مبانی نگارش مقالات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) دکتر عبدالرضا بابامحمودی

1. مبانی نگارش مقالات علمیدانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)دکتر عبدالرضا بابامحمودی بسم الله الرحمن الرحیم

2. تعريف انواع مقاله:

3. مقاله علمي ـ پژوهشي: هر توليدي كه به دنبال جستجوي حقايق و براي كشف بخشي از معارف و نشر آن در ميان مردم و به قصد حل مشكلي يا بيان انديشه‌اي در موضوعي از موضوع‌هاي علمي، از طريق مطالعه‌اي نظام‌مند، براي يافتن روابط اجتماعي ميان پديده‌هاي طبيعي به دست آيد و از دو خصلت اصالت و ابداع برخوردار باشد و نتايج آنها به كاربردها، روشها و مفاهيم و مشاهدات جديد در زمينه علمي با هدف پيشبرد مرزهاي علمي و فن‌آوري منجر گردد، علمي ـ پژوهشي قلمداد مي‌شود. مخاطبين اصلي اينگونه مقالات پژوهشي، اساتيد دانشگاهها، دانشجويان دوره‌هاي دكتري و كارشناسي ارشد، پژوهشگران شاغل در مراكز علمي، تحقيقاتي و توليدي هستند.

4. مقاله علمي ـ مروري: . مقاله‌اي است كه به يك زمينه تخصصي يا به يك مسئله كاملاً تخصصي در سطح جهان مي‌پردازد. نويسنده چنين مقاله‌اي بايد خودش در آن زمينه يا آن مسئله متخصص باشد و تحقيقاتي درآن زمينه منتشركرده باشد.نويسنده مقاله علمي ـ مروري معمولاً ازمتخصصان ارشد بين‌المللي است.

5. مقاله علمي ـ ترويجي: • به مقالاتي گفته مي‌شود كه به ترويج يكي از رشته‌هاي علوم مي‌پردازد و سطح آگاهيها و دانش خواننده را ارتقاء مي‌بخشند و او را با مفاهيم جديد علمي آشنا مي‌سازد. اصولاً مقالات ترويجي فقط براي اشاعه دانش بشري و عالمانه كردن آن و جهان پيراموني آن است و هدف ديگري ندارد. معمولاً نويسنده اين گونه مقالات علاوه بر تخصص بالا در رشته خود بايد توانايي بيان مطالب را به زبان غيرفني داشته باشد. اين نوع مقالات دستاوردهاي علمي ـ فني و حرفه‌اي آموزنده و جالب را به زباني كمتر فني براي افراد داراي تحصيلات دانشگاهي، دانش‌آموزان سالهاي بالاي دبيرستانها، صنعتگران، مخترعين، مبتكرين و افراد غير متخصص در آن رشته، ارائه مي‌دهند.

6. به طور کلی هر مقاله پژ وهشی شامل اجزای اصلی زیر است: • عنوان • نام نویسنده یا نویسندگان • اطلاعات تماس • چکیده • واژگان کلیدی • مقدمه • مبانی نظری تحقیق • روش تحقیق • یافته های تحقیق • بحث و نتیجه گیری • تشکر • فهرست منابع

7. عنوان مقاله 1)    باید اشتراکاتی با موضوع اصلی تحقیق داشته باشد و به شکلی جذاب جمله‌بندی شده باشد. 2)    باید دقیق و رسا بوده و از به کار بردن اصطلاحات ناآ شنا یا اختصاری خودداری شود.3)    باید جمله خاصی باشد که نکات اصلی و عمده موضوع را در بر داشته باشد.4)    در نام‌گذاری اکثر تحقیق ها این نکات در نظر گرفته می شود: چه چیزی را میخواهیم بررسی کنیم، در چه جامعه ای، در کجا و در چه زمانی. 5)    عنوان باید «فاقد پیش داوری» باشد. به عنوان مثال، انتخاب این عنوان برای یک مقاله، مناسب به نظر نمی رسد: بررسی علل بی علاقگی رانندگان نسبت به بستن کمربند ایمنی!6)    اگر کلماتی در توصیف ویژگی مطالعه شما نقش کلیدی دارند حتما در عنوان خود آن را بگنجانید. مثل مطالعه آینده نگر مطالعه دوسویه کور یا مطالعه تصادفی شده7)    هیچ گاه نباید در عنوان مقاله نتیجه پژوهش را به صورت ثابت شده ذکر نمود.

