MADDENİN ISI ETKİSİYLE HAL DEĞİŞİMİ

1. MADDENİN ISI ETKİSİYLE HAL DEĞİŞİMİ SEZEN DEMİR

2. SEZEN DEMİR

3. ISINMA VE SOĞUMA Her maddenin bir sıcaklığı vardır. Örneğin; çay ya da yeni pişirilmiş bir çorba sıcaktır. Buzdolabından çıkarılan su ya da dondurma ise soğuktur. Maddelerin hangisinin sıcak, hangisinin soğuk olduğunu anlayabiliriz. Ancak bunu ölçmek için dokunma duyusunu kullanmak hem zararlı olabilir hem de kesin ve net sonuçlar vermeyebilir. Sıcaklığı ölçmek için termometre adı verilen bir alet kullanılır. Termometre, bir hazne ve ona bağlı bir cam borudan oluşur. Hazne içinde cıva veya renklendirilmiş alkol bulunur. SEZEN DEMİR

4. Termometrenin bulunduğu ortam ısıtılırsa haznedeki sıvı, cam boruda yükselmeye başlar; ortam soğutulduğunda ise ilk konumuna doğru geri döner. Sıvı seviyesinin karşısındaki sayılar, ölçülen sıcaklık değerini gösterir. Termometre, “derece” denilen eşit aralıklara bölünmüştür. Termometrede ölçülen sıcaklık, “derece selsiyus” olarak ifade edilir ve “0C” sembolü ile gösterilir. SEZEN DEMİR

5. Ölçülen maddenin sıcaklığı, buzdan daha düşük olduğunda sıcaklık okunurken; örneğin “sıfırın altında 5 derece selsiyus” biçiminde okunur. Termometre yapımında kullanılan cıva ve renkli alkol, ısıya sudan daha fazla duyarlı oldukları için tercih edilirler. Hastaların vücut sıcaklığını ölçmede kullanılan termometrelerin doğru ve kesin ölçüm yapması çok önemlidir. Bu nedenle hastaların vücut sıcaklığının ölçümünde klinik (hasta) termometresi kullanılır. SEZEN DEMİR

6. Sıcaklıkları farklı olan maddeler bir araya getirildiğinde; sıcaklıkları eşit oluncaya kadar aralarında ısı alışverişi olur. Böyle bir durumda sıcaklığı yüksek olan maddeden, sıcaklığı düşük olan maddeye doğru ısı akışı olur. Bunun sonucunda sıcak madde soğur, soğuk madde ise ısınır. Bu durum, ısı alışverişinin bir sonucudur. Maddeler arasındaki ısı alışverişi durduğunda her iki maddenin de sıcaklığı eşit olur. Maddeler ısı alışverişi yaparken madde miktarları değişmez. Isı, sıcak maddeden soğuk maddeye akar. SEZEN DEMİR

7. Burada “ısı akışı” ile “suyun akışı”nı karıştırmamalıyız. Isı, bir enerji türüdür ve kütlesi yoktur. Maddeler ısınırken kütleleri artmaz. Isı madde olsaydı, ısıtılan hiçbir maddenin kütlesi sabit kalmazdı. Suyun akışından kastedilen ise, suyun (nehir ve ırmaklarda olduğu gibi) akmasıdır. HAL DEĞİŞİMİ Buzdolabının buzluk kısmında bekletilen su donar. Donan su, buz olarak sıvı halden katı hale geçer. Su, hal değiştirmiştir. Sıvı bir maddenin soğuyarak (ısı vererek) katı hale geçmesine donma denir. SEZEN DEMİR

8. Buzlu odada beklettiğimizde katı halden sıvı hale geçer. Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir. Aynı şekilde burada da hal değişimi vardır.Maddeler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. Maddeler, ısı etkisiyle bir halden diğerine geçebilirler. Isı alır Isı alır SEZEN DEMİR

9. KATI SIVI GAZCam, mum ve altın gibi maddeler eritilip soğutulduklarında, içinde bulundukları kabın şeklini alırlar. Diş hekimi, kuyumcu ve heykeltıraşlar, kullandıkları malzemelere bu yöntemle şekil verirler. Örneğin; kuyumcular, altını eriterek kalıba dökerler. Bir süre sonra sıvı altın donar ve kalıbın şeklini alır. SEZEN DEMİR

10. BOZUNMAIsı, maddelerin hal değişiminde önemli bir etkendir. Bazı katı maddeler, ısıtıldığında eriyerek hal değiştirirler. Margarin, sabun ve mum gibi katı maddeler, ısıtıldıklarında erirler. Odun ve kâğıt gibi maddeler yanarlar. Şeker, tuz, un ve pirinç gibi ürünler ise ısıtıldıklarında bozunurlar. Örneğin; çay şekerini ısıttığınızda rengimazdı. suyun t olur. doğru ısı akışı olur. bunun una doğru , ısının etkisiyle önce sarıya, sonra da kahverengiye dönüşür. Isıtmaya devam ettiğinizde şeker kömürleşir ve koku yayar. Şekerin bu değişimi, bozunma olarak adlandırılır. Kâğıt, ekmek gibi maddeler de ısıtıldıklarında erimeyerek, tıpkı şeker gibi bozunurlar. SEZEN DEMİR

11. SEZEN DEMİR