ITP: immuun trombocytopenische purpura

1. ITP:immuun trombocytopenische purpura Afdeling Hematologie UMC Groningen www.hematologiegroningen.nl

2. ITP: definitie • Verhoogde afbraak van trombocyten (bloedplaatjes) door antistoffen • De verlaging van de trombocyten veroorzaakt een verhoogde kans op bloedingen: • Huidbloedingen (petechiën en blauwe plekken) • Bloedneuzen, bloedingen in de mond, bloed bij de ontlasting, te hevige menstruatie • Behalve een verhoogde afbraak zijn er soms ook problemen met de aanmaak • Per definitie zijn er geen andere afwijkingen in het bloed of beenmerg

3. Verschil tussen ITP bij kinderen en volwassenen • ITP bij kinderen (tot ongeveer de leeftijd van 10-15 jaar) is over het algemeen een onschuldige voorbijgaande aandoening; vaak gaat de ziekte zonder behandeling over. • ITP bij oudere kinderen en volwassenen is niet onschuldig en moet meestal wel behandeld worden.

4. Megakaryocyt, de reuze-voorlopercel van trombocyten Gekleurd uitstrijkpreparaat van normaal beenmerg

5. Trombocyten in het bloed Bloeduitstrijkjes met normaal aantal trombocyten; zie ook inzet voor detail (links) en van patiënt met ITP (rechts) Normaal ITP Trombocyten Witte bloedcellen Rode bloedcellen

6. Symptomen van ITP • Vaak jong volwassen patiënt • Plotseling begin met bloedingsneiging • Kleine en grotere huidbloedinkjes • Bloedingen in mond en neus • Heviger menstruatie • Bloed bij ontlasting of in urine • Meestal geen andere symptomen

7. Petechiën: puntvormige huidbloedinkjes Enkele voorbeelden van verschillende patiënten

8. Mechanisme van de ziekte ITP • Cellen in het lichaam (de B-cellen) maken antistoffen tegen de eigen trombocyten • De oorzaak hiervan is onbekend • Het maken van antistoffen tegen iets van onszelf heet: auto-immuunziekte (auto = zelf; immuun = afweer) • De trombocyten, beladen met antistoffen, worden vervolgens door de milt en andere cellen weggevangen

9. ITP: antistoffen gericht tegen de trombocyten (bloedplaatjes) Antistof gericht tegen oppervlak van de trombocyt Normale trombocyt

10. Twee antistoffen, gericht tegen de trombocyt antistof oppervlak van trombocyt

11. De milt Bevindt zich links- boven in de buik Bevat veel cellen die antistoffen maken Heeft receptoren om deeltjes (cellen, bacteriën) met antistoffen beladen weg te vangen

12. ITP: milt vangt de trombocyten beladen met antistoffen weg Receptor voor antistoffen Trombocyten beladen met antistoffen Milt

13. B-cel B-cellen maken auto-antistoffen Pijlers waarop ITP aangepakt kan worden: de B-cellen, de auto-antistoffen, de milt en de producenten van trombocyten Trombocyten beladen met antistoffen Receptor voor antistoffen Milt (vangt trombocyten met antistoffen beladen weg) TPO Megakaryocyt maakt trombocyten m.b.v. van TPO

14. Behandeling IPT • Prednison • Splenectomie (operatief verwijderen van de milt) • Immuunglobuline • Rituximab • Andere afweer onderdrukkende middelen • TPO-vervangers

15. Behandeling IPT • Prednison: • Remt de B-cellen, en dus de aanmaak van antistoffen • Remt de werking van de milt wat betreft het wegvangen van de bloedplaatjes (het blokkeert de antistofreceptoren) • Splenectomie (= operatief verwijderen van de milt): • De trombocyten kunnen niet meer weggevangen worden • Een groot deel van de B-cellen in de milt (verantwoordelijk voor de antistofproductie) wordt weggevangen

16. Behandeling ITP • Immuunglobuline • Remt tijdelijk (gedurende een paar dagen) de afbraak van de trombocyten door de miltreceptoren te blokkeren • Doet niets aan de oorzaak van de ziekte • Is erg duur • Rituximab • Doodt de B-cellen die verantwoordelijk zijn voor de auto-antistoffen

17. ITP: conclusie • Auto-immuunziekte veroorzaakt door antistoffen tegen de trombocyten • Therapie probeert hierop in te grijpen • Een deel van de patiënten geneest na de eerste behandeling met prednison • Een groter deel ontwikkelt een chronische ITP, waarbij therapienoodzaak afhangt van de hoogte van de trombocyten • Bij jonge kinderen en bij zwangere vrouwen wordt een aangepast beleid gevoerd