8. نویسنده مقاله کیست؟ • سهم قابل توجهی در حداقل يکی از فعاليتهای زير داشته باشد: الف)ارائه ايده پژوهشی يا طراحی مطالعه ب)جمع آوری دادهها ج) آناليز و تفسير 2) در نوشتن مقاله به صورت نوشتن پيش نويس مقاله و يا مرور نقادانه آن که منجر به اصلاح محتوای علمی مقاله گردد، نقش داشته باشد. 3)مقاله نهايی شده را مطالعه و تاييد کرده باشد

9. نویسندگان و آدرس ها • اسامی نویسندگان و همکارانی که در مطالعه شرکت داشته اند باید بطور کامل ذکر شود. • نویسنده ای که مسئول ارتباط با مجله و خوانندگان است باید مشخص شده و آدرس کامل و شماره تلفن وی در اختیار خوانندگان قرار گیرد. • آدرس دقیق مرکز تحقیقاتی ،دانشکده ویا دانشگاه را به زبان انگلیسی با نگارش صحیح بنویسید

10.    فرمت استاندارد جهت آدرس دهی دانشگاههای علوم پزشکی :   • Iran ,نام شهر   ,University of Medical Sciencesنام دانشگاه علوم پزشکی  • مثال   • School of Nursing and Midwifery, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran  • Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar abbas, Iran • Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar abbas , I.R.Iran • Isfahan  University of Medical Sciences, Isfaha, I.R.Iran • Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran • لازم به یادآوریست که کاما بدون فاصله با کلمه قبل و با یک فاصله از کلمه بعد قرار دارد .

11. فرمت استاندارد جهت آدرس دهی مراکز تحقیقاتی : • Iran ,نام شهر   ,University of Medical Sciencesنام دانشگاه علوم پزشکی ,Research center نام مرکز تحقیقاتی    • مثال • Nursing and Midwifery Care Research Center, School of Nursing and Midwifery,Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran • Cancer Research center, Tehran University of Medical Sciences,Tehran, Iran • یا • Cancer Research center, Tehran University of Medical Sciences,Tehran, I.R.Iran

12. چکیده تحقیق • چکیده پس از عنوان بیشتر از سایر بخشهای یک مقاله خوانده میشود • در چکیده قسمت های مختلف مقاله شامل مقدمه، اهداف، روشها و نتایج تحقیقق بصورت خلاصه ذکر می شود. • متن بسیاری از مقاله ها به طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت برای خواندن تمام مقاله نداریم و از این رو چکیده مقاله اهمیت زیادی دارد. بنابراين ، سعي كنيد چكيده را گيرا بنويسيد و در آن نكات اصلي پژوهش را منظور نماييد . • از ذكر مطالبي كه در متن پژوهشنامه توضيح نداده ايد خوداري نماييد . • نقل قول مستقيم نكنيد ، بلكه مطالب ديگران را به زبان خودتان خلاصه نماييد . • اصطلاحات مهم و كليدي را در چكيده بياوريد . • براي اعداد بزرگتر از ده شماره ها از ارقام استفاده كنيد ، مثلاً به جاي دوازده بنويسيد 12. • فقط گزارش كنيد . ارزشيابي و نقد و اظهار نظر نكنيد . اين موارد را در متن پژوهشنامه انجام دهيد . • در نوشتن مطالب از زمان گذشته استفاده كنيد. • در اکثر مجلات تعداد کلمات چکیده 150 تا 250 کلمه محدود است.

13. واژگان کلیدی • این لغات باید کلمات مهم و کلیدی در آن پژوهش باشند. • فلسفه­ی وجودی کلید واژگان، دستیابی آسان به مقاله از بانک­های اطلاعاتی می­باشد. به همین منظور کلید واژگان از سر عنوان­های موضوعی پزشکی انتخاب شده وبه تعداد 10-3 عدد در ذیل چکیده مقاله ذکر می­گردد • منبع مورد استفاده و استاندارد براي درج كليد واژه ها درپاياننامه ها Index Medicusمي باشد در مورد پاياننامه هاي فارسي بدليل هماهنگ بودن واژگان مورد استفاده از كتاب توصيفگرهاي پزشكي كه در دو جلد توسط دانشگاه علوم پزشكي ايران منتشر شده و منطبق بر رده بندي MeSHمي باشد استفاده مي گردد. • در نگارش کلید واژگان باید به تک زبانی بودن آنها توجه شود. به عنوان نمونه در نگارش مقالات فارسی، تمامی واژگان کلیدی باید به رسم الخط فارسی نوشته شوند(هر چند لغتی لاتین باشند).

