Zaburzenia odżywiania - trudności i wyzwania w pracy z pacjentem z tego typu problemem

1. Zaburzenia odżywiania - trudności i wyzwania w pracy z pacjentem z tego typu problemem • Aleksandra Antosik • aantosik@yahoo.com Warszawa, 2012

2. Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)F50.0 • Spadek wagi lub, u dzieci, brak przyrostu wagi prowadzący do masy ciała o co najmniej 15 proc. poniżej prawidłowej lub oczekiwanej stosownie do wieku i wzrostu • Spadek wagi jest intencjonalny i narzucony sobie poprzez unikanie pewnych kategorii pożywienia i/lub stosowanie diety • Samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający funkcjonowanie strach przed przytyciem , co prowadzi do narzucania sobie niskiego progu masy ciała • Obejmujące wiele układów zaburzenia endokrynne osi przysadkowo-genitalnej przejawiają się zanikiem miesiączkowania u kobiet, znacznym obniżeniem libido u mężczyzn. 1

3. Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)F50.2 • Nawracające epizody przejadania się (min. 2 x tyg w ciągu 3 miesięcy), gdy w krótkim czasie spożywane są duże ilości pokarmu • Utrzymująca się koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód) • Podejmowanie działań kompensacyjnych- prowokowanie wymiotów- przeczyszczanie- kolejne okresy restrykcyjnej diety- przyjmowanie leków obniżających łaknienie, preparatów tarczycy, leków moczopędnych. W przypadku chorych na cukrzycę - bagatelizowanie leczenia insuliną • Samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający funkcjonowanie strach przed przytyciem 2

4. Binge eating disorder (BED)- kategoria Zaburzeń odżywiania nieokreślonych inaczej. F50.9„bulimia atypowa”„jedzenie przymusowe”„jedzenie napadowe”- nawracające epizody objadania się bez regularnego stosowania strategii kompensacyjnych 3

5. Zaburzenia współwystępujące- depresja- zaburzenie lub cechy osobowości z pogranicza- samookaleczenia- zaburzenia lękowe (OCD) 4

6. Powikłania przy BN- bóle i zawroty głowy- uczucie stałego zmęczenia- bóle mięśni- omdlenia- arytmia, skurcze- stany zapalne dziąseł- próchnica zębów- wiotkość ścian żołądka- uszkodzenie tylnej ściany gardła i przełyku 5

7. Ćwiczenie - Analiza doświadczeń pracy z pacjentem z ED 6

8. Diagnoza i wywiad- specyfika wywiadu dietetycznego i psychologicznego. • Perspektywa psychologiczna w wywiadzie dietetycznym1.Motywacja i oczekiwania pacjenta2.Postrzeganie własnej skuteczności3.Kompensacyjne funkcje jedzenia i odchudzania 4.Bieżąca sytuacja i ocena kompetencji radzenia sobie5.„Rola” jedzenia i/lub otyłości w życiu pacjenta6.Identyfikacja symptomów zaburzenia jedzenia 7

9. Funkcje jedzenia-redukuje napięcie emocjonalne (stres, lęk, samotność) - jest lekarstwem na nudę i rutynę- daje poczucie komfortu i bezpieczeństwa; odwraca uwagę od przykrego bodźca czy sytuacji- stanowi substytut doświadczanych braków; relacji, wsparcia, zainteresowania, miłości, akceptacji- kompensuje doświadczanie niepowodzenia, trudności- pozwala na doświadczanie poczucia kontroli, w odniesieniu do siebie jak i innych 8

10. 9

11. Trzy etapy komunikowania diagnozy • Przekaż informację w sposób spokojny, niezagrażający i przystępny dla pacjenta. Jeśli konieczne - uwzględnij edukację nt. choroby, jej źródłach i konsekwencjach. • Daj pacjentowi przestrzeń na przyjęcie tej informacji. Okaż wsparcie, zrozumienie, gotowość pomocy. Wyjaśnij wszystkie wątpliwości. Nie dyskutuj z pacjentem przeczącym chorobie - nazywaj fakty. • Problem solving - czyli zmierzcie się z problemem. Propozycje rozwiązań, plan działania, możliwe opcje poradzenia sobie. 10

