Dr Gian Luigi Albano Rukovodilac istraživačkog odjeljenja

1. “Kreiranje i primjena sistema elektronskih nabavki: pravni okvir, ekonomska analiza i iskustvo Italije” Dr Gian Luigi Albano Rukovodilac istraživačkog odjeljenja Italijanska Agencija za javne nabavke (Consip S.p.A.) Email: gianluigi.albano@tesoro.it Podgorica, 23. januar, 2008.

2. Javne nabavke u evropskom pravnom okviru: okvirsni sporazumi, elektronska aukcija i dinamični sistem nabavki

3. Okvirni sporazumi (FA): Definicije • Četiri kategorije okvirnih sporazuma: • Okvirni sporazumi koji definišu sve uslove i koji se sklapaju sa jednim operatorom = potpuni FA sa jednim operatorom. • Višestruki okvirni sporazumi koji definišu sve uslove = potpuni FA sa više operatera. • Okvirni sporazumi koji ne definišu sve uslove sklapaju se sa jednim operatorom = nepotpuni FA sa jednim operatorom. • Višestruki okvirni sporazumi koji ne definišu sve uslove = nepotpuni FA sa više operatora.

4. 4 SME Godišnji obrt €35,000 4 Velike kompanije Godišnji obrt €100,000 UTVRĐIVANJE KRITERIJUMA ZA UČEŠĆE D Ukupna vrijednost nabavke Prosječna vrijednost nabavke 1 100,000 € 2 100,000 €/3= 33,300 € A G D = 1 € A = 1,5 € Efficiency B G = 1.3 € B = 1,6 € C E F H A = 1.5 € C = 1,8 € Otvorena pitanja – Kriterijumi za učešće Slabljenje kriterijuma za učešće u okvirnom sporazumu sa više operatora moglo bi da dovede do većeg učešća (broja podnesenih ponuda), što pozitivno utiče na uštede i kvalitet. 1 Primjer: Nabavka kablova za struju (€/m) Potpuni FA sa više operatora (3) za narudžbu za nabavku kablova za struju u procijenjenoj vrijednosti od €100,000. Drugi metod je pogodniji

5. Otvorena pitanja – Ograničeni poziv U nepotpunim FA sa više operatora AA može da izabare podskup roba za drugu fazu nadmetanja. 2 Naručilac može da isključi dobavljače kod kojih je stepen Zadovoljstva klijenata na niskom nivou. Diskrecija poboljšava kvalitet. Ovlašćenje da isključineke dobavljače treba da bude ogračeno na okolnost u kojoj se radi o dobavljaču sa sertifikatom (izdatim od trećeg lica) o niskom stepenu Zadovoljstva klijenata.

6. Otvorena pitanja – finansijske garancije Finansijski depoziti garantuju ozbiljnost dobavljača da će ispuniti svoje ugovorne obaveze 3 Problem:Može se desiti da neki od ekonomskih operatora koji su potpisali nepotpuni FA nikada ne dobiju nijedan ugovor (da ne dobiju ni jedno mini-nadmetanje) • Dva moguća rješenja • Svi ekonomski operatori obezbjeđuju finansijske garancije prije nego se uopšte organizuje mini nadmetanje: • Naručilac se u potpunosti osigurava • Moguće veliko opeterećenje za one firme koje nikada ne dobiju ugovor. • Finansijske garancije se traže samo od dobavljača (pobjednika nakon mini nadmetanja): • Veći rizik za naručioce • Nema finansijskog opterećenja za one firme koje nikada ne dobiju ugovor.