14. مقدمه • بلافاصله پس از چكيده مقاله بخش مقدمه يا معرفي آغاز مي شود. در اين بخش موارد زير منظور مي شوند : • 1- هدف پژوهش • 2- مسئله مورد پژوهش • 3- فرضيه يا فرضيه ها • 4-جايگاه مسئله مورد پژوهش در رابطه با پژوهشهاي مربوط به آن. • در معرفي يا مقدمه مقاله موارد بالا را بايد در دو يا سه پاراگراف به صورت فشرده و منسجم توضيح داد و تصوير روشني از آنچه در پژوهش انجام گرفته است و دلايل توجيهي آن را در اختيار خوانندگان گذاشت. • تحقيقات را بايكديگر تلفيق كنيد و درارتباط با يكديگر مورد بحث و برر سي قرار دهيد. • نوعي تداوم منطقي بين تحقيقات گذشته و جاري برقرار نماييد. • از كل بحث يك نتيجه گيري در رابطه با موضوع تحقيق به عمل آوريد و آن را به موضوع خودتان ربط دهيد.

15. مبانی نظری تحقیق • ادبیات تحقیق یا مبانی نظری، به تشریح مفاهیم، تعاریف و تاریخچه موضوع تحقیق می پردازد. نویسنده مقاله باید بر ادبیات تحقیق مسلط بوده و مبانی نظری موضوع تحقیق خود را به طور مختصر ولی کاربردی بیان نماید. مبانی نظری تحقیق باید با استناد و ارجاع علمی آورده شود. یک مقاله خوب باید بخش مبانی نظری قابل قبولی داشته باشد.

16. روش تحقیق • در اين بخش از مقاله روش جمع آوري و تحليل داده ها و نحوه اجراي پژوهش معرفي مي شوند . از آنجا كه خوانندگان پژوهشنامه از طريق خواندن اين بخش با نحوة انجام پژوهش آشنا مي شوند ، لازم است تمامي اجزاي ضروري به طور خلاصه در اينجا نوشته شوند . • در واقع بخش روش دو هدف را دنبال مي كند: • 1-پژوهشگران ديگر با مطالعة اين بخش ، اگر بخواهند ، بتوانند آن پژوهش را به دقت و با رعايت كلية جزييات تكرار كنند. • 2- خوانندگان قادر باشند ، از طريق مقايسة نتايج پژوهش با بخش روش ، اعتبار نتايج را مورد داوري قرار دهند . بنابراين ، لازم است تمامي مراحل و اجزاي ضروري روش پژوهش در اين قسمت آورده شوند . با اين حال ، حداقل اطلاعات ضروري كفايت مي كند و از دادن توضيحات اضافي بايد خوداري كرد

17. روش، قلب مقاله علمي است. • روش از چند بخش فرعي درمقاله هاي تحقيقات تجربي تشكيل مي شود: • 1-آزمودنيها يا شركت كنندگان • 2-وسيله و ابزار • 3- شيوه اجرا • 4-طرح تحقيق

18. آزمودنيها يا شركت كنندگان • در اين قسمت تعداد افراد شركت كننده در تحقيق ،جنس و سن و ساير اطلاعات ضروري نوشته مي شوند. • روش نمونه گيري ذكر ميشود. • چنانچه آزمودنيها به چند گروه تقسيم ميشوند،تعداد آنها ذكر ميشوند.

19. وسيله و ابزار • در اين قسمت ابزارها يا وسايل تحقيق معرفي مي گردند. • اگر وسيله مورد استفاده يك ابزار استاندارد وشناخته شده است،ذكر نام آنها كفايت ميكند. • اگر وسيله مورد استفاده شناخته شده نيست و محقق ساخته است بايد در باره چگونگي تهيه آن توضيح داد. • گزارش روايي(validity)و پايايي(Reliability)پرسشنامه وآزمونها الزامي است.

20. شيوه اجرا • تمام مراحل اجراي تحقيق به طور خلاصه وصف ميشود. • نحوه تشكيل گروههاي مختلف آزمايشي و گواه ،دستورالعملهايي كه به آزمودنيها داده شده، • طريق اعمال متغير مستقل • روش ثبت متغير وابسته • تعريف متغيرها • طرح تحقيق • گاهي به جاي عنوان شيوه اجرا، شيوه اجرا و طرح تحقيق را مي نو يسند. طرح تحقيق به نقشه كار محقق گفته ميشود. هدف طرح تحقيق جداسازي و مطالعه تاثير متغير مستقل بر متغير وابسته است. • در بخش نتايج يا يافته ها ، توصيف كلامي مختصر و مفيدي از آنچه به دست آمده است ارائه مي شود . همچنين اگر از آمار براي تحليل و تفسير نتايج استفاده شده است اطلاعات آماري لازم نيز گزارش مي شوند . معمولاً در پژوهشهاي آزمايشي هم از آمار توصيفي استفاده مي شود و هم از آمار استنباطي

