Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yayılım Sürecinde Benimseyen Sınıflamaları ve Özellikleri

1. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yayılım Sürecinde Benimseyen Sınıflamaları ve Özellikleri Gözde Ocak, Yasemin Koçak Usluel, Günnur Uzunbeycan, Galip Kaya Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı Ankara ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

2. Yayılım Kuramı • Yayılım, “yeni” ile ilgili olarak toplumsal sistemin üyeleri arasında zaman içinde belli kanallar aracılığıyla iletişimde bulunma süreci olarak tanımlanmıştır (Rogers 2003, s.5). • Bu tanıma göre yayılım kuramının 4 temel öğesi bulunmaktadır. Bunlar; • Yenilik • İletişim • Zaman • Sosyal sistem Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

3. Yayılım Kuramı: Zaman Öğesi • Zaman yayılma sürecine, • yeniliğe karar verme süreci • benimseyen sınıflamaları • benimseme hızı olmak üzere üç noktada katılır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

4. Benimseyen Sınıflaması Yenilikçiliğin göstergesi, birey ya da birimlerin yeniliği sistemdeki diğer birey/birimlerden göreli olarak daha önce benimsemesidir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

5. Benimseyen Sınıflaması • Buna göre Rogers benimseyenlerin beşli bir sınıflamasını yapmış, bireylerin normal dağılım gösterdiği sayıtlısından hareketle, sınıflamaları ve oranları belirlemiştir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

6. Benimseyen Sınıflaması Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

7. Benimseyen Sınıflaması Yenilikçiler (Innovators): Yeniyi sistemin diğer birey/birimlerine göre daha önce benimseyen yeni ile ilgili belirsizliklerle başedebilen %2,5’luk gruptur. Öncüler (Early Adopters): Yenilikçilerden hemen sonra gelen ve yeniyi kullanan %13,5’lik gruptur. Erken çoğunluk (Early Majority): Yeniyi benimseme konusunda temkinli olan ve sistemin üyelerinin ortalamasından hemen önce benimseyen %34’lük gruptur. Geç çoğunluk (Late Majority): Yeninin benimsenmesi için akran baskısının gerektiği, yeninin güvenli olduğunu bilmeye ve belirsizliklerin kalkmasına gereksinim duyan, sistemdeki pek çok kişi yeniyi benimsemeden kendisi de benimsemeyen %34’lük gruptur. Geride kalanlar (Laggards): Sosyal sistemde yeniyi en geç benimseyen ya da hiç benimsemeyen; kararlarını geçmişte daha önce yapılanlara bakarak veren %16’lık gruptur. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

8. Çalışmanın Amacı • Bu çalışmanın amacı, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)’in yayılımı sürecinde benimseyen sınıflamalarını, • demografik özellikler, • sosyo-ekonomik düzey ve • iletişim davranışlarına ilişkin bazı genellemeler açısından irdelemektir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

9. Problem • BİT’in yayılımı, benimseyen sınıflamalarına göre nasıl bir dağılım göstermektedir? • Benimseyen sınıflamalarının, • yaş, • ekonomik düzey, • öğrenim düzeyi ve • iletişim davranışlarına göre BİT’in benimsenme durumu nedir? Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

10. Yöntem Çalışma grubu özel bir şirketin düzenlediği ücretsiz temel bilgisayar eğitimine katılan 204 kişiden oluşmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

11. Verilerin Analizi • Benimseyen sınıflamaları belirlenirken • Bir teknolojinin puanı hesaplanırken, 100 puan tabana alınmış, 100 puan o teknolojiyi kullanan kişi sayısına (n) bölünmüştür. • Teknolojiye sahip olanların ne kadar süredir bu teknolojiye sahip oldukları, süre kat sayısı (S/Toplam kategori sayısı) ile çarpılmıştır. • Formül: (100/n)*(S/5) formülüne göre Yenilikçilik puanları, hesaplanmıştır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

12. Bulgular • Benimseyen sınıflamaları açısından araştırma grubunda yer alan bireylerin • %12,2’si yenilikçiler, • %24,5’i erken çoğunluk, • %63,2’si geç çoğunluk sınıflamasında yer almaktadır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