7. “Optimalan” izbor okvirnog sporazuma I Regulativa i njeno Obrazloženje namjerno predviđaju labave pravne procese. Treba uzeti u obzir nekoliko ekonomskih stavki prije nego se “popune praznine” (pogledati, na primjer, Priručnik o javnim nabavkama, Cambridge University Press, 2006 ). Da li su definisani svi uslovi? Da Ne Samo 1 Br. Izabranih dobavljača Najmanje 3

8. Cilj Odgovarajući FA Optimalan izbor - ciljevi Max učešće (heterogenost) Max konkurencija na samom početku Max kvalitet (C, D) = više operatora (A,B) = jedan operator (D) = nepotpuni FA s više operatora Odgovarajući izbor je složen zadatak. Treba uzeti u obzir karakteristike tržišta nabavki…

9. VISOKO NISKO više operatora jedan operator jedan operator više operatora više operatora jedan operator potpuni FA Specifičnost, zastarjelost, fleksibilnost robe/usluge nepotpuni FA nepotpuni FA potpuni FA Relevantnost kvaliteta koji se ne može ugovoriti Tržište nabavki: neke relevantne dimenzije Očekivano učešće Fiksni troškovi Dimenziona heterogenost

10. Završne napomene o okvirnim sporazumima • Kriterijumi za učešće treba da budu prilagođeni broju prihvaćenih operatora (kada ≥ 3); • Ograničiti primjenu diskrecije na one okolnosti u kojima dobavljač ima potvrdu (od trećeg lica) o niskom stepenu Zadovoljstva klijenta; mada je najvažnije • Usvojiti zdrave ekonomske principi prilikom donošenja odluke o prirodi FA i njegovim detaljnim ugovornim klauzulama.

11. Elektronska aukcija

12. E-aukcijapo osnovu Regulative EU 2004/18 Glavna pitanja: • Forma i informacije o aukciji: • Pravilo o zatvaranju • Politike o objelodanjivanju podataka • Postupci: potpuno elektronski v. mješoviti (papir + electronski)

13. Otvorena pitanja: • Pod kojim uslovima bi naručilac trebalo da mijenja svoju politiku o objedovanjivanju podataka o broju aktivnih ponuđača? • Da li bi naručilac trebalo da objelodani više ili manje tokom trajanja aukcije? Forma i informacije o aukciji 1. Pravilo o zatvaranju: 3 načina: fiksni rok; ograničeni broj rundi, bez daljih ponuda: • Problemi s prve dvije • Teorija upućuje na treći kriterijum • 2. Koliko informacija treba da bude objelodanjeno? • Cijene/vrijednosti: tajno dogovaranje vs. dobijanje informacija • Broj učesnika: naručilac može da mijenja svoju politiku objelodanjivanja podataka u bilo kom momentu za vrijeme trajanja aukcije.

14. U takvim okolnostima, savjetuje se opredjeljenje za potpuno elektronski postupak. Postupci Dvije moguće opcije: • Mješovita procedura: 1. Faza u papiru + E-aukcija • Potpuno elektronska procedura • Mogu postojati pravne odredbe (kao u Italiji) po kojima se ponude moraju objelodaniti na javnoj sjednici na kraju prve faze (kako bi se provjerila vjerodostojnost koverti i regularnost tenderskog postupka). • Takav postupak predstavljao bi (gotovo) idealan okvir za dobavljače da koordinišu ponude u drugoj fazi.

15. Dinamički sistem nabavki (DPS)

16. DPS i FA Može li se smatrati da je DPS elektronska verzija FA?

17. Glavna pitanja • Stepen određenosti indikativne ponude • Odnos između stepena određenosti indikativnog tendera i kriterijuma za dodjeljivanje koji su usvojeni za “otkazivanja” • Proizvodnja/cirkulisanje informacija tokom cijelog trajanja sistema

18. Indikativna ponuda (IB) • Cijena (pIB) • Obavezivanje: ponude se mogu samo poboljšati (tj. smanjiti). • Tehničke specifikacije: • U potpunosti date pojedinosti qIB • Slabo date pojedinosti qIB Prva faza: Prihvatanje za dinamički sistem nabavki

19. “Veoma selektivna” indikativna ponuda (1/2) IB = (u potpunosti date pojedinosti qIB, pIB) • Prihvatanje samo onih dobavljača koji mogu da ponude kompletne qIBpo maksimalnoj cijeni pIB . • Kriterijumi dodjeljivanja za određene tendere u skladu sa minimalnim kriterijumima za prijem. Moguće je koristiti MEAT, ali pFB pIB, i qIBqFB.