21. یافته های تحقیق (نتايج( • در این قسمت نتایج بدست آمده از پژوهش ذکر می شود. • نتایجی کلیدی مطالعه باید با کلمات روان و دقیق و بدون بزرگ نمایی ذکر شود. • از روشهای مختلفی برای ارائه نتایج استفاده می شود. استفاده از اعداد، جداول و نمودارها کمک ارزنده ای به ارائه مطلب بطور ساده تر می نماید اما لازم است داده های جداول و نمودارها به طور کامل تشریح شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. • در ارائه يافته ها و نتايج ذكر اين نكته كه كدام فرضيه رد و كداميك تاييد نشده اند الزامي است. • در باره يافته ها بحث نكنيد. • نتايج را با استفاده جدول وشكل نشان دهيد.استفاده ازجدول وشكل در صورتي مجاز است كه خواننده را در فهم نتايج كمك كند.

22. بحث و نتیجه گیری • بحث (Discussion) • در بخش نتايج يا يافته ها ، توصيف كلامي مختصر و مفيدی از آنچه به دست آمده است ارائه مي شود . همچنين اگر از آمار براي تحليل و تفسير نتايج استفاده شده است اطلاعات آماري لازم نيز گزارش مي شوند . معمولاً در پژوهشهاي آزمايشي هم از آمار توصيفي استفاده مي شود و هم از آمار استنباطي نظري • گاهي به آن بحث و نتيجه گيري مي گويند. • يافته ها و نتايج تبيين و تفسير ميشوندو با ادبيات مربوط به موضوع تحقيق مربوط ميشوند. • در اين بخش لازم شباهتها و تفاوتهاي بين نتايج تحقيق با تحقيق هاي قبلي روشن گردند. • بخش بحث كل مقاله را به هم مرتبط ميكند. • در تنظيم اين قسمت سعي شود نتايج با توجه به نظريه هاي موجود تبيين گردند. • سعي كنید مطالب به گونه اي تهيه گردد كه به اين سوالات پاسخ دهند: • 1- تحقيق من چه كمكي به پيشبرد علم كرده است.؟ • 2-تحقيق من در حل مسئله اي كه در بخش مقدمه مطرح شده چه كمكي كردهاست؟ • 3-چه نتيجه گيريها و تلويحاتی از تحقيق من قابل استخراج است.؟ • در صورت لزوم می توان پیشنهادهایی برای انجام مطالعات بهتر و کامل تر در آینده ارائه داد

23. تشکر و قدر دانی • از یاری کنندگان محقق و سازمانهای پشتیبان • از کسانی که در مقاله نقش داشتند ولی در حدی نبود که به عنوان نویسنده ذکر شود • از آزمودنی ها

24. فهرست منابع • در پایان لازم است کلیه منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته‌ اند، به شیوه ای مطلوب ذکر شوند. شیوه نگارش منابع در نشریات مختلف متفاوت است و بهتر است از راهنمایی این نشریات و شرایط نگارش مقالات کمک بگیریم. • بخش مراجع پژوهشنامه فهرست اسناد مربوط به مطالبي را كه در متن به آنها اشاره شده است شامل مي شود . نقش فهرست مراجع پيوند دادن پژوهش با ادبيات پژوهشي مربوط به آن است . دقت كنيد كه تمامي مراجع و مأخذ ي را كه در متن به آنها استناد كرده و يا مورد استفاده قرار داده ايد در فهرست مراجع بياوريد . • از سوي ديگر ، در داخل متن به تمامي موارد مندرج در فهرست مراجع نيز استناد كنيد . به سخن ديگر ، هيچ موردي نبايد در فهرست مراجع بيايد كه متن پژوهشنامه به آن اشاره نشده باشد ، و هر اثري كه در متن پژوهشنامه به آن اشاره يا استناد شده است نيز بايد در فهرست مراجع ذكر شود .

