SOSYAL BİLİŞ NÖROBİYOLOJİSİ

1. SOSYAL BİLİŞ NÖROBİYOLOJİSİ Prof Dr Süheyla ÜNAL 2008

2. TANIMI

3. Biliş-kognisyon • Bir nesne ya da olayın varlığına ilişkin bilgilenme ve bilinçli duruma gelme süreci • Anlamın yapılandırılması, edinilmesi, korunması, değiştirilmesi ve uygulanmasına ilişkin etkinlikler

4. Düşük düzey bilişsel işlevler • Sensorimotor etkinlik • Aktif sinyal analizi • Nesneleri ve yapıları tanımlamak için aktif kalıp karşılaştırma • beklenti • dikkat • bilgiyi filtreleme

5. Yüksek düzey bilişsel işlevler • Algı • Duyumların anlamlandırılması, adlandırılması için çağrışımları ve epizodik belleği kullanma • Bellek • Sahip olunan anlamların korunması • Düşünce • Sembolleri kullanarak yeni anlamlar oluşturma • Zihinsel temsilciler

6. Yüksek düzey bilişsel işlevler • Dil • Sembolik anlamları kullanarak iletişim kurma • Yönetsel işlevler • Anlamı kullanma

7. Bilişsel sistem • Nörobilişsel işlevler • Sosyal biliş

8. Sosyal biliş • İnsanların • Ne yaptıkları, nasıl yaptıkları, niçin yaptıkları • Ne hissettikleri ve niçin öyle hissettikleri hakkında düşünme

9. Dikkat Kodlama Anımsama Davranış Sosyal biliş süreci Dikkat Yorum Yargı Bellek Yargılama

10. Sosyal biliş süreçleri • Dikkat- sosyal uyarana yönelme • Kişi belleği- belleğe kaydetme, izlnim edinme ve self-referans kullanma aracılığı ile sosyal bilgiyi işlemleme • Sosyal atıf- Sosyal anlamlar yükleme • Örtük kalıplar- geçmiş yaşantıların şimdiki davranışı bilinçdışı olarak etkilemesi

11. Sosyal biliş bileşenleri • Yüz tanıma • Duygusal ifadeleri tanıma • Bakışı farketme ve izleme • Biyolojik hareketi algılama • Taklit • Zihin kuramı (Theory of Mind: ToM)

12. Sosyal biliş işlevleri • duyguların oluşumu ve düzenlenmesi • esnek tepki verme • akılcı ve yansıtımcı davranış sergileme • otobiyografik kendilik duygusu • başkalarını anlama • kişilerarası ilişki geliştirme (Siegel 1999)

13. Sosyal biliş işlevleri • Mental enerjiyi korumak • Kendilik imajını yönetmek • Kesinlik aramak

14. Mental enerjiyi koruma Kompleks sosyal dünya Sınırlı dikkat kapasitesi Amaç Mental ekonomi Basitleştirme stratejileri

15. Basitleştirme stratejileri • Beklenti doğrulama stratejileri • İnsanlar beklenilen davranışı ararlar ve dikkat ederler. • Belirsiz olayları beklentileri doğrultusunda yorumlarlar. • Beklentileri ile uyumlu olayları hatırlarlar.

16. Basitleştirme stratejileri • Kişiliğe özgü çıkarımlar • Temel atıf hatası:Davranışı yordama üzerine kişiliğin aşırı etkisi • Aktör-izleyici ikilemi: Kendi davranışımızı durumsal, başkalarının davranışını kişilik özelliği olarak yargılamak

17. Basitleştirme stratejileri • Kısa yollar • Temsil etme • Kolaylık • Uyum sağlayıcılık

18. ANATOMİSİ

19. Sosyal Biliş

20. Oksipitotemporal loplarda erken görsel süreçler STS, FFA (Göz ve yüz bilgileri) Amigdala sosyal uyaranlarla ilişkili özellikleri seçer ve ilişkilendirir Frontal bölgeler Yönetsel kontrol (OBF, vmPFC) Duygu döngüsü (hipotalamus, ACC) Bellek yapıları (hipokampus)

21. Prefrontal korteks • Sosyal davranışı düzenler. • OFK duygular, ödül sistemi, kişilik ve sosyal biliş ile ilişkilidir. • DLPK yüksek bilişsel işlevlerle ilişkilidir

22. PFK-Anterior singulat korteks • Dikkat • Tepki seçimi • Karar verme • Davranışın istemli kontrolü

23. PFK-Amigdala • Duygusal olarak belirgin olan bir uyaranın değerlendirilme ve uygun tepki geliştirme süreçlerini yönetir • Ödül mekanizmalarına aracılık eder

24. Ventromedial frontal korteks • Komplike sosyal durumlarda duygusal yaşantılar ile karar verme süreci arasında bağlantı kurulmasını sağlar • Uyaranın niteliğini belirlemede rol oynar • Sosyal uslamlamayı sağlar • Amigdala ve hipotalamusla bağlantıları aracılığı ile temel biyolojik düzenlemeyi ve duygusal süreçleri sağlar

25. Ventromedial frontal/orbitofrontal korteks • Doyumun geciktirilmesi yetisi ile ilişkilidir

26. Orbitofrontal korteks • Sosyal katılım davranışları • Sosyal&duygusal bilgileri değerlendirme, inhibe etme ya da etkinlikte bulunma • Karar verme • Ödül (ventral striatum ile)

