BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK UYGULAMALARINDA MENOPOZA YAKLAŞIM

1. BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK UYGULAMALARINDA MENOPOZA YAKLAŞIM BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLİK UYGULAMALARINDA MENOPOZA YAKLAŞIM DR.LaleTuna 1 No’ lu AÇS/AP Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezi İZMİR DR. LALE TUNA 1 No’ lu AÇS/AP Üreme Sağlığı Bölgesel Eğitim Merkezi İZMİR

2. Menopoz kadının kendiliğinden olan son adet kanamasından sonraki süreçtir. • Doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu 48-55 yaş arası dönemdir.

3. Menopoz son adet kanamasından 12 ay amenore ile geçtikten sonra belirlenmektedir.

4. Klimakterik dönem ise; • Kadının üreme döneminden üreme çağı sonrasına devam eden tüm geçiş süreci olarak adlandırılır.

5. Klimakterik süreçte görülen olaylardan biride menopozdur. • Doğal bir süreçtir, hastalık değildir.

6. ÖYKÜ • Yaş önemli bir belirleyicidir. • İlk adet yaşı ile menopoz yaşı bağlantılı değildir. • Annede erken menopoz varlığında menopoz yaşı öne gelebilir. • Doğum sayısı, emzirme, kullanılan aile planlaması yöntemlerinin menopoz yaşı ile ilgisi yoktur.

7. ÖYKÜ • SADECE SİGARA İÇİMİNİN MENOPOZ YAŞINI 1 - 1,5 YIL ÖNE ALDIĞI BİLDİRİLMEKTEDİR.

9. Fizik Bakı • Sistemik bakı -Anemi -Hipertansiyon -Diyabet -Osteoporoz -Obezite • Meme bakısı • Pelvik değerlendirme -Vajinal, servikal akıntı incelemesi -Tarama amaçlı servikal smear

11. Santral Sinir Sistemi • Nöron sayısının, beyin kitlesinin ve nörotransmitterlerinin azalması sonucu; • Reaksiyon zamanı ve hareket hızının yavaşlaması • Dengesizlik, yavaş yürüme • Hafızada azalma • Öğrenme ve uygulamada yavaşlama

12. Kardio-Vasküler Sistem Ateroskleroz , kollojen ve amiloid birikimine bağlı esneklikte azalma, kalp debisinde düşme ve sol ventrikülhipertrofisi sonucu; • Sistolik hipertansiyon • Kalp yükü artması • Egzersiz kapasitesinde azalma • Aritmi • Diyastolikdisfonksiyon

13. Endokrin Sistem • Organların ağırlık ve kitlesinde azalması, vasküler değişiklikler ve azalmış hormon sekresyonları sonucu; • Diabetes mellitus • Menopoz • Hipotiroidizm • Vitamin D eksikliği

14. Adrenerjik Sistem • Homeostatik kontrol, • Vücut sıcaklığı kontrolü, • Enerji metabolizması • Kan basıncının düzenlenmesi -Adrenerjik cevap yaşla azalır. -Egzersiz ve fiziksel kondisyon azalır. Yağ dokusunda artma yaşlanmayla görülen adrenerjik değişiklikleri açıklayabilir.

15. İmmün Sistem Timik atrofiye bağlı azalmış antikor yanıtı sonucu; • Enfeksiyonlara yatkınlık • Enfeksiyonlarda artış

16. Kemik ve Kıkırdak Yapılar • Kemik kaybı kıkırdak dejenerasyonuna bağlı boy kısalması, öne doğru duruş, artrit sonucu; • Düşmeler • Kırıklar • Ağrı • Hareketsizlik

17. Kas İskelet Sistemi • Kas atrofisine bağlı kas zayıflığı, kas kaybı sonucu; • Güç kaybı • Dayanıklılık da azalma • Dengesizlik