25. شيو ه هاي استناد كردن • استناد كردن يا سند آوردن از مهمترين و در عين حال پيچيده ترين موارد تهية هر گونه نوشتة علمي به ويژه پژوهشنامه است . منظور از استناد اين است كه نويسنده چگونگي استفاده از انديشه هاي ديگران را به خواننده معرفي نمايد . نخستين مطلبي كه در اين باره بايد مشخص شود اين است كه چيزي بايد مستند شود. • اما لازم نيست مطالبي را كه براي خوانندگان دانش عمومي به حساب مي آيند مستند سازيد . براي نمونه ، اشاره به شرطي سازي پاولفي يا نظرية فرويد ذكر منبع ضروري نيست . با اين حال ، اگر از يكي از منابع پاولف يا فرويد مطلبي را عيناً نقل مي كنيد در آن صورت ذكر منبع الزامي است . • تنها در صورتي بايد به اثر يا آثاري استناد كنيد كه به آنها دسترسي مستقيم داشته باشيد . اما اگر ناچار شديد مطلبي را از كسي نقل كنيد يا مورد استناد قرار دهيد كه در منبع كس ديگري آمده و خودتان دسترسي مستقيم به اصل اثر نداريد ، بايد صراحتاً مشخص كنيد كه آن مطلب را از يك منبع دست دوم گرفته ايد.

26. چند نکته اساسی در ارسال مقالات به نشریات علمی • به یاد داشته باشید که قبل از ارسال چکیده مقاله خود به یک مجله، ابتدا فرم نحوه نگارش مقاله را از آن مجله  دریافت نموده و چکیده خود را در قالب آن فرم تهیه و تایپ نمایید (به عنوان مثال تعداد کلمات، فونت، تعداد خطوط، فاصله خطوط از کناره های صفحه و…)

27. دلایل عدم پذیرش چکیده یک مقاله در نشریات علمی 1) ابهام در موضوع مقاله و وجود تعداد زیاد مقالات مشابه پیشین2) عدم تبیین زمینه اصلی تحقیق3) نمونه گیری نامناسب4) عدم رعایت اصول مقاله نویسی مورد نظر نشریه5) عدم ذکر صحیح ارقام آماری6) فقدان بحث و پرداختن به نتایج7) چکیده های خیلی کوتاه و خیلی زیاد8) بی دقتی در تهیه متن (غلط تایپی ، اشتباهات متن)9) عدم ارتباط موضوع مقاله با رویکرد نشریه

28. isi • سازمانی است که در دنیا برترین مقالات جهان را در سایت خود قرار می دهد و معیار ارزشی دانشمندان در اکثر نقاط جهان است . دانشگاه اطلاعات علمی بانک اطلاعات ISI مرکزی برای فهرست کردن و پوشش دادن جامع مهمترین مجلات علمی منتشر شده در دنیا به منظور تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف است. • شمار مجلات ISI ثابت نیست . یک مجله ممکن است در یک زمان از مجلات ISI محسوب شود اما به دلیل کاهش بار علمی بعدا" از لیست مجلات ISI کنار گذاشته شود. در حال حاضر بیش از 16000 مجله در لیست  ISIقرار دارند. هر ساله 2000 مجله جدید مورد ارزیابی قرار می گیرد و حدود 10% آنها به لیست ISI اضافه می شوند .

29. ISI   بودن یک مجله را چگونه تعیین کنیم ؟ • بهترین راه مراجعه به سایتهایی نظیر تامسون است . زیرا همچنان که گفته شد هم تعداد مجلات زیاد است و هم ISI محسوب شدن یک مجله ممکن است همیشگی نباشد. • مجلات ISI در دو دسته‌بندی کلی تعریف می‌شوند: • 1. مجلات(Web of Science) ISI.این مجلات در فهرست مجلات ISI وارد شده و دارای IF (Impact Factor) هستند. فهرست این مجلات از طریق کتابخانه دیجیتالی به صورت Online در دسترس واحدها قرار می‌گیرند. • . مجلات  .(ISI-Listed) مجلاتی هستند که موفق شده‌اند در فهرست ISI وارد شوند، اما هنوز دارای IF نیستند. • آدرس و فهرست مجلات ISI: • سایت www.isinet.com که البته این سایت بهhttp://scientific.thomson.com متصل می شود.

30. JRK: • نمایانگــر ضریب تاثیر مجلــه مــورد نظر در میــان مجله‌های همان رشته علمــی است که فهرست شده‌انــد.

31. سایت sjr • این سایت که با نظارت scopus اداره می شود آخرین اطلاعات و مقایسه ها را درباره مجلات و کشورها در زمینه تولید مقالات علمی بیان می کند • از این سایت می توانید وضعیت علمی مجله ای را که میخواهید به آن مقاله بفرستید را کاملا بررسی کنید • http://www.scimagojr.com/journalsearch.php

32. موفق و پیروز باشید دکتر عبدالرضا بابامحمودی srm@dr.com rbt@bmsu.ac.ir