Metody utrzymywania i zarządzania płynnością banku

1. Metody utrzymywania i zarządzania płynnością banku dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

2. Płynność banku • zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań w krótkim i długim okresie • jest to także zdolność do niezakłóconego udzielania kredytów przy zapewnieniu odpowiednio niskiego poziomu ryzyka • banki są zobowiązane do utrzymywania płynności przepisami Ustawy Prawo bankowe: Art. 8.; Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. • jest to pojęcie złożone, którego interpretacja wymaga wszechstronnej wiedzy o sytuacji finansowej banku dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

3. Płynność banku • nie jest prostą sumą płynności składników aktywów, lecz zależy od relacji pomiędzy odpowiednimi pozycjami aktywów i pasywów • PŁYNNOŚĆ POJEDYNCZEGO SKŁADNIKA AKTYWÓW to = f( rynku, 1/czas, 1/strata ) lub inaczej zależy od „łatwości” wymiany na bardziej płynny składnik majątku • PŁYNNOŚĆ AKTYWÓW BANKU to nie jest prosta suma płynności pojedynczych składników aktywów • PŁYNNOŚĆ BANKU nie może być utożsamiana z płynnością aktywów ponieważ obejmuje oprócz zapadalności także odpowiadającej jej wymagalność pasywów • PŁYNNOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO zdolność wszystkich banków do kreacji pieniądza • PŁYNNOŚĆ KRAJU to zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań wobec zagranicy dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

4. Wskaźniki płynności banku • Wskaźnik płynności bieżącej Aktywa płynne zapadalne do 3 miesięcy/Pasywa wymagalne do 3 miesięcy Jego wartość 0,9 – 1,1 to jest OK. Jego wartość 0,7-0,9 to jest średnio. Jego wartość poniżej 0,9 jest żle • Wskaźnik płynności szybkiej Aktywa płynne do 1 miesięcy/Pasywa wymagalne do 1 miesiąca O ile wartość wskaźnika jest większa od 1 to jest dobrze. • Wskaźnik wg MFW Gotówka+należności od banków/zobowiązania ogółem O ile wartość przekracza 1 to uważa się, że opisywany wskaźnik jest dobry dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

5. Płynność a inne pojęcia rachunkowe • płynność aktywów – potencjalna możliwość zamiany na gotówkę • zapadalność aktywów – okres jaki pozostał do upływu terminu aktywów • wymagalność pasywów – • sensu largo – potencjalna konieczność spłaty • sensu stricte okres jaki pozostał do upływu terminu, w którym pasywa staną się wymagalne • płynność nie jest tożsama z okresem bo nie mierzy się jej w dniach, jest to zjawisko jakościowe – trudnomierzalne, bo jest polega na relacji pomiędzy wymagalnością pasywów a zapadalnością aktywów • nie jest w żaden sposób tożsama z wypłacalnością (patrz adekwatnością kapitałową) • płynność ograniczają wszelkie operacje związane z koniecznością utworzenia rezerw (np.: rezerw obowiązkowych ale i celowych na należności) • odpowiedzialna za utrymanie płynności banku jest Rada Nadzorcza dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

6. Metody utrzymania płynności – złota reguła • Złota reguła bankowa – wyklucza jakąkolwiek możliwość transformacji terminów w działalności kredytowej i depozytowej banków i sprowadza się do twardego przestrzegania zgodności terminów lokowania kapitałów z terminami na jakie je pozyskiwano (Otto Hübner, 1854 r.) Gotówka w kasie Wkłady a’vista Kredyty krótkoterminowe do 3 msc Lokaty do 3 msc Kredyty średnioterminowe do 3 lat Lokaty średnioterminowe do 3 lat Inwestycje długoterminowe Kapitałwłasny AKTYWA PASYWA dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

7. Reguła osadu we wkładach • zakłada istnienie zjawiska „cichej prolongaty wkładów”, które powoduje utrzymywanie się określonych kwot na rachunkach znacznie dłużej niż wynikałoby to z deklaracji klientów, takie środki mogą służyć jako źródło finansowania aktywów o dłuższym terminie Wkłady a’vista powyżej osadu Gotówka w kasie Wkłady a’vista – osad + Lokaty do 3 msc – powyżej osadu Kredyty krótkoterminowe do 3 msc Lokaty do 3 msc – osad + lokaty do 3 lat powyżej osadu Kredyty średnioterminowe do 3 lat Inwestycje długoterminowe Kapitał własny AKTYWA PASYWA dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

8. Reguła przesunięć w aktywach bilansu • zakłada utrzymywanie takiej struktury aktywów, która pozwala przedterminową likwidację bez zbędnych strat przynajmniej części z nich w sytuacji wyjątkowego spiętrzenia płatności zobowiązań Gotówka w kasie Wkłady a’vista powyżej osadu Aktywa do likwidacji bez strat Wkłady a’vista do wysokości osadu + lokaty do 3 msc powyżej osadu Aktywa do likwidacji ze stratami Lokaty do 3 msc do wysokości osadu + lokaty średniot. pow. osadu Inwestycje długoterminowe Kapitał własny AKTYWA PASYWA dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

9. Reguła maksymalnego obciążenia • zajmuje się ustaleniem relacji między wysokością strat poniesionych przy likwidacji aktywów przed terminem ich zapadalności a wysokością kapitałów własnych banku Wkłady a’vista powyżej osadu Gotówka w kasie Aktywa do likwidacji bez strat Kwota zobowiązań wymagalnych w najbliższym okresie Aktywa do likwidacji ze stratami Kwota zobowiązań wymagalnych w okresach późniejszych Straty ponoszone przy wcześniejszej likwidacji aktywów Kapitał własny AKTYWA PASYWA dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

