Kennisacquisitie en - modellering Rogier van Eijk

1. Kennisacquisitie en -modelleringRogier van Eijk college 1 inleiding

2. Leerdoelen Vaardigheden Kennis theoretische aspecten van kennisacquisitie en -modelleren en, in breder verband, het ontwikkelen van kennissystemen. het toepassen van methoden en technieken van kennisacquisitie; het ontwikkelen van een organisatie- en een kennismodel;

3. Waarom KAM? Voor het oplossen van problemen veroorzaakt door het ontbreken van kennis in een expliciete vorm.

4. Waarom KAM (2)? • in veel ICT-systemen zit tegenwoordig kennis ingebouwd • Vb. seriousgames, simulaties, trainingsomgevingen, e-learningsystemen, coaching systemen, beslissingsondersteunende systemen, bewakingssystemen etc. • Het gaat om expertkennis maar ook kennis over gebruikers, hun werk- en/of leefomstandigheden, bezigheden en taken, etc.

5. Waarom KAM (3)? En ookomdat: • kennis zit in mensen, hoe kan een organisatie zijn kennis behouden? • kennis is aanwezig in een organisatie, hoe kan deze worden gedeeld? • er ontbreekt kennis in een organisatie, wat is er precies mis en hoe kan het gat worden gevuld?

6. Hoe KAM? • Kennisidentificatie • Kennisacquisitie • Kennismodellering • Kennisimplementatie

7. Hoe kennisidentificatie? • door het onderzoeksterrein stelselmatig steeds verder af te bakenen en in te zoomen op de kern van het probleem • hulpmiddel: een serie opeenvolgende worksheets

8. CommonKADS Worksheets

9. Worksheets • OM-1: Probleem • OM-2: Proces • OM-3: Taken • OM-4: Kennis • OM-5: Project • TM-1: Taak in detail • TM-2: Kennis in detail • AM: Betrokkenen • OTA: Veranderingstraject

10. Kennisacquisitie … betreft het expliciet maken van ‘tacit’ kennis.

12. Kennisacquisitie Hoe treffend is deze metafoor?

13. Technieken van kennisacquisitie • protocolanalyse • repertory grid • 20-questions • …

14. Wat is kennismodelleren? … ontwikkeling van computationele modellen op basis van het ruwe materiaal verkregen uit kennisacquisitie.

15. Wat is een model? • Algemene eigenschappen: • representatie • abstractie • schoonheid

16. Wat is een model (2)? • voor een computationeel model komen daar bij: • mechanisme • berekenbaarheid

17. Hoe kennismodelleren? … stelselmatig opdelen in componenten en deze onderling in verband brengen.

18. Hoe kennismodelleren? • kennisin domein en taak • domein in domeinschema en kennisbank • domeinschema in concept en regeltype • kennisbank in instanties en regels • taak in inferenties en transferfuncties … • kennisrol koppelt inferentie (in taak) met regeltype (in domein)

19. Wanneer KAM? is bij uitstek geschikt voor kennisintensieve taken, taken waarin intensief wordt geredeneerd, verbanden worden gelegd en / of regels toegepast van de vorm: als … dan …

20. KAM Uitdagingen • acquisitie: inzicht krijgen in een onbekend domein/vakgebied • elicitatie:boven water krijgen van kennis • modellering: kennis computationeel maken • methodologie: geen hap snap maar het consequent toepassen en geheel uitwerken (behalve implementatie) van één methode (CommonKADS) • creativiteit:uniek en relevant project maken

21. Practicumopdracht ‘Kennisanalyse’

22. Practicumopdracht ‘Kennisanalyse’ In het kort: Ontwikkeleenkennismodel op basis van de kennis van een expert datvooreenbepaalddoelkanwordeningezet.

23. Opdracht 1 • Vindeenexpert • die weet (eendenker, een kenner, beslisser) • Vind een onderwerp • domein, taak en probleem

24. Wat is een geschikte expert?

25. Voorbeelden • Skileraar • Keuze: ‘Wat is de beste snowboardpiste?

26. Voorbeelden • Diëtiste • Waarom werkt een bepaald dieet bij een persoon niet?

27. Voorbeelden • Faalangsttrainer • Wat is het meest geschikte begeleidingstraject voor een kind / scholier met faalangst?

28. Voorbeelden • Recruiter • Is een bepaald persoon geschikt voor de talentenpool?

29. Voorbeelden • Inplanner • Wat is de juiste hijskraan voor een bepaald project?

30. Voorbeelden • Ayurvedische arts • Taak (classificatie): ‘Wat is de dosha van dezepersoon?’

31. Voorbeelden • ICT-projectontwikkelaar • Beslissing: ‘Moet deze freelancer in het contactennetwerkwordenopgenomen?’

32. Voorbeelden • Ambulancepersoneel • Beslissing: ‘Moet dezepersoonwel of nietmeegenomenwordennaar het ziekenhuis?’

33. Voorbeelden • Medewerker CBR • Beoordeling: ‘Is dezevraaggeschiktalsrijexamenvraag?”

34. Voorbeelden • Kok • Ontwerp: ‘Stel het nieuwemaandmenusamen.’

35. Criteria • kennisintensief • veelredeneren, denken, beslissen • zinvol • nuttig met betrekking tot eenkennisprobleem • haalbaar • de expert is goedbeschikbaar (gunfactor) • leuk • interessant en eenvoudig doch uitdagend

36. opdracht 2: organisatie-analyse

37. Opdracht 2: meerwaarde van project

38. Opdracht 3: taakmodellering

39. Opdracht 4: inferentie- en domeincomponent

40. Opdracht 5: evaluatie van kennismodel

41. Opdracht 6: eindrapport met advies

42. Deliverables

43. Inleveren via submit • Behalveopdracht 1: via eengoogledocs-document

44. Eindpresentaties: flitspresentaties

45. Tentamen

46. Boek

47. Raadpleeggeregeld het uitgewerktevoorbeeld in Hoofdstuk 10 vhboek

48. Hoorcolleges Rogier van EijkRoel van den Broek

49. practicumbegeleiding Cassandra RenesThienLy Nguyen

50. http://www.cs.uu.nl/docs/vakken/kam