12. Komunikacja z pacjentem 11

13. Etapy zmiany 1. Stadium przedrefleksyjne 2. Stadium rozmyślań 3. Stadium przygotowania 4. Stadium działania 5. Stadium wzmacniania ?6. Stadium nawrotu? • Motywowanie pacjenta 12

14. Motywowanie pacjenta- świadomość problemu (nie tylko „maski”)- bilans zysków i strat- intencja zmiany (typ motywacji!)- optymizm nadzieja, poczucie sprawczości 13

15. Strategie motywujące- wyraź opinię- usuń bariery- zaoferuj wybór- zredukuj atrakcyjność zachowania- reaguj empatycznie- daj informacje zwrotne- poznaj cele - aktywnie pomagaj 14

16. Rola dietetyka. Oczekiwania pacjenta1..................................................2..................................................3..................................................4..................................................5.................................................. 15

17. Rola dietetyka. Oczekiwania specjalisty1..................................................2..................................................3..................................................4..................................................5.................................................. • Odesłać czy zatrzymać pacjenta? Dyskusja. 16

18. Bulimia. Mechanizm zaburzenianegatywna samoocena koncentracja na wadze i wyglądzie rygorystyczna dieta napad objadania wymioty/środki przeczyszczające • „Większość mechanizmów związanych z napadami objadania się u pacjentek z bulimią i ok. 50 proc. epizodów objadania się u pacjentek z anoreksją przynajmniej częściowo związanych jest z restrykcyjna dietą i silnym uczuciem głodu”Policy i Herman, 1985 17

19. Terapia bulimiiEtap Izmiana głównie behawioralna - wprowadzenie stabilnego wzorca odżywiania + identyfikowanie podstawowych uczuć i myśli związanych z epizodami objadania się. Cele tego etapu:- regularność posiłków- redukcja częstości epizodów bulimicznych- poprawa nastroju jako konsekwencja powyższych 18

20. Terapia bulimiiEtap IIzmiana głównie poznawcza oraz podtrzymanie efektów etapu pierwszego • eliminacja diet praca poznawcza nad przekonaniami dotyczącymi jedzenia, wagi, wyglądu • oduzależnienie samooceny i wartościowania swojej osoby poprzez ksztalt i masę ciała • problem solving • inne, pośrednio związane problemy (aktualne stresory, relacje interpersonalne, etc) • Cele tego etapu:- rzadkie epizody objadania sie, odłączone od mechanizmu cz-b • pacjent rozpoznaje i dyskutuje z myślami automatycznymi • częściowa lub pełna zmiana schematu poznawczego dotyczącego roli wagi i wyglądu w budowaniu poczucia wartości 19

21. Pułapki poznawcze: 1. Myślenie czarno-białe -Jeśli nie mam wszystkiego pod kontrolą, nie kontroluję niczego2. Myślenie magiczne - Jeśli zjem coś kalorycznego - od razu przemieni się to w tłuszcz na brzuchu3. Wyolbrzymianie - Jeśli przytyję kilogram od razu będę gruba4. Personalizacja - W restauracji wszyscy patrzą na mnie i myślą „taka gruba i się obżera” • Terapia bulimiiEtap III- utrwalenie i trening osiągnięć z poprzednich etapów. Profilaktyka nawrotu 20

22. Rola dietetyka 21

23. Rola dietetyka.Jakie aspekty poruszyć w psychoedukacji?1. Restrykcyjna dieta nie jest skutkiem epizodów objadania się - jest czynnikiem podtrzymującym. Fizjologicznie i psychologicznie.2. Wymioty, środki przeczyszczające, moczopędne także podtrzymują chorobę - a nie są, jak sądzi pacjent, sposobem „poradzenia sobie” z objadaniem3. Silne powiązanie wagi i samooceny prowadzi do nieracjonalnych zachowań dietetycznych - co rozwija i/lub podtrzymuje chorobę. Także rozwija nieadekwatne poczucie słabości i braku skuteczności. 22

24. Rola dietetyka. Problem - pacjent nie chce się leczyć.- decyzja- ocena nasilenia objawów i ryzyka- kontrakt z pacjentem. Cele. Zasady współpracy- odpowiedzialność prawna 23

25. Indywidualna mapa trudności 24