18. Renal Sistem • Nefron kaybı ve arterioskleroza bağlı glomerülerfiltrasyon hızında azalma sonucu; • İlaç toksisitesi • Dehidratasyon • Volüm yüklenmesi

19. Pulmoner Sistem Alveollerin birleşmesi, esneklik kaybına bağlı vital kapasitelerde, rezervde ve öksürük refleksinde azalma sonucu; • Hipoksi ve hiperkapniye cevapta azalması • Pnömoni

20. Duyu • Duyusal ve motor sinir ileti hızı yaşlanmayla % 10 -15 azalır. • Distalde titreşim duyusu kaybı ve ayak ve parmaklarda ağrı ve dokunma duyusunda bozukluk • Tendon ve abdominal refleksler yavaşlama • Kas gerginliğinde azalma

21. Deri Kollojen yapısında bozulma ve azalmış yağ dokusuna bağlı deride tonus kaybı ve kırışıklıklar sonucu; • Basınç yaraları • Hipotermi • Güneşin de etkisiyle makül tarzında sarı kahverengi lekeler ve kırışıklık

22. Göz • Lensin setleşmesi, matlaşması, maküler değişikliklere bağlı akomodasyonda bozulma sonucu; • Görme azalması • Gece görüşünde azalma • Katarakt

23. İşitme Ve Vestübüler Sistem • Korti organı dejenerasyonu, iç kulak membran elastikiyetinin ilerleyen yaşla birlikte artmasına bağlı; • İki taraflı yüksek tonda seslerin duyulmasını azaltır. • Duyma merkezinde yavaşlama da sesli uyarana cevabı azaltır. • Santral inhibitör cevap artışı vestibüler sisteme stimuluslara aşırı cevapla sonuçlanırsa sonuç vertigodur.

24. Ürogenital Sistem • Menopozdan sonra östrojenden yoksun dokuların atrofiye ve involüsyona uğraması sonucu; • Uterus ağırlığı azalır, • Vajen duvarları incelir, • Glikojen azalması ile flora değişir PH alkali hale gelir. • Gram negatif bakterilerin kolonizasyonunu kolaylaştırır. • Endoservikal bezlerin sekresyonunun azalması • Puriritus, kuruluk, yanma, kanama, akıntı disparoni ile hekime başvururlar.

25. Mesane trigon bölgesinde ve üretra da östrojen azalmasına bağlı; ATROFİ ve ÜRİNER İNKONTİNANS • Üriner enfeksiyon ve üretral karinküller • Dizüri ve urge inkontinans toplumdan izolasyon nedeni • Sistosel, rektosel, enterosel, prolapsus

28. Laboratuar • Menopoz tanısı; Sekonder amenoreye neden olan durumlar ekarte edilmelidir. -Gebelik testi, -prolaktin düzeyi, -serum FSH düzeyleri bakılabilir. FSH düzeyleri için normal bir menstrüel peryodun 2-4. günleri

29. Amenore durumunda FSH düzeyleri 15 gün arayla ölçülebilir. • Siklus ortası pik burada ekarte edilmiş olur. • FSH nın 15 -20 mlU/ml lik düzeye ulaşması erken ovarian yetmezlikle ilgilidir. • Oral kontraseptif kullanan peri menopozal bir kadında ilaçsız geçen 7 günlük dönemden sonra FSH ölçümü yapılmalıdır. • FSH 40 mlU/ml üzerinde ise tanı konulmaktadır..

30. DANIŞMANLIK • Ateşbasmasınıhafifleticiöneriler • Osteoporozbelirtileri • Osteoporozdan korunmak içinöneriler ve önlemler • Beslenme ve kalsiyumatılımınanedenolanetkenler • Beden egzersizleri • Osteoporoztedavisi • Menopoz sonrası jinekolojik kanamalar • Meme ve pelvik izlemleri planlama

31. DANIŞMANLIK • Adetten kesildikten sonra 1 yıl geçince menopoz dönemi başlar. • Aile planlaması için adet görülmeyen bu 1 yıl geçince korunma bırakılmalıdır. • Menopoz sonrası dönemde görülen her kanama, özellikle kanser yönünden kesin olarak araştırılması gereken bir belirtidir. ENDOMETRİUM CA !!!

