Konferencja Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi

1. KonferencjaWspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Uniwersytet Śląski w Katowicach12 lutego 2014

2. Wspomaganie zarządzania…..

3. Zarządzanie oparte na wiedzy Wspomaganie systemów zarządzania opartych na wiedzy • gromadzenie niezbędnych informacji, o stanie biologicznym środowiska, • tworzenie narzędzi wspomagających przetwarzanie i interpretację uzyskiwanych danych, • tworzenie modeli matematycznych umożliwiających interpretacja zebranych danych i przewidywanie zdarzeń, • generowanie scenariuszy zdarzeń i wypracowanie zasad postępowania . • gromadzenie niezbędnych informacji, w tym o stanie biologicznym środowiska, • tworzenie narzędzi wspomagających przetwarzanie i interpretację uzyskiwanych danych, • tworzenie modeli matematycznych umożliwiających interpretacja zebranych danych i przewidywanie zdarzeń, • generowanie scenariuszy zdarzeń i wypracowanie zasad postępowania

4. Monitoring biologiczny jako narzędzie wspomagające zarządzanie zbiornikiem zaporowym dr Andrzej Woźnica Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski w Katowicach

5. Narzędzia zarządzania jakością wody w zbiorniku zaporowym Działania zależne od administracji lokalnej Działania zależne od administratora zbiornika Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi Gospodarka rybacka Inne działania Gospodarka rolna i gospodarka rybacka w zlewni Kontrola trzcinowisk Kontrola poziomu piętrzenia Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

6. Po co zarządzającemu monitoring biologiczny? Inwentaryzacja oceny długoterminowych tendencji wynikających z: zmian warunków naturalnych, działalności antropogenicznej, rozpoznanie zagrożeń, Kontrola stanu zarządzanego obszaru uzupełnienia i sprawdzenia procedury oceny wpływu analiza stanu ekosystemów, analiza toksykologiczne oparte na biodetekcji, Interpretacja danych z różnych systemów monitoringu szukanie powiązań pomiędzy gromadzonymi danymi, szczególnie pomiędzy danymi z monitoringu online a monitoringu biologicznego. Wspomaganie zarządzania…..

7. Budowa oczyszczani ścieków w zlewni • Analizy • fizykochemiczne • biowskaźników • toksykologiczne (biomarkery molekularne) • mikrobiologiczne Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi Kontrola składowisk odpadów Wprowadzanie technologii mniej obciążających środowisko Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

8. Kontrola nawożenia • Analizy • fizykochemiczne • fitoplanktonu • mikrobiologiczne Kontrola odpadów pohodowlanych Gospodarka rolna i gospodarka rybacka w zlewni Stosowanie dobrych praktyk w rolnictwie Kontrola zrzutu wód ze stawów Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

9. Kontrola : • lęgów ptaków • wylęgu ryb • analizy • obrazów satelitarnych, • batymetryczne Utrzymanie stałego poziomu piętrzenia w trakcie lęgów Kontrolowane zmiany powierzchni trzcinowisk Kontrola poziomu piętrzenia Wspomaganie tarła ryb drapieżnych Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

10. Zarybianie gatunkami drapieżnymi • Monitoring: • odłowów rybackich i wędkarskich, • tarła i wylęgu, • Analizy: • liczebności ryb, • struktury populacji ryb, • kondycji ryb, • zoobentosu, • zooplanktonu, • molekularne, Odłowy ryb z naciskiem na ryby spokojnego żeru Racjonalna gospodarka rybacka Wspomaganie tarła i skuteczność wylęgu ryb drapieżnych Odłowy wędkarskie Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

11. Analizy • fizycznochemiczne • fitoplanktonu • obrazów satelitarnych Ustalenie i utrzymanie odpowiedniej dla zbiornika powierzchni trzcinowisk Kontrola obszarów trzcinowisk Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

12. Obserwacje • kontrola lęgów ptaków • analiza struktury populacji ryb • analiza kondycji ryb • kontrola tarła i wylęgu ryb • monitoring odłowów rybackich i wędkarskich, • Analizy molekularne • analizy toksykologiczne • analizy mikrobiologiczne • Analiza obrazu • ocena porastania brzegów na podstawie obrazów satelitarnych • szacowanie liczebności ryb na podstawie analizy obrazów uzyskiwanych z sonaru • Analizy fizykochemiczne • zgodnie z rozporządzenia Ministra środowiska 2011 • Analizy biowskaźników • zgodnie z rozporządzenia Ministra środowiska 2011 • analiza zoobentosu • analiza zooplanktonu • analiza fitoplanktonu Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

13. Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014 przykłady

14. Metody ekotoksykologicznew ocenie jakości wód zbiornika dr hab. Maria Augustyniak Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski w Katowicach

15. Rola roślinnościw utrzymaniu dobrego stanu ekologicznego zbiornika dr Andrzej Pasierbiński dr hab. Eugeniusz Małkowski Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski w Katowicach

16. Natura 2000Powiązania ekologiczne a funkcjonowanie zbiornika dr hab. Robert Gwiazda Instytut Ochrony Przyrody PAN

17. Markerowe składniki lipidowe

18. Analizy PLFA Wyznaczanie biomasy mikroorganizmów w środowisku na podstawie zawartości PLFA w próbach wody Biomasa mikroorganizmów w wodach zbiornika goczałkowickiego (transekt Wisły i Bajerki). Szacowanie biomasy na podstawie ilości PLFA w próbie. Źródło: Z.Piotrowska-Seget, T. PłocieniczakA.Nowak, P.Ziemski, A.Woźnica

19. Analizy PLFA Analiza struktury populacji drobnoustrojów na podstawie zawartości PLFA Udział bakterii gram ujemnych, gram dodatnich, promieniowców i grzybów w wodach zbiornika goczałkowickiego (transekt Wisły i Bajerki). Udziały bakterii wyznaczane na podstawie zawartości w próbie markerowych składniki lipidowe (PLFA). Źródło: Z.Piotrowska-Seget, T. PłocieniczakA.Nowak, P.Ziemski, A.Woźnica

20. Junior 454 (ROCHE) Metagenomika Metagenomika rewolucjonizuje rozumienie i postrzeganie świata mikrobiologii. Celem metagenomiki jest badanie metagenomów - materiału genetycznego izolowanego bezpośrednio z próbek środowiskowych. Analizy metagenomiczne: M.Kwaśniewski, K.FiałkowskaU.Nowakowska, P.Ziemski, A.Woźnica

21. Metagenomika Analizy metagenomiczne: M.Kwaśniewski, K.FiałkowskaU.Nowakowska, P.Ziemski, A.Woźnica

22. Metagenomika Analizy metagenomiczne: M.Kwaśniewski, K.FiałkowskaU.Nowakowska, P.Ziemski, A.Woźnica

23. Biowskaźniki - fitoplankton sinice kryptofity zielenice okrzemki Grupy glonów bruzdnice złotowiciowce eugleniny różnowiciowe Wg. Wilk-Woźniak E. Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

24. Biowskaźniki - fitoplankton Foto Ewa Talik Analiza fitoplanktonu Elżbieta Wilk Zestawienie Piotr Łaszczyca Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

25. Informacji o zakwicie może dostarczyć obserwacja tlenu rozpuszczonego w wodzie Dobowe nasycenie wody tlenem/pH/nasłonecznienie rejestrowane z użyciem systemów online Projektu. Pomiary elektrochemiczne w odstępach 1 godzinnych Dane: D.Absalon, M.Rumanopracowanie A. Woźnica

26. Biowskaźniki zooplankton Zooplankton odgrywa ważną rolę w strukturze troficznej pelagialu zbiorników zaporowych. Zjada bakterie, fitoplankton, może być drapieżny. jest zjadany przez: ryby planktonożerne, starsze roczniki płoci, leszcza, krąpia i uklei (Amirowicz, Pociecha, Wilk-Woźniak 2000) Dane I.Bielańska-Grainert Opracował P.Łaszczyca

27. Biowskaźniki zooplankton Średnioroczny udział w biomasie gatunków wskaźnikowych dla wód eutroficznych w pelagialu Zbiornika Goczałkowickiego 10-90 Wg Karabin 1985 Dane i opracowanie: I.Bielańska-Grainert

28. Analiza zoobentosu Dane M.Strzelec, M.Krodkiewska Opracował P.Łaszczyca

29. Analiza zoobentosu - ryby Występowanie poszczególnych składników w pokarmie leszcza (wiosna-jesień 2011) (30 okazów bez wyróżnienia klas wiekowych i zróżnicowania sezonowego) Na 30 przebadanych przewodach pokarmowych 3 były puste, w trzech nie udało się rozróżnić składników pokarmu. Dane i opracowanie: J.Gorczyca, A.Herczek. P.Węgierek

30. Monitoring odłowów rybackich Dane Zizozap

31. Gatunki obce Wiosłonos (Polyodonspathula) Fot. A.Siudy

32. Gatunki obce Karaś srebrzysty(Carassiusgibelio) 1997 www.narybkinet.pl Karaś pospolity(Carassiuscarassius) Dane Zizozap

33. BiomanipulacjePreferowanie tarła ryb drapieżnych Szczupak Dane Zizozap

34. Analiza obrazów sonarowych Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014 Dane Zizozap

35. Końcowy rezultat działania algorytmu Tab. 1. Współrzędne położenia środka ciężkości rybX,Y oraz ich powierzchnia przed kalibracją wyrażona w pikselach Rys. 11. Wykres wyznaczanego automatycznie położenia ryb (kolor niebieski), linii dna (kolor czerwony) oraz powierzchni wody (kolor zielony) Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014 Dane i opracowanie: R.Koprowki, B.Łozowski, A.Woźnica

36. Monitoring biologiczny - ważny element systemów zarządzania W monitoringu biologicznym • ważnym elementem pozyskiwania wiedzy na podstawie danych uzyskiwanych z monitoringu jest sposób ich interpretacji • analizy powiązań pomiędzy danymi uzyskiwanymi z różnych rodzajów monitoringu umożliwiają/ułatwiają ich interpretację • metody molekularne są dobrą alternatywą stosowanych dotąd metod

37. Monitoring biologiczny - ważny element systemów zarządzania • W zarządzaniu środowiskiem zbiornika zaporowego monitoring biologiczny jest podstawowym narzędziem: • identyfikacji problemów • oceny skutków podejmowanych działań Konferencja – Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Katowice, 12 lutego 2014

38. Podziękowania dla zespołu realizującego projekt: Agata Walencik, Agata Bazan, Agnieszka Błońska, Agnieszka Babczyńska, Agnieszka Błońska, Agnieszka Nowak, Agnieszka Surma, Agnieszka Zawisza-Raszka, Aleksander Herczek, Aleksandra Nadgórska-Socha, Alicja Bogacka, Alicja Ratuszna, Alina Kafel, Andrzej Bisztyga, Andrzej Kowalczyk, Andrzej Kędziorski, Andrzej Pasierbiński, Andrzej Siudy, Andrzej Witkowski, Andrzej Wolak, Andrzej Woźnica, Aneta Ciesiolkiewicz, Aneta Hanzel, Aneta Spyra, Aneta Tęcza, Anna Bajorek, Anna Cieplok, Anna Gładysz - Cudak, Anna Matuszczak, Anna Sciobłowska, Antoni Bojarski, Artur Chrobak, Bartosz Łozowski, Barbara Kłos, Beata Kozłowska, Bernard Palowski, Bogdan Doleżych, Bożena Oleksy, Czesław Kliś, Dagmara Żyła, Damian Absalon, Damian Matynia, Damian Panasiuk, Damian Szatkowski, Danuta Skrzypek, Danuta Szefer, Danuta Wieruszewska, Dorota Bieszczad, Dorota Grabala, Elwira Kopyciok, Elżbieta Nachlik, Elżbieta Szulińska, Elżbieta Wilk - Woźniak, Ewa Kaczkowska, Ewa Skipirzepa, Ewa Świerczek, Ewa Talik, Ewa Wilkus, Gabriela Barczyk, Grażyna Chełkowska, Grażyna Klecz, Grażyna Wilczek, Grzegorz Wojtal, Hanna Rubin, Iga Lewin, Ilona Witas, Irena Bielańska-Grajner, Ivana Stanimirova-Daszykowska, Iwona Jarocka, Jacek Gorczyca, Jacek Długosz, Jacek Francikowski, Jacek Gorczyca, Jacek Wróbel, Jadwiga Bembenek, Jagna Karcz, Jagoda Wąsik, Jerzy Zioło, Jerzy Dorda, Jerzy Karczewski, Joanna Czekaj, Joanna Guzik, Joanna Klimontko, Joanna Trela, Jolanta Kaźmierczak, Józef Pacyna, Karolina Chwiałkowska, Karolina Steindor, Katarzyna Michalczyk, Katarzyna Rozpędek, Krystyn Rubin, Łukasz Żyła, Maciej Kostecki, Maciej Pilarczyk, Magdalena Matysik, Magdalena Skowronek, Małgorzata Scheiki-Bińkowska, Małgorzata Słaboń, Małgorzata Strzelec, Marcin Gładysz, Marcin Kłosok, Marek Sołtysiak, Marek Pawlik, Marek Ruman, Marek Sołtysiak, Maria Augustyniak, Mariola Krodkiewska, Mariusz Rozpędek, Marta Kandziora-Ciupa, Marzena Płonicka, Marzena Zmarzły, Michał Daszykowski, Michał Baran, Michał Mierzwa, Mieczysław Leśniok, Mikołaj Olbrych, Mirosław Kwaśniewski, Mirosław Nakonieczny, Patrycja Przewoźnik, Paweł Migula, Paweł Góras, Piotr Cofałka, Piotr Łaszczyca, Piotr Siwek, Piotr Węgierek, Przemysław Ziemski, Robert Gwiazda, Robert Koprowski, Ryszard Ciepał, Stanisław Cabała, Stanisław Wika,StanisławaDoleżych, Stefania Woźnica, Teresa Pawlicka, Teresa Starczyk, Tomasz Michalski, Tomasz Płociniczak,UrszulaNowakowska,WacławWojciechowski, Wanda Jarosz,WojciechSzlęk, Zbigniew Caputa, Zbigniew Wilczek, Zenon Szlęk, Zofia Gremplowska, Zofia Piotrowska–Seget, Zygmunt Wróbel,

39. Podziękowania Wielkie dzięki dla Pracowników GPW SA Zapory w Goczałkowicach i Gospodarstwa Rybackiego w Łące za bezinteresowną pomoc udzieloną nam w trakcie realizacji badań. W szczególności dziękujemy panom Grzegorzowi Kokotowi, Stanisławowi Dżyżdżokowi i Jerzemu Erdmańskiemu

40. Dziękuję za uwagę dr Andrzej Woźnica Katedra Biochemii Uniwersytet Śląski w Katowicach e-mail: andrzej.woznica@us.edu.pl