27. Ortak sosyal etkinlik • Ödül mekanizmaları aracılığı ile davranış kalıcılık kazanır • Anteroventral striatum • Rostral anterior singulat korteks • Ventromedial orbitofrontal korteks

28. İşbirliği • İşbirliği gerektiren sosyal durumlarda ödül mekanizmasını harekete geçirir • İşbirliği gerektiren bir etkinlikte bulunurken singulat korteksin aktivasyonu yanısıra somatosensoriyel bağlantı korteksi de aktive olmaktadır

29. Duygu & etik yargı BA9/10 (medial frontal girus),BA31 (posterior singulat girus), ve BA39 (angular girus, bilateral)alanlar, ahlaki bir yargıya varıldığında kişisel olmayan ya da ahlaki olmayan bir durumdakine göre daha aktiftiler. Greene et al 2001

30. Empatik ve affedici tutumda;sol superior frontal girus, orbitofrontal girus veprekuneus aktive olmaktadır. • Empati • Sol ön orta temporal • Sol inferior frontal giruslar • Affetme • posterior singulat girus Farrow et al.2001

31. Amigdala • Uyaranın duygusal ve sosyal değeri temelinde bilişsel ve davranışsal temsilcileriyle bağlantı oluşturur • Yüz ifadelerinden duyguları tanıma (korku) konusunda önemli rol oynar

32. Ayna nöronlar • Konuşma • Jest ve mimikler • Taklit • Sosyal biliş • Etkileşim • Empati • ToM (Iacoboni et al. 1996)

33. Ayna nöronlar • Premotor alandaki ayna nöronlar bir başkasının davranışını gözleme sırasında ateşlenir ve bir sonraki harekete hazırlanmayı sağlar (Meltzoff and Prinz 2002)

34. Ayna Nöron Sistemi • İnferior parietal lobülün rostral parçası • Kaudal bölüm (pars operkülaris) • Premotor korteks • Primer sensorimotor korteks • Superior parietal korteks • Posterior singulat korteks • Superior temporal sulkus (STS) Adolphs

35. Yüz bilgisi • MT alanı- Biyolojik hareket • FFA – Yüz tanıma • STS- bakış, dil, anlam, görsel-uzaysal dikkat, hedef tarama, yüzle ifade edilen sosyal bilgileri algılama • Amigdala- korku ifadesini tanıma • OFK- bazı yüz ifadelerini tanıma, ödül bağlantılı sosyal olmayan uyaranları ilişkilendirme

36. Sağ temporoparietal birleşke-ToM Right medial frontal areas, activated more generally during social cognition (perceiving emotional expressions, goal-directed activity, etc.) Right temporoparietal areas, activated exclusively in adults reasoning about others’ BELIEFS (which may differ from the subjects’ own beliefs) (Saxe & Powell, 2006)

37. Empati nöroanatomisi • Supplementary Motor Area • Premotor korteks • Oksipitotemporal alan • Frontopolar korteks • Sağ inferior parietal lobül- perspektive taking • Amigdala • Orbitofrontal korteks • ACC, insula- acı, ağrı algılama

38. Sağ duyusal korteks • Beden durumunun duyular ve sosyal davranış açısından ayrıntılı bir temsilcisini oluşturur • Sağ duyusal korteksin SI, SII, insula, ve anterior supramarginal girusunun haraplanması, diğer insanın yüz ifadesi ve ses tonundan duygusal durumunu anlama yetisini bozmaktadır

39. Bir başkasının acısını hissetme • Ön insula • Ön singulat korteks • Ağrı ile ilişkili viscero-motor alanlar aktive olmaktadır

40. “ Do imagined and executed actions share the same neural substrate?” Cog. Brain Res. 1996 3: 87-93Decety

41. ToM • Diğer bireyin isteklerini, inançlarını, niyetini anlayabilme yetisi • 4 yaş civarında ortaya çıkar • Çeşitli bileşenleri vardır; • İsteklere atıf • Ortak dikkat alanına giren nesneleri tanıma • Diğerlerinin bakışını monitorize etme

42. Sosyal referansları öğrenme • Annenin ToM ve empati yetisi • Bebeğin özdeşleşme, yansıtma, taklit, içselleştirme gibi mekanizmaları bebeğin duygularını düzenlemeyi ve sözel olmayan etkileşimde kullanacağı sosyal referansları öğrenmesini sağlar

43. Şema gelişimi • Etkileşim sırasında sözel olmayan anı izleri kaydedilir • Beyin tekrarlayan yaşantılardaki bazı ipuçlarına karşı belirli tepkiler geliştirmeyi öğrenir • İlk yılın sonunda gelişen örtük bellek süreçleri ile zihin modelleri ve şemalar şekillenmeye başlar

44. Şema yapılanması • Bu gelişimsüreçlerindebeyninbirçokzihinselişlevindensorumluolantemelbeyinağlarıyapılanır (Schore 1997) • Sabit şemalar ve yönetici şemalar aracılığı ile zihin modelleri geliştirilir • Sabit şemalar- uyaranla aktive olan şemalar • Bağlam içinden uyaranı alarak ve zaman içinde yeniden değer atfederek dinamik bir biçimde şekillenen şemalar