FREQUENTE ENDOCRINOLOGISCHE PROBLEMEN BIJ ADOLESCENTEN

1. FREQUENTE ENDOCRINOLOGISCHE PROBLEMEN BIJ ADOLESCENTEN Prof dr. J. De Schepper. Adolescenten Endocrinologie UZ Brussel

2. Geïsoleerde micropenis : definitie • te kleine (gestrekte lengte kleiner dan – 2SD voor de leeftijd), normaal gevormde penis zonder andere genitale afwijkingen

3. Micropenis : differentiëel diagnose burried penis webbed penis

4. Micropenis : voorkomen • Meestal consult rond 13-15 jaar • Vaak ten gevolge van late puberteit of constitutioneel

5. Micropenis : fysiopatholgie • Onvoldoende testosterone secretie hypergonadotroop hypogonadisme (correctie hypospadias of ambiguë genitalia) hypogonadotroop hypogonadisme (orchidopexie, correctie schisis) • Verlate testosterone secretie pubertas tarda ( verlate groeispurt) • Onvoldoende activatie van testosterone 5-alfa reductase deficiëntie ( correctie ambigue genitalia, gynecomastie) • Ongevoeligheid voor testosterone PAIS ( correctie ambigue genitalia, gynecomastie)

6. Micropenis : anamnese • Familiale voorgeschiedenis van micropenis • Voorgeschiedenis van ambiguë genitalia, bilaterale cryptorchidie, hypospadias • Grootte in de zuigelingen/ kleuter periode • Gedrags/leerproblemen (! KS)

7. Micropenis : lichamelijk onderzoek • Gynecomastie • Harde kleine testes voor pubertaire stadium

8. Micropenis : onderzoeken • Biologie : LH, FSH, testosterone, dihydrotestosterone, • Karyotypering • hCG test

9. Micropenis : behandeling • Medicamenteus : Testosterone ( in combinatie met aromatase inhibitor bij PAIS) • Chirurgisch ( na bereiken van volwassen genitale status)

10. Micropenis : frequenste oorzaken • Pubertas tarda • Constitutioneel • Klinefelter syndroom • DSD

11. Micropenis : aandachtspunten • Antecedenten van genitale correctie (hypospadias, orchidopexie) • Antecedenten van schisiscorrectie • Gynecomastie • Harde kleine testes voor pubertaire stadium

12. Struma: definitie • Toegenomen schildkliervolume ( dwz laterale kwabben groter dan de terminale phalang van de duim)

13. Struma: differentiële diagnose • Hoog geplaatste schildklier • Vetaccumulatie • Lymph(angioom)-lymphadenopathie

14. Struma: voorkomen • 3-7% van adolescenten, vnl meisjes (80%) • Meestal asymptomatisch • Meestal tgv auto-immuun proces

15. Struma: indeling • Echografisch aspect: Diffuus:-ziekte van Hashimoto -ziekte van Basedow -dyshormonogenese (Pendred Syndrome) -colloidale krop -subacute thyroiditis Multinodulair(cystisch): multi nodulaire krop thyroid carcinoma • Grootte : stadium 1 : palpabel stadium 2: zichtbaar stadium 3: zichtbaar vanaf grote afstand

16. Struma: pathofysiologie • Stimulatie (hypertrofie/hyperplasie) • TSH verhoging ( tekort SK hormoon, hypofysegezwel of hypofysaire schildklierhormoon resistentie(Refetoff syndroom) • TSI aanwezigheid • TSH receptor mutaties (gain of function) • Goitrogene substanties ( bloemkool,broccoli (goitrine), soyaboon,cassava) • Infiltratie (colloid,histiocytose,lymphoma) • Inflammatie (infectieus, auto-immuun) • Neoplasie

17. Struma: anamnese • Familiale antecedenten van krop/auto-immuniteit • Pijnlijkheid ( ! Thyroiditis)- • Acuut ontstaan (! Bloeding in cyste) • Klachten van gestoorde schildklierfunctie: - Hyperthyroidie ( ! Ziekte van Basedow) (malaise,concentratieproblemen,versnelde groei, hartkloppingen,overvloedig zweten,…) - Hypothyroidie (vertraagde lengtegroei, traagheid, koudegevoel, constipatie, …) • Obstructieklachten (! carcinoma;duikende krop) (heesheid,stridor,slikproblemen)