20. Potencijalni nedostaci: • Veoma malo fleksibilnosti • Ukoliko organ koji postavlja DPS nije istovremeno i naručilac koji dodjeljuje ugovor, teško je odgovoriti zahtjevu izuzetno heterogenih naručilaca. “Veoma selektivna” indikativna ponuda (2/2) Potencijalne prednosti: • Visoko informativna indikativna ponuda • Izvjesna nesigurnost u pogledu roba/usluga koje se kupuju. Odgovarajući izbor u situaciji kada je organ koji postavlja DPS takođe naručilac.

21. “Labavo selektivna” indikativna ponuda (1/2) IB = (labavo definisanaqIB, pIB) • Kriterijumi za prihvatanje su manje djelotvorno sredstvo za selekciju. Broj prihvaćenih dobavljača veći je od broja u prethodnom scenariju. • Informativna vrijednost ekonomske komponente potencijano je niska. Ekonomska ponuda izražava (u najboljem slučaju) najveću cijenu koju zahtijeva svaki dobavljač za najskuplju tehničku specifikaciju koja je u skladu sa qIB

22. “Labavo selektivna” Indikativna ponuda(2/2) Potencijalne prednost: • Velika fleksibilnost, mnogo heterogenih naručilaca može da odgovori njihovim potrebama • Veliki broj prihvaćenih dobavljača Potencijalni nedostaci: • Potencijalno velika nesigurnost u pogledu prirode svakog otkazivanja • Mala informativna vrijednost ekonomske komponente IB

23. Da zaključimo… • Labavo definisana qIBizgleda da više odgovara od potpuno definisane qIB: • Fleksibilnost • Max broj naručilaca može da odgovori njihovim konkretnim potrebama • pIBdovodi do izvjesnog stepena selekcije mežu operatorima • Broj i identitet prihvaćenih dobavljača i ekonomska komponenta indikativne ponude : • Poznati su organu koji dodjeljuje ugovor, • ili • Poznati su svim dobavljačima uz izvjesno zakašnjenje

24. E-tržište i on-line aukcije koje primjenjuje Consip S.p.A. (Italy)

25. Consip S.p.A. • Profil korporacije • Consipjejavno akcionarsko društvo koje je 1997. g osnovalo Ministarstvo finansija (sada je Ministarstvo ekonomije i finansija, MEF), koje je njegov jedini akcionar. • Misija korporacije • Pružanje konsultantske i projektne pomoći, organizacione i tehnološke uslugesa ciljem unapređenja MEFi drugih struktura javne uprave. • Ovako se u njenoj viziji, izraženoj u tvrdnji Podrška javnoj upravi u procesu promjenaopisuje suština zadataka koji je ova Kompanija dobila: • “Consip je partner na usluzi javnoj upravi Italije koji joj pruža podršku u njenim naporima da se modernizuje”

26. Uloga korporacije Consip S.p.A. (1/2) • Consip je uključen u dvije glavne oblasti djelovanja • Menadžment i razvoj ICT službi za MEFkroz tehničke, organizacione i projektne konsultantske djelatnosti koje su u vezi sa informacionim sistemima Ministarstva i njenim aktivnostima u oblasti finansija i javnog računovodstva (optimiziranje procesa, uvođenje modernih tehnologija za menadžment, racionalizacija i koordinacija potrošnje u tehnologijama, itd.). • Sprovođenje Programa racionalizacije i javne potrošnje za robu i usluge preko upotrebe ICT i inovativnih sredstavakako bi se pružila podrška programima nabavke u javnoj upravi (okvirn ugovori za nabavku roba i usluga, tenderi preko interneta, elektronsko tržište javne uprave, kao i preko specijalnih projekatai posebnih konsultantskih usluga u ime različitih javnih organa).

