu turystycznego, • z kolei drugie stanowisko podporządkowuje wszelkie formy działalności gospodarczej zasadom etyki ekologicznej.[4]

17. w szerokim ujęciu zrównoważona turystyka to sposób gospodarowania, który oznacza: • systemowe i całościowe ujmowanie zjawisk gospodarczych, społecznych i przyrodniczych, postrzeganie ich współzależności, zależności pomiędzy różnymi formami użytkowania środowiska a jego stanem i jakością życia społeczeństwa, • włączenie aspektu synergizmu powstającego w rozwoju działalności gospodarczej, • wybór priorytetów rozwojowych, produkcyjnych i konsumpcyjnych przy stosowaniu zestawu kryteriów gospodarczych, ekologicznych i społecznych, • bilansowanie korzyści i strat w odniesieniu do sfer gospodarki, społeczeństwa i środowiska, • traktowanie środowiska jako ograniczonej całości, które podlega podobnie jak gospodarka stałym procesom rozwojowym o charakterze ewolucyjnym i sporadycznym przekształceniom typu rewolucyjnego, • ocenianie zmian stanu środowiska poprzez nowy paradygmat jego wartości, jaką stanowi zachowanie zdolności ekosystemów do trwałego rozwoju.

18. zrównoważona turystyka powinna przejawiać się taką formą aktywności turystycznej, która odbywa się z poszanowaniem środowiska naturalnego, gwarantując długotrwałe zachowanie jego walorów. Należy uznać, że to kompromis między konkurencyjnymi interesami gospodarki turystycznej a potrzebami ekosystemów.[1] • Kompromis realizowany w oparciu o kryteria optymalności,racjonalności i skuteczności. Jest on uwarunkowany różnymi alternatywnymi możliwościami wykorzystania ograniczonych, posiadających niejednakową produktywność czynników wytwórczych. • [1]Kierunki rozwoju turystyki w Polsce na lata 2007-2013. Załącznik do Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013, Polska Organizacja Turystyczna.

19. Racjonalność • Racjonalizacja polega na poszukiwaniu optymalnej równowagi w relacjach międzysystemowych gospodarka – społeczeństwo –srodowisko z uwzględnieniem ograniczeń rozwoju przestrzennego i uwarunkowań ekologicznych, rozsądnego równoważenia związków zachodzących w płaszczyźnie użytkowania, kształtowania i ochrony. Racjonalność gospodarowania powinna w synergiczny sposób ewaluować przekształcenia przestrzeni, tworząc nowe wartości użytkowe i estetyczne, a wpływ tych przekształceń stymulować dalszy rozwój.

20. Optymalność • Optymalizację należy rozumieć w szerokim sensie, jako postępowanie w ujęciu systemowym prowadzące do wyboru względnie najlepszego rozwiązania w określonych warunkach i przy określonych ograniczeniach. Za ograniczenia rozwoju przestrzennego literatura przedmiotu uznaje: ograniczenia fizjograficzne wynikające z cech budowy geologicznej i przestrzeni geograficznej, struktury użytkowania terenów ukształtowanych w przeszłości, technologii systemów infrastruktury technicznej, strukturalny wynikający z konieczności przebudowy dawnych struktur miejskich • Skuteczność.

21. Skuteczność • Wyrażona jest zakresem deklarowanego celu i stopniem jego realizacji • Alternatywność • dotyczy wyboru celów, kierunków i rodzaju podejmowanej działalności

22. Ograniczoność odnosi się do potencjału środowiska i jego elementów. Którego jakość jednocześnie decyduje o przebiegu i efektywności rozwoju turystyki. Ograniczoność potencjału środowiskowego w warunkach wzrostu demograficznego i rozwoju coraz wyższych form gospodarczych oraz realizacja różnorodnych potrzeb z pogranicza potrzeb biologicznych i psychologicznych powoduje, iż środowisko, jego zasoby i walory są dobrem gospodarczym o charakterze publicznym i dlatego też podlega ochronie

23. holistyczny model zrównoważonej turystyki dla regionu turystycznego zwiera następujące rekomendacje wdrożenia: • proekologicznej infrastruktury i dogodnych form wypoczynku, • oszczędnego gospodarowania zasobami, • przyjaznej środowisku gospodarki energetycznej, • zielonego marketingu, • proekologicznej gospodarki odpadami, • przywracania obszarom ich pierwotnego charakteru i stosowania naturalnych materiałów budowlanych, • wdrażania rolnictwa i leśnictwa przyjaznego środowisku, • tworzenie sieci dróg zgodnej z wymogami środowiska, posiadającej strefy wolne od hałasu, • kształtowanie krajobrazu zgodnie z lokalnym charakterem i tradycjami, • pozostawienie niezbędnej przestrzeni życiowej dla zwierząt i roślin, a także dla całych botopów.[1] • [1] Rada Europy, Council of Europe, Tourism and Environment, Strasburg 1997.