18. Struma: lichamelijk onderzoek • HR( tachycardie:hyperthyroidie, bradycardie : hypothyrodie) • Consistentie van de SK ( korrelig= autoimmuun; nodulair = multinodulaire krop) • Souffle-thrill van de SK ( hyperthyroidie) • Exoftalmie ( ziekte van Basedow) • Tremor ( hyperthyroidie) • Vitiligo/alopecia ( auto-immuun) • Droge,gelige huid ( hypothyroidie)

19. Struma: nazicht • Biologie: TSH, FT4,anti-TPO,anti-thyroglobuline • Echografie van de schilklier

20. Struma: behandeling • Hypothyroidie of TSH> 10mU/L: thyroxine • Hyperthyroidie :methimazole

21. Struma: aandachtspunten • Exoftalmie • Obstructieve klachten

22. Struma : frequentste oorzaken • Auto-immune thyroiditis • Gewone krop • Ziekte van Basedow • Multi-nodulaire krop

23. Secundaire amenorrhee : definitie • Het uitblijven van periodiek vaginaal bloedverlies gedurende meer dan 6 maanden (uitblijven van ovulatie) na aanvankelijke menses

24. Secundaire amenorrhee : voorkomen • Ongeveer 1 % van de oudere adolescenten • Zwangerschap is de meest voorkomende reden tussen 15 en 25 jaar • Zeldzaam na pilgebruik ( meestal menses < 6 maand, behalve na depot progestageen) • Vaak psychogene of gewichtsgebonden oorzaak

25. Secundaire amenorrhee : differentiële diagnose • Primaire amenorrhee : uitblijven van de menarche tot op 16 jarige leeftijd. • Oligomenorhee (interval tussen de menses meer dan 42 dagen, doch minder dan 6 maanden)

26. Secundaire amenorrhee : fysiopatholgie • Gestoorde hypothalamus functie- normogonadotroop • Gestoorde hypofyse functie- hypogonadotroop • Gestoorde ovarium functie- hypergonadotroop

27. Secundaire amenorrhee : indeling • Functioneel • sterke vermagering, sterke gewichtstoename, fysieke en psychische stress, intense fysieke inspanning,chronische ziekte • hyperprolactinemie,hyperthyroidie,hypothyroidie hyperandrogenemie • Organisch

28. Secundaire amenorrhee : anamnese • Antecedenten van hersentrauma/bestraling/infectie ( ! hypothalamisch etio) • Antecedenten van chemotherapie/buikbestraling/salpingitis ( ! Gonadale etio) • Familiale antecedenten van hirsutisme/infertiliteit ( ! Pcod)

29. Secundaire amenorrhee : anamnese • Voorafgaand onregelmatige menses (! pcod) • Vermagering (gewild-ongewild)(! Anorexia nervosa, coeliakie, Crohn ) • Gewichtstoename ( !hypothalamische etio) • Algemene klachten (eetlust,moeheid,buikpijn,.) ( verdoken chronische ziekte : coeliakie, Crohn, • Psychische spanningen/ Intensieve sportbeoefening ( ! Functionele etio)

30. Secundaire amenorrhee : anamnese • Tekens van hyperandrogenemie (acné, hirsutisme, seborrhee,…) • Tekens hyperprolactinemie (galactorrhee) • Climacteriële klachten (warmteopwellingen) ( ! Gonadale etio) • Neurologische klachten (hoofdpijn, zichtstoornis,.) ( ! Hypothalamische etio)

31. Secundaire amenorrhee : lichamelijk onderzoek • HR ( hypo/hyperthyroidie) • Galactorhee ( ! hyperPRL) • Acanthosis nigricans ( ! Pcod) • Schildkliervergroting • Virilisatie tekens (hirsutisme,hese stem, cliteromegalie) • Hypercorticisme tekens (moonfacies, striemen, hypertensie) • Abdominale massa (! zwanger;bijniertumor)

32. Secundaire amenorrhee: nazicht • Biologie : LH, FSH, PRL, TSH,FT4, estradiol,androsteendione,cortisol, testosterone • Progesteron belastingstest • Echo uterus en ovaria

33. Secundaire amenorrhee : behandeling • Igv Pcod : metformine • Igv idiopatisch of funtioneel • Laag gedoseerde contraconceptieve pil

34. Secundaire amenorrhee : frequentste oorzaken • Functionele hypothalamische stoornis (stress,sterke vermagering, anorexia nervosa) • Pcod (Polycystisch ovarium syndroom) • Turner syndroom • Prematuur ovarieel falen ( auto-immuun)

