Türkiye’de ve Dünyada Sosyal Politika

1. Türkiye’de ve Dünyada Sosyal Politika N. Yeşim YASİN

2. Sunum Planı Bir Alan Olarak Sosyal Politika Sosyal Politika Tanım ve Kapsamı Refah Devleti ve Tipolojisi Uygulamalar Bugün Neredeyiz

3. Tarihsel Arka Plan Sosyal politika tarihsel olarak “kapitalizmin maddi koşullarının oluşması ve gelişimiyle” paralel bir süreçte siyasi gündeme girmiştir. Yoksulluk ve sosyal dışlanmayla mücadele16.yy dan, diğer alanlardaki düzenlemeler de 18.yy sonlarından itibaren tartışılmaya başlanmıştır.

4. Sosyal Politika Sosyal politika insanların özgür ve eşit haklara sahip bireyler olarak topluma katılma imkanlarını araştıran bir çalışma alanıdır. Bugün özellikle devletin küreselleşme ve sermaye karşısında ne kadar özerk kalabileceğinin göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

5. Sosyal Politika Sosyal politika, toplumsal risklerin kamusal idaresi olarak tanımlanabilir. Topluma bir çeşit şekil verebilmek için, devletin bireysel davranışları etkileme, kaynaklar üzerinde hakimiyet kurma ya da ekonomik sistemi belirleme amacına hizmet eden müdahaleleridir.

6. Sosyal Politika • Sosyal politika temelde: • Yoksulluk ve sosyal dışlanma • Yaygın eğitim • Sosyal güvenlik • Çalışma hayatının düzenlenmesi alanlarını kapsar.

7. Sosyal Politika • Geniş anlamda ise: • Sosyal koruma; emeklilik, işsizlik ve maluliyet destekleri • Aile ve çocuk politikaları • Sosyal bakım • Yoksulluğa karşı ve sosyal içermeye yönelik politikalar • Sağlık, eğitim, konut ve kişisel sosyal hizmetlerin sağlanmasına yönelik politikalar • Emek piyasası, çalışma koşulları ve endüstriyel ilişkilerin düzenlenmesi • Halk sağlığı • Fırsat eşitliğinden yana, ayrımcılığa karşı politikalar

8. Sosyal Politika • Hatta bunlara ilaveten, son yıllarda sosyal politikanın kapsam sınırlarında gezinen şu konular da belirtilebilir: • Kentsel politiklar • Çevre koruma ve ekolojik konular • Tüketiciyi koruma

9. Sosyal Politika Anglo-Sakson: İngiliz ampirik geleneğinde sosyal hizmetlerin kollektif olarak sağlanması demektir: eğitim, sağlık, sosyal hizmetler ve konut. Kıta: emek piyasasına özgü kurumlar ve ilişkileri, işçi hakları, işverenler, sendikalar ve hükümetler arasındaki anlaşma çerçevesi.

10. Sosyal Politika • Sosyal politika hedeflerini gerçekleştirebilmek için hükümetler: • Yeniden dağıtımı gerçekleştirebilecek maliye politikaları • Asgari standartları belirleyen veya refaha konu malların teminini özel sektör ya da kar amacı gütmeyen kurumlara bırakan düzenlemeler • Doğrudan hizmet üretebilirler.

11. Refah Devleti 1930 ve 1960’lar arasında ortaya çıkan özgül bir tarihsel yapı. Devletin, vatandaşlarının ekonomik ve sosyal iyilik hallerini koruması ve geliştirmesi. Fırsat eşitliği, servetin eşit dağılımı ve imkanı olmayanlar için temel ya da minimal düzeyde yaşam kalitesi temini.

12. Refah Devleti • 1980’lerle birlikte… • Nüfusun yaşlanması • Ailenin dağılması • Küreselleşmenin işgücü piyasaları üzerindeki etkisi • Teknolojik değişimler

13. Refah Devleti Tipolojisi • Esping Andersen’ın tanımına göre refah devleti sosyal riski azaltmada, “aile” ve “piyasa”nın dahil olduğu üç kaynaktan biri... • Kategorizasyonu: • Konservatif/muhafazakar • Liberal • Sosyal demokrat

14. Refah Devleti Tipolojisi • Konservatif Refah Rejimleri • Korporatist düzenlemeler • Devletin, piyasanın önünde ve belirleyici rolü • Katolik partilerin güçlü olduğu ülkeler • Geleneksel aile yapıları • Avusturya, Fransa, Almanya, …

