Czy chemii należy się bać?

1. Czy chemii należy się bać? Joanna Karpińska Instytut Chemii Uniwersytetu w Białymstoku

2. H2SO4 H2O, HCl!!!! Jak postrzegamy chemię w szkole? • Nudna • Straszna • Skomplikowana • Niezrozumiała

3. Jakie jest społeczne postrzeganie chemii • CHEMICZNY ≡ sztuczny szkodliwy toksyczny rakotwórczy

4. CHEMIA: ŻYWI LECZY UBIERA CHRONI http://www.motywujsie.pl

5. Chemia jest nauką zajmującą się badaniem składu materii, przemianami substancji w inne substancje oraz warunkami wpływającymi na szybkość przemian i rodzaj powstających produktów.

6. Chemia a skok cywilizacyjny 1975-77: badania nad polimerami przewodzącymi prąd 1900: nowoczesne metody produkcji kwasu siarkowego 1940: otrzymanie włókien sztucznych (nylon, perlon), czas XX wiek

7. Chemia a skok cywilizacyjny • Wzrost produkcji rolnej • Wzrost poziomu higieny • Nowe leki • Nowe materiały • Kosmetyki, ubrania • Wzrost ogólnego standardu życia … i długo by wymieniać…

8. Chemia a rolnictwo • 1910: opracowanie postaw syntezy amoniaku (F. Haber, Nobel 1918) Saletra chilijska, NaNO3 Saletra indyjska, KNO3 Produkcja kwasu azotowego: 4NH3+5O2→6H2O+4NO (kat. Pt/Rh, nadmiar tlenu) 2NO+O2↔2NO2 3 NO2+3H2O →2H3O+(aq)+2NO-3(aq)+NO(g)

9. Chemia a rolnictwo • Wzrost wydajności produkcji • Redukcja strat spowodowanych przez szkodniki • Redukcja strat spowodowanych psuciem się produktów DDT

10. DDT a malaria P. Mastalerz: Ekologiczne kłamstwa ekowojowników.Wyd. Chem. ed II, 2005

11. Pytanie : • Czy zmniejszy się nasza ekspozycja na pestycydy, jeśli zrezygnujemy z ich stosowania?

12. Odpowiedź: NIE!!!

13. Dlaczego? • Około 99,99% wszystkich pestycydów w diecie ludzkiej to pestycydy naturalne, pochodzenia roślinnego! • Wszystkie rośliny wytwarzają toksyny do obrony własnej przed grzybami, owadami i drapieżnikami, włączając w to ludzi. Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold:Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996.

14. Dzienne spożycie naturalnych i syntetycznych pestycydów Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold:Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996.

15. Wybrane naturalne pestycydy zawarte w kapuście Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold:Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996.

16. Zawartość kilku naturalnych pestycydów w wybranych roślinnych produktach żywnościowych Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold:Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996.

17. Czy naturalne pestycydy są mniej toksyczne niż syntetyczne? Nie!!!

18. Parametry służące do oceny aktywności biologicznej danego związku • TD50–(dawka rakotwórcza 50) ilość związku chemicznego w mg na kilogram ciała powodująca nowotwór u połowy zwierząt doświadczalnych do końca życia; • HERP (%) –dawka narażenia człowieka (oszacowana: najpierw obliczamy dzienną dawkę każdego związku chemicznego, a następnie dawkę całożyciową) podzielona przez TD50 oznaczonego dla gryzoni.

19. Porównanie średniego narażenia na niektóre pestycydy naturalne i syntetyczne Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold:Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996.

20. Allelopatia • szkodliwy lub korzystny wpływ substancji chemicznych wydzielanych przez rośliny lub grzyby danego gatunku lub pochodzących z rozkładu tych roślin

21. Zły wpływ na wszystkie rośliny w sąsiedztwie fasola, pomidory, marchew, rzodkiewka marchew fasola ogórki, ziemniaki, groch Allelopatia ujemna

22. Allelopatia dodatnia cebula, kalarepa seler fasola, kukurydza, groch, rzodkiew, słonecznik, koper ogrodowy groch, sałata, cebula, por, pomidor fasola, kukurydza, kapusta, chrzan, len

23. Badania w zakresie biologicznej ochrony roślin • Naturalne pestycydy stosowane komercyjnie: • Piretroidy • Insektycydy juwenalne • Nikotynoidy • Spinosyny • Preparaty oparte na feromonach • Naturalne fungicydy

24. Żyjemy w świecie chemicznym!

25. Naturalne czy sztuczne Moda na substancje naturalne, bo: - Ekologiczne • Zdrowe Lepsze!!!

26. Toksyna botulinowa Dawka śmiertelna dla człowieka: 1,3–2 ng/kg,dożylnie 10–13 ng/kg, inhalacja 1 μg/kg, doustnie Muchomor sromotnikowy Wawrzynek wilczełyko Czy naturalne jest zawsze przyjazne?

27. Czy naturalne jest zawsze przyjazne? Osa morska

28. Związki naturalne a sztuczne Acylowana pochodna kwasu salicylowego, czyli aspiryna Kwas salicylowy

29. Związki naturalne a sztuczne

30. Związki naturalne a sztuczne • Natura niechętnie dzieli się swymi skarbami! Dzięki uprzejmości dr Izabelli Jastrzębskiej, Instytut Chemii UwB

31. Związki naturalne a sztuczne • Cephalodiscus gilchristi

32. Związki naturalne a sztuczne olejki i aromaty do ciast

33. Związki naturalne a sztuczne • Synteza chemiczna umożliwia: • Otrzymanie dowolnej ilości związku • Wprowadzenie modyfikacji polepszających właściwości • Otrzymanie czystej postaci bez zanieczyszczeń!

34. Dziś wiemy więcej o otaczającym świecie bo umiemy badać mikroświat

35. Możliwości współczesnej chemii analitycznej

36. Chemii nie należy się bać! Chemia to źródło informacji o otaczającym świecie. Chemia pozwala zrozumieć obserwowane przemiany. Chemia pozwala poznać ”działanie” żywych organizmów. Chemia to źródło inspiracji dla postępu. Zamiast podsumowanie

37. Na koniec: Jak nie dać się oszukać chemiofobom

38. Jak się nie dać oszukać • Sprawdzać sensacyjne informacje. • Sposób prezentowanie danych: -formia graficzna, w skali „bezzerowej”; -brak podanego marginesu błędu. -próba bardzo mała lub wielkość próby nie jest podana -dane liczbowe podane tylko w procentach. autor informacji gra na naszych emocjach. -język przekazu pełen niekonkretnych sformułowań: „może prowadzić do…”, „istnieją przesłanki, by sądzić, że…”, „lekarze mówią, że…”itp.

39. Przyczyny chemiofobii • Brak wiedzy i świadomości. • Brak solidnych informacji. • Zalew informatyczny. • Manipulowanie faktami. • Trudności z udowodnieniem, że coś jest na pewno bezpieczne. • Chęć realizacji własnych interesów (gdy nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze!).

40. Literatura • Bruce N. Ames, Lois Swirsky Gold: Nowotwory a zanieczyszczenie środowiska: kilka mitów. Wiadomości chemiczne 50 (3-4), str. 317-344, 1996. • Stephen O. Duke: Natural pesticides from plants. str. 511-517 w Advances in new crops. wyd. Timber Press, Portland, OR, 1990. • John Emsley: Piękni, zdrowi, witalni. Wyd. CiS, W-wa 2006. • P. Mastalerz: Ekologiczne kłamstwa ekowojowników. Wyd. Chem. ed II, 2005