Eksperymenty uczniowskie i projekty badawcze na lekcjach biologii

1. Eksperymenty uczniowskie i projekty badawcze na lekcjach biologii Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

2. Cele nauczania na III etapie edukacyjnym • z podstawy programowej: • I. Znajomość różnorodności biologicznej • i podstawowych procesów biologicznych. • II. Znajomość metodyki badań biologicznych • III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie • informacji. • IV. Rozumowanie i argumentacja. • Znajomość uwarunkowań zdrowia • człowieka. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

3. Cele nauczania na IV etapie edukacyjnym – zakres rozszerzony: • Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. • Pogłębianie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. • Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych • Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. • Rozumowanie i argumentacja. • Postawa wobec przyrody i środowiska. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

4. III ETAP EDUKACYJNY: II. Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń planuje, przeprowadza i dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne; określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski; przeprowadza obserwacje mikroskopowe preparatów świeżych i trwałych. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

5. IV ETAP EDUKACYJNY: III. Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych: Uczeń rozumie i stosuje terminologię biologiczną; planuje, przeprowadza i dokumentuje obserwacje i doświadczenia biologiczne; formułuje problemy badawcze, stawia hipotezy i weryfikuje je na drodze obserwacji i doświadczeń; określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski z przeprowadzonych obserwacji i doświadczeń. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

6. III etap edukacyjny – zalecane doświadczenia • i obserwacje. Uczeń : • Planuje i przeprowadza doświadczenie: • wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla; • sprawdzające wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion; • wykazujące rolę składników chemicznych kości; • sprawdzające obecność skrobi • w produktach spożywczych. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

7. III etap edukacyjny: • 2) dokonuje obserwacji m.in: • mikroskopowych preparatów trwałych • i świeżych’ • b) zmian tętna i ciśnienia krwi podczas • spoczynku i wysiłku fizycznego’ • c) wykazujących obecność plamki ślepej • na siatkówce oka. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

8. IV etap edukacyjny – zalecane doświadczenia i obserwacje. Uczeń : • planuje i przeprowadza doświadczenia: • wykrywania cukrów prostych, białek tłuszczów prostych w produktach spożywczych; • pokazujące aktywność wybranego enzymu; • badające wpływ wybranego czynnika na intensywność fotosyntezy; • pokazujące wybraną reakcję tropiczną roślin. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

9. 2) dokonuje obserwacji m.in:a) zjawiska plazmolizy i deplazmolizy (l. sp. cebuli); b) chloroplastów, chromoplastów i ziaren skrobi; c) ruchu cytoplazmy w komórkach roślinnych (np. w komórkach moczarki kanadyjskiej); d) preparatów świeżych wybranych jednokomórkowych glonów i cudzożywnych protistów; e) preparatów trwałych analizowanych grup organizmów; f) występowania porostów w najbliższej okolicy. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

10. Metody laboratoryjne, które opierają się na doświadczeniach i obserwacjach, umożliwiają kształcenie umiejętności określonych w podstawie programowej. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

11. Metoda laboratoryjna jest najlepsza • w nauczaniu biologii, po wcześniejszym zaplanowaniu doświadczeń i obserwacji, przygotowaniu merytorycznym • i metodycznym uczniów • np. zakres cytologii – budowa komórki , funkcjonowanie poszczególnych organelli komórkowych: • Część teoretyczna (wykłady, rozmowy, lekcje z filmem) – test teoretyczny. • Część praktyczna (zajęcia ćwiczeniowe, obserwacje mikroskopowe • i makroskopowe) – zajęcia praktyczne, • samodzielność ucznia. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

12. Planowanie pracy z uczniami w zastosowaniu metody laboratoryjnej: • Procedura planowania i przeprowadzania doświadczeń. • Przygotowanie kart pracy: • - określenie polecenia do określonego • ćwiczenia, kolejne czynności ucznia; • - materiał badawczy, próbę kontrolną • i badaną; • - sprzęt laboratoryjny; • - problem badawczy, hipotezę, wnioski; • - sposób dokumentowania, analiza • wyników. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

13. 3. Przygotowanie stanowiska pracy • regulamin pracowni/gabinetu; • ubranie ochronne (fartuchy, okulary, rękawice); • szkło laboratoryjne; • materiał badawczy; • przyrządy. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

14. Zastosowanie metody doświadczalnej na zajęciach edukacyjnych z biologii: • Biochemia. • Cytologia. • Fizjologia organizmów (człowiek). • Ekologia. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

15. Podział doświadczeń i możliwość ich wykorzystania: • Stanowią wprowadzenie do realizacji. • Stanowią podsumowanie zakresu treści. • Stanowią zastosowanie umiejętności matematycznych (szacowanie danych, brak kalkulatora, tabele, wykresy, funkcje, sumy, system dziesiętny itp.). Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

16. Przykłady problemów badawczych: • Czy natężenie oświetlenia rośliny wpływa na tempo pobierania przez nią CO2? • Czy natężenie oświetlenia wpływa na intensywność fotosyntezy? • Czy temperatura ma wpływ na • kiełkowanie nasion? • Czy sok z jabłek wpływa na proces • kiełkowania nasion rzeżuchy? • 5. Czy w parówkach jest obecna skrobia ? Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

17. Procedury stosowane w metodzie badawczej: 1. Problem badawczy. 2. Hipoteza. 3. Warunki doświadczenia: - obiekt badań, - sprzęt i szkło laboratoryjne lub zastępcze – domowe. 4. Próba badana. 5. Próba kontrolna. 6. Dokumentowanie wyników doświadczenia (tabela obserwacji, wykresy, diagramy). 7. Analiza wyników. 8. Wnioskowanie i weryfikacja hipotezy. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

18. Uwagi końcowe, należy zwrócić uwagę na: • Właściwe gospodarowanie czasem na zajęciach edukacyjnych. • Zachowanie przepisów BHP. • Praktyczne zastosowanie regulaminu gabinetu lub zajęć laboratoryjnych. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl

19. Literatura: 1. U. Poziomek, M. Sielatycka Biologia w gimnazjum. Doświadczenia. Wskazówki metodyczne. Metoda laboratoryjna. Karty pracy. Instrukcje do kart pracy, WSiP, W-wa 2010. 2. OKE w Poznaniu, opr. K. Grykiel, G. Lorek, Zeszyt ćwiczeń z biologii do matury 2002 zeszyt nr 3, Poznań 2001. 3. H. W. Baer, Doświadczenia biologiczne w szkole, PZWSZ, W-wa 1969. Małgorzata Majewska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, tel. 091 43-50-660, mmajewska@zcdn.edu.pl