15. Refah Devleti Tipolojisi • Liberal Refah Rejimleri • Piyasaya dayalı sosyal sigorta yaklaşımı • İhtiyaç-tespitine dayalı, yoksul ve marjinallere yardım esaslı • Özel sektör alternatiflerinin desteklenmesi • “devlet yardımı alan yoksulların görece eşitliği, çoğunluğun pazara bağlı olarak ayrıştığı ve bu iki grup arasında sınıf-siyasi ikiliğinin olduğu” rejimler. • Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, …

16. Refah Devleti Tipolojisi • Sosyal Demokratik Rejimler • Evrensellik ve eşitlik prensipleriyle karakterize • Sınıflar arası eşitliği destekleyici • Minimumlar yerine, yüksek standartlar • Devletin geleneksel aile sorumluluklarındaki rolü • Bireysel özgürlüklerin desteklenmesi, özellikle “kadını” bağımsızlaştıran • İskandinav Ülkeleri

17. Güney Avrupa Refah Rejimi İspanya, Portekiz, Yunanistan, İtalya ve Türkiye için sözkonusu. Parçalı bir yapı Eşitsiz korporatist düzenlemeler ve sistemin dışında kalan büyük bir kesim Ailenin merkezi konumu Etkisiz ama müdahaleci bir devlet ve yaygın patronaj ilişkileri

18. Kuzey’deki Değişiklikler Refah (welfare) devletinin, istihdam (workfare) devletine evrilmesi. Emek piyasalarının niteliği yüzünden, ihtiyaç tespitine dayalı gelir desteği önlemleri ve vatandaşlık temelli sosyal güvenlik Yoksul yardımında önce aile ve hayırseverler

19. Güney’deki Değişiklikler Devletin sadece formel çalışanlara değil, herkese karşı sorumluluğu olduğu fikri ve “yönetilen nüfusun” vatandaşlık haklarından yararlanması anlamına gelen uygulamalar Kamu harcamalarının daraltılması ve devletin küçültülmesi yönünde baskılar.

20. Türkiye’de Sosyal Politika • AKP iktidarı özelinde: • İlköğretim ders kitapları • Şartlı Nakit Transferleri • SSGSS • Gökkuşağı Projesi • Eğitime Yüzde 100 Destek Projesi • Mikro-kredi uygulamaları • “Sosyal İçerme Belgesi (JIM)”nin hazırlanmaması…

21. Bugün Neredeyiz Türkiye’de en zengin %20’lik grubun yıllık gelirden aldığı pay, en yoksul %20’nin aldığı payın 7,28 katı. Aynı oran AB-25 ortalamasında 4,6. Türkiye Meksika’dan sonra en kötü gelir dağılımına sahip ülke. Sosyal yardım programlarının iyileştirici etkisi AB ülkelerine kıyasla çok düşük. Sosyal yardımlar TR’de nüfusun %5’ini yoksulluk riskinden kurtarıyor. Aynı oran Polonya’da %14.

22. Bugün Neredeyiz Yoksulların istihdama katılmaları ile birlikte yoksulluktan kurtulacakları, çalışan yoksulluğu gerçeğini görmüyor. 2003 verilerine göre çalışan nüfusun %23’ü, kendi hesabına çalışan nüfusun %27’si yoksuldur. Sosyal yardım politikalarının sadece çalışamayan yoksulları hedeflemesi, sosyal transferlerin etkinliğini azaltıyor.

23. Bugün Neredeyiz Çocuk yoksulluğuyla mücadele politikaları yetersiz. Yaşlı bakım hizmetleri alanında ciddi bir politika eksikliği sözkonusu. Sosyal yardımlar bütüncül bir yaklaşımla yürütülmüyor; kurumsal parçalanmışlık ve çok başlılık hakim. Sosyal yardımların bir “hak” olarak tanımlanmamış olması, siyasi sonuçlara ve keyfiliğe yol açıyor.

24. Sonuç Yerine… “Veren el, alan elden üstündür”??? “İane,… iyilik düşüncesinden, dini ya da ahlaki bir borçtan, ya da örf ve adetten kaynaklı karşılıksız yardım anlamına gelirken; hak, devletle birey arasındaki güven ilişkisine karşılık gelmektedir. Bir başka deyişle, iane ‘veren el’ken, hak, kimse ‘alan el’ olmasın diye devletin varolmasıdır”.

25. Zaten dinimizde de sadaka devleti esastır TEŞEKKÜR EDERİM.