Polityka miejska narzędziem rozwoju regionalnego

Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Polityka miejska narzędziem rozwoju regionalnego Katowice, 20 listopada 2009 r.

Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju - uzppr(z dnia 6 grudnia 2006 r., znowelizowana 7 listopada 2008 r.) definiuje politykę rozwoju określa system strategii rozwoju i programów wprowadza Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju jako podmiot koordynujący działania rozwojowe w kraju ustanawia podstawowe zasady koordynacji i współzależności między dokumentami strategicznymi silnie akcentuje cele i problemy rozwoju regionalnego oraz przestrzennego

skala lokalna skala regionalna skala krajowa Istota polityki rozwoju Art. 2 Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r.(znowelizowanej 7 listopada 2008 r.) Zespół wzajemniepowiązanychdziałań trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej konkurencyjności i tworzenianowych miejsc pracy podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia:

„Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski” Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 27 kwietnia 2009 r. CEL • Przedstawienie modelu systemu zarządzania rozwojem, • mającego na celu: • zwiększenie skuteczności programowania i wdrażania polityki rozwoju; • podniesienie jakości funkcjonowania instytucji publicznych; • stworzenie podstawy dalszych działań reformujących sposób prowadzenia i realizacji polityki rozwoju.

Podsystemy w modelu zarządzania rozwojem podsystem programowania – inicjowanie kierunków działań oraz opracowywanie dokumentów strategicznych podsystem instytucjonalny – współdziałanie podmiotów zaangażowanych w politykę rozwoju podsystem wdrażania, w tym monitorowanie, ewaluacja, finansowanie i instrumenty polityki rozwoju –sprawna realizacja polityki rozwoju, w tym zapewnienie środków finansowych

Średniookresowa strategia rozwoju kraju(wymiar gospodarczy, społeczny i przestrzenny) Plan zagospodarowaniaprzestrzennego kraju System powiązań i koordynacji dokumentów strategicznych Długookresowa strategia rozwoju kraju(rozwój społeczno-gospodarczy i przestrzenny) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Krajowy Program Reform Program Konwergencji Wieloletni plan finansowy państwa narodowa strategia spójności (NSRO) strategie rozwoju(sektorowe, dziedzinowe) krajowa strategia rozwoju regionalnego strategie rozwoju województw plany zagospodarowania przestrzennego województw strategie ponadregionalne lokalne strategie rozwoju (gmin, miast) studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy programy operacyjne programy rozwoju programy rozwoju lokalne strategie sektorowe miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego regionalne programy operacyjne regionalne/lokalne programy i plany rozwoju, w tym sektorowe horyzontalne dokumenty długookresowe horyzontalne dokumenty średniookresowe inne dokumenty

Długookresowa strategia rozwoju kraju zawiera w szczególności (art. 10 uzppr): • główne trendy i wyzwania rozwojowe, wynikające zarówno z rozwoju wewnętrznego kraju, jak i zmian w jego otoczeniu zewnętrznym, • kompleksową społeczno-gospodarczą koncepcję rozwoju kraju w perspektywiedługookresowej z uwzględnieniem wymiaru społecznego, gospodarczego, środowiskowego, terytorialnego i instytucjonalnego, • ... • cele, kierunki i priorytety przestrzennego rozwoju i zagospodarowania kraju oraz sposoby ich realizacji.

Raport Polska 2030 – podstawa dyskusji i prac nad DSRK a rozwój miast (1) WYZWANIA DLA POLSKI W PERSPEKTYWIE 2030 R. • MODEL ROZWOJU POLSKI - MODEL POLARYZACYJNO-DYFUZYJNY • wzmacniający dynamikę wzrostu gospodarczego, • sprzyjający jeszcze pełniejszemu korzystaniu z szans rozwojowych, • usuwający coraz większej grupie regionów i społeczności przeszkody utrudniające im udział w procesach rozwojowych.