13. Bulgular: Benimseyen sınıflamalarında yer alan bireylerin BİT’e sahip olma durumları Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

14. Bulgular Katılımcıların en yüksek yüzdeyle (%98) cep telefonuna, en düşük yüzdeyle (%4,4) İpod’a sahip olduğu belirlenmiştir. Buna göre cep telefonlarının yayılım sürecini neredeyse tamamladığı; Ipod’un ise henüz başlangıç aşamasında olduğu ileri sürülebilir. Cep telefonundan sonra en fazla yayılan teknolojilerin sırasıyla bilgisayar (%63,7) ve internet (%55,4) olduğu ortaya çıkmıştır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

15. Bulgular: Yaşa göre benimseyen sınıflamaları Yaş arttıkça yenilikçiliğin azaldığı söylenebilir. Bu durum Geç çoğunluk grubunda daha açık bir şekilde gözlemlenmektedir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

16. Bulgular: Öğrenim düzeyine göre benimseyen sınıflamaları İlköğretim mezunu olan bireylerin tamamının geç çoğunluk sınıfı içinde yer aldığı görülmektedir. Bir başka deyişle en düşük öğrenim düzeyine sahip bireyler en geç benimseyenlerdir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

17. Bulgular: Ekonomik düzeye göre benimseyen sınıflamaları Ekonomik düzey artıkça, gelir gruplarının benimseyen sınıflamaları arasındaki dağılımı yenilikçilere doğru kaymaktadır. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

18. Bulgular: Kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları Yenilikçiler, televizyonu diğer gruplara göre daha az tercih etmektedir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

19. Bulgular: Kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları Yenilikçiler, radyo , gazete ve dergiyi erken çoğunluk ve geç çoğunluk grubuna göre daha sık kullanmaktadırlar. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

20. Sonuçlar ve Tartışma • Yaş • Rogers, “Yeniliğin Yayılımı” kuramına göre, erken benimseyenlerinler ile geç benimseyenler arasında yaş açısından hiçbir farklılık olmadığını belirtilmektedir. • Bu araştırmada ise gençler daha yenilikçi bulunmuştur. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

21. Sonuçlar ve Tartışma • Öğrenim Düzeyi • Rogers (2003)’da benimseyenlerin sınıflamalarının özelliklerini açıklarken, erken benimseyenlerin, geç benimseyenlere göre daha uzun süre formal eğitim aldıklarını vurgulamaktadır. • Araştırma sonucunda da en düşük öğrenim düzeyine sahip bireyler en geç benimseyenler olarak belirlenmiştir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

22. Sonuçlar ve Tartışma • Ekonomik Düzey • Analiz sonucuna göre aylık ortalama gelirleri yüksek olan grup daha yenilikçi bulunmuştur. Bu farklar, Rogers’ın erken benimseyenlerin sosyoekonomik düzeyleri, geç benimseyenlere göre daha yüksektir genellemesini desteklemektedir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

23. Sonuçlar ve Tartışma • İletişim Davranışları • İletişim davranışlarına göre yenilikçiler, gazete, radyo ve dergiye, diğer gruplara göre daha açıkken televizyona daha kapalı oldukları görülmüştür. • Bulgular Rogers (2003)’ın benimseyen sınıflamalarında erken benimseyenlerin geç benimseyenlere göre kitle iletişim araçlarına daha açık olduğunu genellemesini desteklerken, televizyon için tam tersini göstermektedir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

24. Öneri • Teknoloji ile büyümemiş ya da geç karşılaşmış bireylerin bilgi ve iletişim teknolojilerini benimseme süreçlerini hızlandırabilecek faktörlerin neler olabileceği bir sonraki çalışmanın konusu olabilir. Ocak, Usluel, Uzunbeycan, Kaya Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye

25. kocak@hacettepe.edu.trgozdeo@hacettepe.edu.trg.uzunbeycan@gmail.comgalipk@hacettepe.edu.trkocak@hacettepe.edu.trgozdeo@hacettepe.edu.trg.uzunbeycan@gmail.comgalipk@hacettepe.edu.tr DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ ICITS 2008, Kuşadası, Türkiye