35. Secundaire amenorrhee : aandachtspunten • Hoofdpijn/ visus klachten • Gewichtsveranderingen • Virilisatie tekens

36. Hirsutisme : definitie • Overmatige haargroei bij vrouwen volgens het mannelijk verdelingspatroon

37. Hirsutisme : differentiële diagnostiek • Hypertrichose: overmatige haargroei, locaal of gegeneraliseerd, op plaatsen waar haargroei bij het desbetreffend geslacht voorkomt

38. Hirsutisme : voorkomen • 1% van de adolescente meisjes • Geïsoleerde bovenlipbeharing komt voor bij 10 % van adolescente meisjes • Sterk raciaal gebonden : vaak mediterrane origine • Vaak samengaand met menstruatie stoornissen

39. Hirsutisme : pathofysiologie • Toegenomen androgenen productie • Toegenomen androgeen beschikbaarheid (verlaagd SHBG - verhoogd vrij testosterone) • Toegenomen locale androgeen omzetting naar dihydrotestosterone door 5α-reductase (verhoogd androstanediol glucuronide) • Toegenomen locale androgeen gevoeligheid

40. Hirsutisme : anamnese • Ontstaan voor de puberteit ( !bijnier etio) einde puberteit ( !idiopatische etio) • Snelheid van progressie ( ! Hyperandrogenemie) • Optreden van virilisatie (stemverzwaring,acné, gespierde lichaamsbouw, kaalheid) (! Hyperandrogenemie) • Menstruatieproblemen en/of galactorhee ( ! Hyperprolactinemie) • Acne, striemen, gewichtstoename (! Cushing ) • Gebruik van medicatie ( anabole steroiden) • Familiale voorgeschiedenis, raciale herkomst

41. Hirsutisme : lichamelijk onderzoek • Overgewicht, vetverdeling (!Pcod;Cushing) • Borstonderzoek (galactorhee) (!HyperPRL) • Genitale inspectie (cliteromegalie)(! Late vorm congenitale bijnierschorshyperplasie) • Acanthosis nigricans (! Pcod) • Alopecia ( !Hyperandrogenemie) • Buikmassa ( ! Bijniertumor)

42. Hirsutisme : nazicht • Biologie : LH, FSH, PRL,androsteendione, testosterone, vrij testosterone,SHBG, DHEAS,17-OH progesterone, cortisol,androstanediol glucoronide • Dexamethasone suppressie test • Echo van de ovaria bijnieren igv hyperandrogenie

43. Hirsutisme : alarmtekens • Virilisatie • Menstruatiestoornissen • Snelle progressie

44. Hirsutisme : behandeling • Medische behandeling -Oestrogeenprogestiva met anti-androgeen progesterone (derivaat) zoals cyproterone (Diane 35) of drosperone (Yasmin) -Androgeen receptor blokkers : cyproterone acetaat (Androcur) flutamide (Eulexin) -Reductase remmers : finasteride (Proscar) -Insulin sensitizers : metformine (Glucophage) -Synthetische corticoiden : dexamethasone

45. Hirsutisme : behandeling • Cosmetische behandeling : tijdelijk effect :verbleking,depilerende crèmes,waxen,scheren. blijvend effect: electrolyse,lasertherapie

46. Hirsutisme : frequentste oorzaken • Polycystisch ovarium syndroom • Idiopatisch hirsutisme • Late vorm congenitale bijnierschors hyperplasie

47. Gynecomastie : definitie • Hyperplasie van het borstklierweefsel in een of beide borsten bij de man

48. Gynecomastie : voorkomen • Treedt bij 50 % van de adolescenten op • In 75% bilateraal, maar vaak asymmetrisch in beginfase • Kan initieel pijnlijk of gevoelig zijn • Vaak 6-12 maanden na de begin van pubisbeharing optredend • Zeldzaam geassocieerd met tepelverlies • Verdwijnt vanzelf na 1-2 jaar

49. Gynecomastie : differentiële diagnose Bilaterale gynecomastie : - adipomastie (palpatie tussen duim en wijsvinger: geen schijf van harder weefsel te voelen) Unilaterale gynecomastie: - gezwel (lipoom,neurofibroom,angioom) (liggen meestal niet onder areola, zijn pijnloos)

50. Gynecomastie : indeling • Onderliggende Mechanisme: -Fysiologisch : bij de pasgeborene, tijdens de puberteit -Pathologisch: onderliggend pathologisch proces of door gebruik van medicatie • Histologisch Aspect -Proliferatief - Fibreus