Raport Polska 2030 – podstawa dyskusji i prac nad DSRK a rozwój miast (2) • Model polaryzacyjno – dyfuzyjny zakłada oparcie rozwoju państwa o ośrodki miejskie i metropolie promieniujące na resztę kraju • Przesłanki przyjęcia ww. modelu na podstawie wyników analiz: • Prawdopodobne utrzymanie się „rdzenia szybkiego rozwoju” w centralnej części kraju ograniczonej pięciobokiem o wierzchołkach: Trójmiasto, Poznań, Wrocław, Kraków i Warszawa, w skład którego wchodzą także: Łódź, konurbacja górnośląska i aglomeracja bydgosko-toruńska. • Niezbędne zintegrowanie obszaru ww. „rdzenia gospodarczego” z otaczającym go tzw. „zielonym pierścieniem” (o niższej niż rdzeń dynamice rozwoju), którego głównymi ośrodkami są: Szczecin, Olsztyn, Białystok, Lublin i Rzeszów. Procesom tym będzie sprzyjać system krajowych i międzynarodowych powiązań transportowych. • Szybszy rozwój obszarów metropolitalnych niż reszty kraju skutkujący wzrostem siły ich oddziaływania na otoczenie oraz intensyfikacją powiązań funkcjonalnych z mniejszymi miastami. • Konieczne zwiększenie konkurencyjności polskich metropolii w skali międzynarodowej warunkujące ich znaczenie w skali kraju („lokomotywy rozwoju”).

Miejska sieć osadnicza Polski - podstawowe uwarunkowania rozwoju • Policentryczny charakter sieci osadniczej Polski • Koncentracja aktywności gospodarczej w dużych ośrodkach miejskich, skutek: polaryzacja rozwoju w skali całego kraju • Niedostateczna dyfuzja procesów rozwojowych z dużych ośrodków na obszary otaczające • Utrata funkcji gospodarczych/kulturowych/admini-stracyjnych małych i średnich miast • Suburbanizacja i polaryzacja społeczno-przestrzenna wewnątrz dużych ośrodków miejskich • Deficyt jakościowy i ilościowy zasobów mieszkaniowych

Struktura osadnicza Polski

Współczesne procesy osadnicze

KPZK a polityka miejska (1) • Cel strategiczny nr 2:Podwyższenie konkurencyjnej pozycji głównych ośrodków miejskich i regionów Polski w przestrzeni europejskiej, przyzachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego kraju, oraz przygotowanie polskiej przestrzeni do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy • Działania służące realizacji celu: • Wzmocnienie powiązań między głównymi ośrodkami miejskimi oraz powiązań miast w wymiarze międzynarodowym; • Dostosowanie struktur przestrzennych i funkcjonalnych miast do potrzeb rozwojowych gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności; • Stworzenie warunków sprzyjających wzmocnieniu funkcji metropolitalnych w ośrodkach metropolitalnych i regionalnych; • Wspieranie rozwoju infrastruktury kultury i stworzenie warunków rozwoju infrastruktury turystycznej i kongresowej w miastach; • Zachowanie trwałości i przestrzennej ciągłości sieci osadniczej kraju; • Stymulowanie dyfuzji rozwoju z głównych ośrodków miejskich na obszary otaczające.

KPZK a polityka miejska (2) • Cel strategiczny nr 4: Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennegow miastach i na otaczających je obszarach (…) • Działania służące realizacji celu: • Zwiększenie efektywności wykorzystania przestrzeni zurbanizowanej; • Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni mieszkaniowych, poprzemysłowych, pokolejowych i centralnych dzielnic miast; • Ograniczenie niekontrolowanej suburbanizacji; • Ochrona obszarów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz krajobrazu architektonicznego i urbanistycznego miast i terenów podmiejskich; • Stworzenie warunków poprawy jakości planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Średniookresowa strategia rozwoju kraju zawiera w szczególności (art. 12a uzppr): • diagnozę sytuacji społecznej, gospodarczej, regionalnej i przestrzennej kraju, z uwzględnieniem stanu środowiska, • ... • określenie celów strategicznych w okresie realizacji strategii, w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym, • ... • wyznaczenie obszarów problemowych o znaczeniu krajowym i ponadregionalnym wymagających interwencji państwa. Średniookresowa strategia rozwoju kraju ustala strategiczne zadania państwa i zasady uwzględniania ich w programach.

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - kontekst rozwoju miast (1) Priorytet 1 – Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Działania służące realizacji Priorytetu: • Kształtowanie warunków pobudzających przedsiębiorczość; • Zwiększenie nakładów na sektor B+R i innowacje w celu podniesienia poziomu technologicznego gospodarki; • Wzmocnienie współpracy placówek naukowo-badawczych z przedsiębiorstwami (inkubatory, parki technologiczne, centra zaawansowanych technologii); • Wspieranie rozwoju sektora usług o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Priorytet 2 – Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej Działania służące realizacji Priorytetu: • Wspieranie inwestycji w infrastrukturę transportową przy założeniu integrowania systemu transportu w układzie gałęziowym i terytorialnym; • Poprawa dostępności komunikacyjnej kraju i regionów, a szczególnie głównych ośrodków gospodarczych; • Wspieranie inwestycji w infrastrukturę kultury, turystyki i sportu; • Tworzenie bodźców instytucjonalnych i finansowych do inwestowania w budownictwo mieszkaniowe (własnościowe, społeczne czynszowe, socjalne).