27. Uloga korporacije Consip S.p.A. (2/2) • Metodi korporacije Consip • Consip obezbjeđuje strateško definisanje projekatai vrši menadžmeng projektima. • Faze realizacije projekata odvijaju se korišćenjem tržišnih rješenja koji najviše odgovaraju zahtjevima uprave. Consip je tako takođe i Naručilac koji definiše, sprovodii dodjeljuje tendere u ime MEF i drugih organa. • Consip zapošljava oko 500 stručnjaka. Preko polovina se bave aktivnostima koje pomažu u procesu razvoju IT u MEF dok trećina radi na Programu racionalizacije javne potrošnje na robe i usluge. • Aktivnost Consip-aoslanja se na vrijednosti invoacije, transparentnosti, kompetentnosti i konkurencije.

28. Strategije Garantuje standarde kvaliteta u nabavkama za Upravu… • Fokus na “najnovijem” u tržištu nabavki • Veliki obim roba i usluga • Stalna ocjena nivoa usluga …i smanjuje • Direktne troškove, posredstvom • Koncentracije potražnje (ekonomije obima) • Nadmetanjem dobavljača • Standardizacijom proizvoda • Indirektni troškovi, posredstvom: • e-nabavke • Pojednostavljivanjem procedure • Centralizovanom ocjenom potreba Efekti: Transparentnost i praćenje potrošnje u Javnoj upravi Jačanje tržišne dinamike Program racionalizacije javne potrošnje za robe i usluge Strategije programa usresređene su dva glavna nivoa

29. 2. 1. 3. PODRŠKA SPECIFIČNIM POTREBAMA OKVIRNI UGOVORI TRŽIŠTE Portal Programa: www.acquistinretepa.it Elektronske prodavnice On line aukcije e-tržište • Nabavke u okviru okvirnih ugovora • Direktne nabavke • Pristup mnogi-na-jednog • Obim nabavki: • Veliki obim • Standardizovano • Mala nepostojanost cijena • Spora zastarjelost • Koncentracija potražnje • Razvoj okvirnih ugovora u ime drugih uprava • Automatska tehnička i ekonomska ocjena ponude • Obim nabavki: • Specijalizovane • Velika nepostojanost cijena • Brza zastarjelost • Nabavke ispod limita EU • Direktna nabavka ili RFQ • Prisupt Mnogi-na-jednog • e-katalog definiše dobavljač • Obim nabavke: • Niska cijena • Velika fragmentacija Iznad i ispod limita EU Ispod limita EU Tri linije aktivnosti Razvoj Programa na kratke/srednje staze bazira se, stoga, na tri glavne linije aktivnosti, kojima jaku podršku pruža sveobuhvatni sisteme-nabavki. • SISTEM E-NABAVKI

30. Portal e-nabavki On-line usluge Javno registrovanje kupca Registracija Podaci & novosti Ko smo, šta radimo, šta možete da kupite, kako kupujete, Novosti, časopisi … Obavještenja Objavljivanje tendera, kvalifikacija dobavljača za javno tržište, .... On-line narudžbe Prilika da se kupi on line koristeći uslove iz okvirnih ugovora Pijaca On line pristup javnoj pijaci On line pristup javnim aukcijama On line aukcije Oblast dobavljača Informacije o modelima e-nabavki, ispravnom načinu da se učestvuje na javnom tenderu, ... Oblast specifičnog tržišta Podaci i informacije o “Klijentovoj oblasti tržišta” (Centralna Javna uprava, zdravstvo, univerziteti, opštine)

31. Okvirni ugovori – elektronske prodavnice E-prodavnice predstavljaju otvoren prozor na web-u na kojem su robe i usluge koje se izaberu preko tendera i okvirnih ugovora dostupne agencijama za nabavke u javnoj upravi koje su registrovane u ovom Programu Tradicional-ni i elektronski tenderi Izbor proizvoda i narudžba online (ili faksom)