10. Metody zarządzania płynnością – metoda puli P A S Y W A Depozyty a’vista Depozyty termin Itd., Itd Kapitał akcyjny PULA ZASOBÓW FINANSOWYCH Rezerwy podstawowe Rezerwy drugiej linii Kredyty Długoterminowe pap. wartościowe A K T Y W A dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

11. Metody zarządzania płynnością – metoda puli • Zagregowane zobowiązania banku traktowane są jako pojedyncze źródło zasobów finansowych i w całości służą do finansowania działalności aktywnej • + pozwala na wyraźne określenie preferencji płynności – podział aktywów • + preferuje wyraźnie bezpieczeństwo nad rentowność banku • metoda ta nie daje podstaw do oceny poziomu płynności • nie uwzględnia chwiejności indywidualnych rachunków depozytowych • wpływy ze spłaty kredytów nie są traktowane jako źródło płynności • nie uwzględnia generowania zysków • nie bierze pod uwagę wzajemnego oddziaływania aktywów i pasywów (i ich wzajemnego oddziaływania na sezonową i cykliczną płynność) dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

12. Metoda konwersji zasobów finansowych A K T Y W A Depozyty a’vista Depozyty termin Kapitał akcyjny Itd., Itd Rezerwy podstawowe Rezerwy drugiej linii Kredyty Długoterminowe pap. wartościowe P A S Y W A dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

13. Metoda konwersji zasobów finansowych • Metoda ta odchodzi od globalnego traktowania pasywów banku jako źródła finansowania, przyjmuje, że każdy rodzaj zasobów cechuje się różną zmiennością stanów i różnymi wymogami w zakresie tworzenia rezerw. Każdy zasób traktowany jest więc indywidualnie, ze względu na szybkość obrotu i chwiejność wartości • + pozwala ona na zwiększenie rentowności poprzez redukcję wielkości płynnych rezerw utrzymywanych przez bank • decyzje dotyczące płynności opierają się na obiegu depozytów a nie na ich chwiejności co może zawyżać (przejściowo) potrzeby płynności (w konsekwencji obniżenie rentowności) • portfel kredytowy dalej traktowany jest jako całkowicie niepłynny kierunek lokowania środków finansowych, • metoda ta zakłada oddzielne zarządzanie aktywami i pasywami (brak spójności) dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

14. Metoda aktywnego zarządzania płynnością A K T Y W A Pożyczki z rynku pieniężnego Depozyty a’vista Depozyty termin Kapitał akcyjny Rezerwy podstawowe Rezerwy drugiej linii Kredyty Długoterminowe pap. wartościowe P A S Y W A dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

15. Metoda aktywnego zarządzania płynnością • Metoda ta koncentruje się na roli pozyskiwanych zasobów finansowych w podtrzymywaniu lub zwiększaniu bazy aktywów. Podstawą jest założenie, że bank jest w stanie podtrzymywać lub powiększać rozmiary portfela dzięki nabywaniu lub pożyczaniu zasobów pieniężnych na rynku pieniężnym. Jej celem jest zwiększanie puli aktywów dochodowych • KASOWY typ zarządzania pasywami – krótkoterminowe zasoby nabyte na rynku pieniężnym powiększają rezerwy kasowe banku w okresie spiętrzonych wypłat depozytów. Bank realizuje wyższe dochody na skutek znacznej redukcji rezerw. • KREDYTOWY typ zarządzania pasywami – zakłada że zasoby pozyskane na rynku pieniężnym zostaną skierowane na powiększenie portfela kredytowego. Celem jest powiększenie dochodów banku dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

16. Metoda sekurytyzacji • Koncentruje się na działaniach po stronie aktywnej bilansu banku. Polega na łączeniu kredytów w „pule” i przekształcaniu ich w papiery wartościowe – securitization. Papiery te są wówczas sprzedawane zróżnicowanym grupom inwestorów. Bank zarabia stosowne prowizje i opłaty za przygotowanie kredytów a równocześnie powiększa swoje zasoby finansowe poprzez sprzedaż papierów wartościowych. Cechy: • + odmraża kapitał przed umownym terminem spłaty • + zabezpiecza płynność kredytową • + przyspiesza rotację kapitału • + realizuje dodatkowy dochód • - zmniejsza skalę działalności banku (zmniejszenie sumy bilansowej) • pogarsza jakość portfela aktywów. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

17. FINANSOWY PLAN PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW – BUDŻET BANKU 1. Stan początkowy środków pieniężnych 2. WPŁYWY: 2 A. Pewne 2 B. Niepewne 3. WYPŁYWY 3 A. Pewne 3 B. Niepewne 4. STAN ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH 5. Minimalny konieczny stan środków 6. Niedobór (4<5) 6. Nadwyżka (4>5) 7. Plan zagospodarowania nadwyżki 7. Plan refinansowania niedoboru dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

18. Zarządzanie płynnością banku w rozumieniu praktycznym • płynność banku na bieżąco śledzi się na podstawie rachunku przepływów środków pieniężnych • płynność banku w przyszłości określa się metodą tworzenia budżetu – zestawienia planowanych wpływów i wydatków banku • na bieżąco liczy się także wskaźniki płynności – służą one do operacyjnego monitoringu płynności banku • bardzo istotnym elementem monitorowania płynności banku jest śledzenie zmian w poziomie płynności poszczególnych składników aktywów oraz w poziomie płynności całości aktywów banku – celem jest określenie pewnego minimum rezerwy płynności dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

19. Koniec dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu