Sjellja seksuale dhe baza neurale e emocionit

1. Sjellja seksuale dhe baza neurale e emocionit • Psikologjia fiziologjike • E premte 27 maj • Kapitulli 13 • Java 12 • Kapitulli 14 • Pergatitit: Dr. Edvaldo Begotaraj

2. Sjellja seksuale • Eshte e ndryshme nga njerezit tek kafshet per shkak te nivelit te kontrollit qe kane keto grupe mbi sjelljen seksuale • Tek kafshet ndikohet nga koha kur ushtrohet • Tek njerezit shfaqet gjate gjithe kohes

3. Transformimi i sjelljes • Tek femrat sjellja seksuale eshte ne gjendje marrese • Tek meshkujt shfaqet reagimi ndaj sjelljes femerore • Faktoret e brendshem ndikojne tek femara ndersa faktoret e jashtem ndikojne tek meshkujt • Faktori social ka rendesi dytesore tek kafshet

4. Efekti Coolidge • Nje mashkull shfaq me shume sjellje seksuale kur ka nje varietet modelesh seksuale • Tek njerezit faktoret e jashtem e te brendshem ndikojne ne te njejten menyre • Faktoret (shikimi, prekja e partnerit, degjimi i zerit, era, te menduarit)(aktiviteti hormonal dhe neural i organizmit)

5. Hormonet seksuale • Androgjeni (prodhon testosterone. Androgjeni vendoset ne organe te quajtura testikuj) • Estrogjeni (prodhon estradol. Prodhimi i estrogjenit eshte tek rajoni pelvik) • Ne korteks prodhimi i hormoneve realizohet nga gjendrat adrenale • Progestinet (gjendet tek ovaret dhe prodhon progesteronin. Nxit shtatzanine dhe luan rol ne kontrollin e sjelljes seksuale

6. Sistemi nervor • I rendesishem ne fazen e ovulacionit • Tek meshkujt testosteroni ndikon ne ushtrimin e sjelljes seksuale. • Hipotalamusi eshte zona pergjegjese per sjelljen seksuale. Luan rolin e nje rregullatori per mbajtjen e hormoneve seksuale ne nje gjendje konstante ne organizem. Tek femrat kontrolli ushtrohet nepermjet ciklit menstrual

7. Hipotalamusi • Zona preoptike mediale eshte pergjegjese per kontrollin e sjelljes seksuale tek meshkujt • Zona e hipotalamusit ventromedial eshte pergjegjese tek femrat • Tek meshkujt ka nje berthame specifike (berthama dimorfike seksuale) ne zonen preoptike qe eshte 6 here me e madhe se te femrat

8. Rruga neurale e sjelljes seksuale • Hipotalamus- gjendrat pituitare- gonadet (testet dhe ovaret)-prodhohet hormoni seksual-nxitet serish hipotalamusi

9. Fazat e ciklit seksual • Faza 1: eksitimi (rritje e tensionit muskulor, rritje e aktivitetit te rrymes se gjakut, ereksion i plote i organeve seksuale. Tek meshkujt eksitimi mundte ndodhe edhe ne nivelin e pavetedijes) • Faza 2. ngritja (nxitja seksuale rritet derisa shfaqet orgazma. Kemi nje gatishmeri te plote te pozicionit te organeve te brendshme seksuale)

10. Fazat e ciklit seksual • Faza 3. orgazma (tek femra shoqerohet me kontraktime ritmike te muskujve te pelvisit, tek meshkujt kemi ejakulim te organeve gjenitale) • Faza 4. rizgjidhja (tek meshkujt shoqerohet me nje periudhe refraktare kohore deri ne shfaqjen e ejakulimit tjeter. Tek femrat mund te shfaqen disa orgazma radhazi)

11. Zhvillimi i sjelljes seksuale • Kromozomi i seksit: tek meshkujt ka konfiguracionin xy. Tek femrat eshte xx. Gjate bashkimeve kromozomike nese shfaqet kromozomi y kemi sekretim te hormonit mashkullor androgjen. Ne te kundert kur shfaqet x kemi zhvillim te ovareve femerore • Dy faza kritike ne sjelljen seksuale: • Faza e zhvillimit fetal te seksit • Mosha e pubertetit

12. Periudha fetale • Seksi i embrionit percaktohet nga cifti kromozomik xx ose xy • Periudha kohore e zhvillimit te organeve riprodhuese eshte 6-7 jave • Periudha kohore per shfaqjen e sistemit riprodhues te organeve te jashtme eshte 12 jave

13. Puberteti • Fillon rreth moshes 12-13 vjec • Kemi ndryshime fizike tek femrat dhe meshkujt ne saje te prodhimit te testosteronit (perfaqesohet nga spermatozoidi) dhe estrogjenit (perfaqesohet nga vezoret)

14. Shoqeria • Pervec karakteristikave gjenetike kemi dhe ato shoqerore qe jane te pervetesuara gjate zhvillimit • Shoqeria e sotme ndikon ne rolin seksual ne jeten e perditshme • Orientimi seksual varet nga genet por dhe nga ambienti, kultura, mjedisi etj.

15. Kapitulli 14. Baza neurale e emocionit • Sjellje e brendshme • Sjellja eshte refleksion i emocioneve • Emocioni nxitet nga stimuli ambiental qe mund te keteorigjine te jashtme (natyra e emocionit kontrollon pergjigjet e sjelljes qe manifeston trupi. Stimuli prodhon impulse qe shkojne ne tru transformohen ne ndjenja qe identifikohen me emocioninreagime trupore te sjelljes se njeriutveprim) • ose te brendshme (tejcim i impulseve ne trureagime truporenxitet puna e organeve te brendshme te individit si, rrahjet e zemres, presioni i gjakut etj.,impulset kthehen ne truprodhim i emocionit

16. Teoria James-Lange e emocionit • Sjellja paraprin emocionin Stadi 1. stimuli nxit impulset drejt korteksit ndijorprodhohen ndijimet Stadi 2. korteksi ndijor con impulset drejt SNA Stadi 3. pas nxitjes se organizmit impulset rikthehen ne korteks Stadi 4. perjetohet emocioni

17. Teoria e Canon-Bard • Pergjigja e organizmit nuk eshte baza e emocioneve • Reaksionet fiziologjike ne organizem varen nga reaksionet endokrine dhe jo nga sinjalet neuroelektrike • Elementi kohe- element per te reaguar • Talamusi pergjegjes i emocionit • Korteksi nxit clirimin e emocioneve me ane te nxitjes se talamusit

18. Teoria Canon-Bard • Stadi 1. stimujt prodhojne impulse neuraleprodhohen ndijimet perkatese • Stadi 2. impulset bllokojne veprimin frenues te korteksit dhe clirojne veprimin ne talamus • Stadi 3. impulset nga talamusi shkojne drejt korteksit qe prodhon emocionin dhe njekohesisht drejt SNA qe prodhon pergjigjen visherale

19. Teoria Schacter-Singer • Emocioni krijohet nga reagimi fiziologjik dhe interpretimi konjitiv • Pergjigjet viserale jane sinjal per te nxitur sjelljen emocionale • Stimujt nxisin leshimin e impulsit ne tru si pasoje e pergjigjes se organizmit • Vleresimi konjitiv: te njejtat pergjigje te organizmit mund te prodhojne emocione te ndryshme qe varen nga situata

20. Diferencat mes teorive • Teoria James-Lange thekson se reagimet e organizmit prodhojne emocione • Teoria Canon-Bard vendosin ne plan te dyte reagimet e organizmit

21. Ndertimi anatomik • Hipotalamusi eshte pergjegjes per zemerimin • Trupi mamilar rrethon pjesen pergjegjese per emocionet e tjera sic eshte sistemi limbik dhe me specifikisht ne talamus, hipokampus dhe tek amigdala • Sindroma Kluver-Bucy: pergjigjia emocionale eshte e ndryshueshme nese ngacmohet zona pergjegjese per emocionin

22. Elemente te cirkuitit neural te emocionit • Hess: hipotalamusi lidhet me agresivitetin • Amigdala: pergjegjese per sjelljen e qete dhe violente. Ka nje sistem frenues dhe nje eksitues. Kontrollon friken • Amigdala merr stimujt e frikes nga bota e jashtme permes korteksit dhe talamusit, ndersa stimujt e frikes nga hipokampusi lidhen me kujtesen

23. Emocioni • Zona e kenaqesise ndodhet ne lobin ballor me specifikisht ne berthamen accumbens • Keto zona mund te stimulohen edhe nga drogat ne menyre artificiale

24. Emocioni • Emocioni kryesisht shprehet me ane te fytyres • Shprehet me sjelljen verbale dhe joverbale • Edhe kulturat e ndryshme njerezore ngjasojne ne shprehjen e emocioneve. Eshte vertetuar edhe qe keto emocione mund te kene prejardhje gjenetike. Vertetimi eshte bere duke analizuar femijet e verber dhe ata jo te verber