32. Robe Fotokopir aparati u zakup Klasični računari Stolovi Automobili u zakup Stolice Laptop računari Oprema za ekotomografiju Projektori Jesmo li mogli bolje? 20% prosje-čna ušteda Efikasan stepen konkurencije? Dizel za grijanje Nafta Maziva Biodizel za grijanje Struja Jesmo li dobro postupali? Komu-nalije Nezavisni sertifikat od Državnog zavoda za statistiku (ISTAT) 2003.i 2004. Do 2006. nacionalni sistem klasifikacije TLC Fiksna telefonija Zemljane centrale Sistemi video komunikacije Okvirni ugovori: neki primjeri smanjenja jedinične cijene 100 potpisanih okvirnih ugovora i više od 40 kategorija proizvoda do 31/12/06

33. Obavještenje o kvalifikaciji (javno obavještenje) Organi koji kupuju Dobavljači Kvalifikovani dobavljači biraju se putem procesa kvalifikacije, počev od datuma objavljivanja “obavještenja o kvalifikaciji” Pijaca za javnu upravu • Centralna uprava • Univerziteti • Lokalna uprava • Organi u zdravstvu Tržište Inovativna sredstva e-nabavke: Pijaca za javnu upravu • Pijaca je virtualnapijaca na kojoj bilo koji organ uprave može da izabere robe i usluge koje nudi nekoliko ponuđača, pod uslovom da je ukupna vrijednost trgovine ispod limita EU • Pijaca je otvorena za kvalifikovane dobavljače (i robu) u skladu sa nerestriktivnim kriterijuma selekcije • Kompletan proces je digitalan, koristi digitalni potpis kako bi se obezbijedila pravna validnost i ukupna transparentnost procesa

34. Kupac Dobavljač Direktna kupovina Zahtjev da se dostavi cijena Pijaca za javnu upravu: opcije kupovine • Korisnici iz javne uprave mogu da kupuju na 2 različita načina: • direktno, tj.odabirom roba i usluga iz kataloga • pregovaranjem o kvalitetu proizvoda i nivou usluga i kvalifikovanim dobavljačima (Zahtjev da se dostavi cijena), kompletan proces nabavke sprovodi se on-line i digitalno se potpisuje narudžba

35. Pijaca za javnu upravu: katalozi Naziv artikla Tehničke specifikacije (standardizovani katalog) Naziv dobavljača Cijena

36. Pijaca: biznis Transactions in Euro (2005 and 2006) Vrijednost (keuro)

37. Pijaca: nabavna strana on-boarding-a Artikli i dobavljači 973 on-line dobavljača Artikli Katalozi

38. Pijaca za javnu upravu: rezultati za 2006. Raspoložive kategorije proizvoda: Broj artikala: > 225.000 • Elektro materijal • Kancelarijska oprema • ICT (SW/HW) • IT oprema za invalidna lica (HW/SW) • Sredstva za ličnu zaštitu • Mala laboratorijska oprema • Proizvodi i rekviziti za venski i arterijski kateter • Kancelarijski materijal i nabavke za štampanje • Kancelarijski namještaj • Klimatizacija • Hirurški instrumenti i TLC proizvodi i rekviziti • Objekti menadžerske službe Registrovani kupci iz uprave: >3.500 Aktivni korisnici (tokom 2006.): 1.250 Izvršene transakcije (2006): Broj: 11.500 (13% RFQ) Vrijednost: 38 miliona Eura (55% RFQ) Registrovani dobavljači: 900 (40% biznis) 30% manje od 5 zaposlenih 50% manje od 10 zaposlenih 80% SME

39. Inovativna sredstva e-nabavke : glavne prednosti pijace za javnu upravu Za organe javne uprave: • Smanjivanje cijene i skraćivanje procesa • Potencijalno širenje baze dobavljača • Jednostavan pristup izabranim robama (unaprijed definisani standardi kvaliteta) • Transparentnost informacija i jednostavnost prilikom poređenja roba • Logovanje nabavki i kasnije praćenje potrošnje Za tržište nabavki: • Smanjenje troškova prodaje (zbog širenja baze potencijalnih klijenata i nižih troškova posredovanja); • Veća vidljivost; • Veća konkurentnost naročito na lokalnim tržištima (za SME); • Uvođenje B2G, naročito za velike firme, pored postojećih B2B i B2C. Šta dalje: E-pijaca i DPS...