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 - kontekst rozwoju miast (2) Priorytet 6 – Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej Działania służące realizacji Priorytetu: • Tworzenie mechanizmów umożliwiających pełniejsze wykorzystanie potencjału endogenicznego największych ośrodków miejskich; • Wzmacnianie powiązań komunikacyjnych, teleinformatycznych, gospodarczych, usługowych, kulturalnych i in. między dużymi i średnimi miastami a otaczającymi je terenami wiejskimi i małymi ośrodkami miejskimi; • Rozszerzanie zasięgu oddziaływania obszarów metropolitalnych oraz innych dużych miast poprzez rozwijanie powiązań funkcjonalnych z innymi mniejszymi ośrodkami; • Współdziałanie administracji rządowej z samorządami terytorialnymi na rzecz efektywnego wykorzystania zasobów regionów i miast oraz osiągnięcia efektu mnożnikowego; • Poprawa systemu instytucjonalno-regulacyjnego.

Inne dokumenty strategiczne Strategie rozwoju, o których mowa w art. 9, pkt 3 uzppr, odnoszące się do regionów, a zwłaszcza: • Krajowa strategia rozwoju regionalnego; • Strategie ponadregionalne; • Strategie rozwoju województw, o których mowa w art. 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.). Programy: • Programy operacyjne – dokumenty, o których mowa w art. 37 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r.; • Programy rozwoju – dokumenty realizujące cele zawarte w strategiach rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3, w tym programy wojewódzkie, w rozumieniu ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, oraz programy wieloletnie, w rozumieniu art. 117 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR)(projekt) • KSRR stanowi element nowego systemu zarządzania rozwojem Polski. • Określa cele polityki rozwoju państwa w układzie terytorialnym oraz zasady realizacji i koordynacji polityk o największym znaczeniu dla osiągania celów terytorialnych, w tym polityki miejskiej i polityki rozwoju obszarów wiejskich. • Cele polityki regionalnej do 2020 roku: • 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów • 2. Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom • marginalizacji na obszarach problemowych • 3. Usprawnianie procesów planowania i realizacji polityk publicznych • mających wpływ terytorialny

Realizacja KSRR Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów Schemat poglądowy kierunków realizacji celu 1 Model polaryzacyjno - dyfuzyjny Polaryzacja rozumiana jako: Koncentracja procesów rozwojowych w podstawowej sieci miast (miasta wojewódzkie - główne węzły policentrycznego układu sieci osadniczej) Dyfuzja rozumiana jako: Rozprzestrzenianie się procesów rozwojowych z ww. obszarów na pozostałe (położone poza funkcjonalnymi obszarami miast wojewódzkich, ośrodki subregionalne i lokalne)

Realizacja KSRR Cel 1 (cd.) • Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów • W ramach celu 1 polityka regionalna oddziaływać będzie na czynniki rozwojowe w dużych miastach, koncentrując się na: • wzmacnianiu funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich w sferze gospodarki, nauki, kultury oraz funkcji tworzących warunki dla gospodarki opartej na wiedzy; • rozwijaniu powiązań infrastrukturalnych i instytucjonalnych między dużymi miastami; • wspieraniu rozwiązań integrujących przestrzeń obszarów metropolitalnych w zakresie zagospodarowania przestrzennego, zbiorowego transportu multimodalnego i usług komunalnych.

Realizacja KSRR Cel 2 • Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych • W ramach celu 2 polityka regionalna będzie wspierać dyfuzję procesów rozwojowych z regionalnych ośrodków wzrostu, koncentrując się na: • poprawie połączeń transportowych między ośrodkami wojewódzkimi i subregionalnymi a ich obszarami oddziaływania (rozbudowa infrastruktury drogowej, kolejowej, rozwijanie zintegrowanych systemów transportu publicznego); • kreowaniu warunków dla lokalizacji inwestycji w miastach subregionalnych oraz na obszarach wiejskich; • wspieraniu procesów urbanizacyjnych (działania porządkujące chaos przestrzenny na obszarach funkcjonalnych miast oraz służące utrzymaniu istniejących i lokalizacji nowych funkcji w zakresie dostarczania usług publicznych, a także tworzeniu nowych miejsc pracy).