32. Ateş Basmasını Hafifletici Öneriler • Soğuk duş almak, soğuk içecekler, serin odada oturmak. • Kolay çıkartılabilen, dar olmayan, hava geçirgen pamuklu ya da yünlü giysiler giymek. • Gece olan ateş basmalarında yastık değiştirmek yararlı olabilir. • Tütün, çay, alkol, baharatlı gıdalar, sıcak içeceklerden kaçınmak • Düzenli beden egzersizleri

33. Kemik Erimesi (Osteoporoz) Belirtileri • Orta ve alt bel bölgelerinde ağrılar. • Duruş değişikliği sonucu beden egzersizine dayanıklılıkta azalma. • Kalça, bilek kemikleri ve omurga kırıkları. • Giderek artma eğilimi gösteren kambur görünüm. • Boy kısalması.

34. KemikErimesinden Korunmak İçinÖneriler • Yağoranıdüşüksütürünlerinitüketmek. • Kalsiyumdanzengindiyet. • Yeşilyapraklısebzetüketimi • Balıkvediğerdenizürünlerinintüketimi • Düzenli, egzersizleryapmak. • Tuz veproteindençok zenginbesintüketiminisınırlamak. • Dengelive yeterli beslenme

35. KalsiyumAtılımınaNeden Olan Etkenler • Sigaraiçimi • Kahvetüketimi • Şeker • Tuz • Et • Yüksekproteinlidiyet • Kolalıiçecekler • Bazı ilaçlar (tansiyon, mide ilaçları…) • Alkol

36. Kemik Erimesi Tedavisi ve Önlemler • Hekim önerisi ile ilaç kullanılmalıdır. Kalsiyumdan zengin besinler: • Yağ oranı düşük peynir, yoğurt, süt gibi ürünler • Sardalya ve hamsi gibi kılçığıyla birlikte yenebilen balıklar • Marul, pazı, ıspanak ve kereviz gibi yeşil yapraklı bitkiler tüketilmelidir.

37. Kemik Erimesinden Korunmak İçin Önlemler • D vitamini kalsiyum emilimini arttırır. • Bedende D vitamini sentezi için güneş ışığı gereklidir. • Önerilen güneşlenme süreleri: • 40 yaşındaki kadın için haftada 2 kez 15 dakika • 65 yaşının üzerindekiler için haftada 2 kez 1 saat güneşlenme önerilir.

39. BedenEgzersizleri : Düzenlibedenegzersizleri (yürüme, yüzme, koşma, bisikletebinme vb.) yapılmalıdır. Haftada 3 kez olmak üzere 30 dakika-1saat süreli egzersiz yapılması önerilir.

40. TÜKETİN Süt ve Türevleri Süt yoğurt---2 Su bardağı Peynir -------1 dilim Et, Kurubaklagil, Yumurta Et--2 porsiyon et veya 16 kaşık kurubaklagil Yumurta ---- Haftada 3 gün bir adet Ekmek--------3-6 dilim Tahıllar-------1 porsiyon Sebze Meyve----5-7 posiyon 25 kal/kg/gün

43. Risk Faktörleri • Kilo fazlalığı, şişmanlık • Tansiyon yüksekliği • Diabet • Sigara • Hiperkolesterolemi • Hareketsiz yaşım • Ailede kalp hastalığı öyküsü Alınacak önlemler • Sigara kesinlikle terk edilmelidir. • Düzenli beden egzersizleri • Yağ ve kolesterolden fakir dengeli beslenme • Yüksek tansiyonun kontrol edilmesi • Sağlıklı beden ağırlığının korunması • Kan şekerinin kontrolü