Realizacja KSRR Cel 2 (cd.) • Wsparcie ze strony polityki regionalnej przewidziane jest zwłaszcza w odniesieniu do: • zdegradowanych rejonów miast, terenów poprzemysłowych i powojskowych, w których kumulują się problemy bezrobocia, przestępczości, patologii społecznych, ubóstwa, niskiego poziomu wykształcenia mieszkańców,dekapitalizacji substancji mieszkaniowej (kompleksowe działania z zakresu rewitalizacji społeczno-gospodarczej oraz podnoszenia jakości przestrzeni publicznej); • ośrodków miejskich zlokalizowanych na obszarach o najniższym poziomie rozwoju społeczno gospodarczego; • miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze (kompleksowe działania odbudowujące ich zdolności do rozwoju – lokalizacja nowych funkcji, rewitalizacja społeczno-gospodarcza, rekultywacja terenów zdegradowanych). Działania możliwe z poziomu krajowego w ramach oddzielnego programu oraz poprzez interwencję programów regionalnych

Czasowa dostępność komunikacyjna do głównych ośrodków administracyjno-osadniczych

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wymiar miejski – 3 obszary działalności: • Wykorzystanie potencjału największych ośrodków miejskich jako siły napędowej rozwoju regionalnego • Wzmocnienie związków między metropoliami i terenami zurbanizowanymi a otaczającymi je obszarami • Promowanie wewnętrznej spójności obszarów miejskich, zmierzające do ograniczenia wysokiej koncentracji problemów gospodarczych, ekologicznych oraz społecznych wewnątrz dużych ośrodków miejskich

Kwestie miejskie w PO Kwestie miejskie w polskich Programach Operacyjnych: • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – w większości województw wspieranie odnowy, rewitalizacji i wzmocnienia potencjału miast jako istotnego czynnika stymulującego regionalne procesy rozwojowe; • PO Infrastruktura i Środowisko – w ramach trzech osi priorytetów: zwiększenie udziału przyjaznego środowisku transportu publicznego w metropoliach; budowa, rozbudowa i renowacja w centrach miast obiektów, w których usytuowane są instytucje kultury, oraz kompleksów uniwersyteckich; • PO Rozwój Polski Wschodniej – rozwój wybranych funkcji metropoli-talnych miast wojewódzkich, wsparcie systemów miejskiego transportu zbiorowego i infrastruktury turystyki kongresowej i targowej, moderni-zacja infrastruktury szkół wyższych, wspieranie przedsiębiorczości; • PO Innowacyjna Gospodarka – działania służące budowaniu konkurencyjności regionów i ośrodków miejskich poprzez wspieranie: innowacji technologicznych i organizacyjnych w sektorach produkcyjnych i usługowych, powiązań sektora B+R z przedsiębiorstwami, dyfuzji innowacji, rozwoju instytucji otoczenia biznesu, budowy społeczeństwa informacyjnego.

Programy URBACT URBACT 2002-2006 • Polskie miasta uczestniczą w projektach URBACT od maja 2004 r. • 21 polskich miast aktywnie włączyło się w projekty URBACT 2002-2006 URBACT II • Polskie miasta uczestniczą w ponad 20 projektach URBACT • W listopadzie br. rozstrzygnięty zostanie drugi nabór projektów, więc prawdopodobnie zwiększy się liczba polskich partnerów • Działa już polski Krajowy Punkt Kontaktowy

Przeglądy polityki miejskiej w Polsce • Przegląd OECD: • I. Diagnoza struktury miejskiej i tendencji rozwojowych polskich miast, • II. Ocena strategii centralnych organów rządowych wobec regionów miejskich, • Ocena ogólnej spójności różnych polityk miejskich Polski oraz zalecenia dla wielosektorowej kompleksowej polityki miejskiej mającej na celu maksymalizację efektywności gospodarczej i wspierającej zrównoważony rozwój obszarów miejskich, jak również spójność społeczną. • Ocena MRR: • Ministerstwo Rozwoju Regionalnego prowadzi badanie ewaluacyjnepn. „Ocena wpływu polityki spójności na rozwój największych polskich miast”.

Dziękujemy za uwagę Ministerstwo Rozwoju Regionalnegoul. Wspólna 2/4www.mrr.gov.plwww.funduszestrukturalne.gov.pl

Polityka miejska narzędziem rozwoju regionalnego