MATURA Z HISTORII SZTUKI

1. MATURA Z HISTORII SZTUKI PRACA ZE STANDARDAMI WYMAGAŃ MATURALNYCH Opracowała dr Beata Lewińska-Gwóźdź

2. ZALETY POWTARZANIA ZGODNIE ZE STANDARDAMI • Łatwiej zdążyć z powtórzeniem całego materiału. • Mniejsze niebezpieczeństwo, że pominie się określone w standardach wymagania. • Zwraca się uwagę nie tylko na opanowanie niezbędnych wiadomości, ale wyposaża się w konkretne umiejętności. • Uczeń czuje się bardziej odpowiedzialny za przygotowanie do egzaminu. • Fakultety maturalne prowadzone są metodami aktywizującymi

4. STANDARD I - rozróżnianieepok, stylów i kierunków sztuk plastycznych oraz umieszczanie ich we właściwym porządku chronologicznym, a także identyfikowanie dzieł sztuki, przyporządkowywanie je właściwym autorom oraz wskazanie czasu i miejsce, z którym są związane.

5. Kroki do wykonania • Sięgając do opracowań uczeń wypisuje najważniejsze style kierunki i tendencje oraz czas ich trwania. Oznacza je na osi czasu lub układa w porządku chronologicznym. Stara się pamiętać, na jakie wieki przypada czas trwania np. średniowiecza (w tym romanizmu, gotyku), renesansu, baroku itd. Czas wyłaniania się kierunków sztuki nowoczesnej i współczesnej umieszcza na osi, a następnie stara się zapamiętać kolejność ich powstawania. • Do wypisanych epok, stylów kierunków i tendencji uczeń dopisuje nazwiska najważniejszych twórców, którzy je reprezentowali

6. Kroki do wykonania • Uczeń znajduje w słowniku lub w mediach zasób podstawowych ornamentów, charakterystycznych dla każdego stylu, epoki lub kierunku. Zapamiętuje, jak wyglądają: meandry, palmety, bukranion, plecionka romańska lub celtycka, ornament zygzakowy, gotyckie ornamenty: z motywem suchego ostu, motywem z winorośli czy maswerkowy, renesansowa groteska, ornament okuciowy, rollwerk, kartuszowy, rocaille czy florystyczne ornamenty secesyjne. • Uczeń stara się przypisać te ornamenty poszczególnym stylom w sztuce. Rysuje je lub kopiuje i wkleja do swojego notatnika, zachowując porządek chronologiczny.

7. Kroki do wykonania • Po wypisaniu nazwisk twórców, reprezentujących poszczególne epoki uczeń wskazuje tych, których dzieło zdecydowanie wykracza poza granice epok, w których tworzyli i wskazuje drogę nowym kierunkom oraz tendencjom, czyli jest prekursorskie. Z boku, przy nazwiskach tych twórców, wpisuje nazwy kierunków, które zapoczątkowali. • Przy nazwiskach twórców, posługując się odnośnikami (strzałkami), dopisuje najważniejsze dzieła, które wykonali. Zapamiętuje, w jakich ośrodkach tworzyli Ci artyści i gdzie znajdują się ich realizacje.

8. Kroki do wykonania • Powtarzanie wiadomości w ramach każdej epoki (stylu lub kierunku) uczeń zaczyna od przeglądania reprodukcji dzieł malarstwa, rzeźby architektury itd. • Po obejrzeniu dzieł stara się określić, jakie cechy wyróżniają sztukę tego okresu od innych epok. • Po wypisaniu cech charakterystycznych uczniowie porównuje swoje notatki z notatkami kolegów, a następnie weryfikują je z opracowaniami.

9. STANDARD I – rozróżnianie gatunków sztuki oraz technik sztuk plastycznych, znajomość i poprawne stosowanie terminów z zakresu sztuk plastycznych.

10. Uczeń wypisuje z podręcznika i z pamięci wszystkie znane mu techniki malarstwa, grafiki rzeźby (także nowoczesne techniki o charakterze interdyscyplinarnym). Przy każdej z tych technik dopisuje przynajmniej trzy cechy charakteryzujące je. Posługuje się przy tym słownikami sztuk plastycznych. Uczeń podkreśla techniki, które stosowane są do dzisiaj, oraz (innym kolorem) – techniki historyczne. Jeśli technika związana była z określonym ośrodkiem, kulturą lub epoką – dopisuje to robiąc odnośniki. Kroki do wykonania

11. Kroki do wykonania • Przy wypisanych wcześniej nazwiskach twórców, uczeń dopisuje dziedziny, w których się wypowiadali oraz techniki, w których się specjalizowali. • Do wypisanych na początku epok, stylów czy kierunków uczeń dopisuje techniki, z którymi się je wiąże (to znaczy powstały w tej epoce).

12. STANDARD I – rozpoznawanie podstawowych tematów i motywów ikonograficznych oraz znajomość ich źródeł

13. Kroki do wykonania • Korzystając z reprodukcji dzieł sztuki, tekstów opracowań i podręczników, uczeń wypisuje najważniejsze tematy (motywy ikonograficzne). Zapamiętuje, z jakimi atrybutami lub pod jaką postacią przedstawia się np. świętych: Jana Ewangelistę, Marka, Łukasza, Mateusza, Jana Chrzciciela, Katarzynę, Barbarę, Floriana, Bartłomieja, Krzysztofa i innych, także postacie starotestamentalne, jak: Dawida oraz Judytę. • Znajduje w słowniku charakterystyki następujących motywów: Pieta, Święta Rozmowa (Sacra Conversatione), Deesis, Św. Anna Samotrzeć, a następnie wypisuje postacie, które zazwyczaj występują na tych przedstawieniach.

14. Kroki do wykonania • Posługując się słownikami (np. Kultury Antycznej) uczeń wypisuje najważniejszych bogów greckich i rzymskich. Dopisuje lub dorysowuje ich atrybuty. • Przegląda albumy dzieł sztuki epoki średniowiecza i nowożytnej i stara się (nie czytając podpisu) zidentyfikować przedstawione postacie, a następnie sprawdza, czy się nie pomylił. • Zastanawia się, z jakich źródeł literackich czerpiemy wiedzę na temat wypisanych świętych, a także bogów greckich. Wypisuje te źródła. • Projektuje znaki, które symbolizować będą takie źródła, jak: Stary Testament, Nowy Testament, Mitologię, literaturę (a zwłaszcza opisy żywotów świętych). Przy wypisanych wcześniej najważniejszych dziełach znanych twórców wstawia odpowiednie znaki tam, gdzie dzieło zaczerpnęło temat z jednego ze wskazanych źródeł.

15. STANDARD II – Umiejętność wyjaśniania związków i różnic pomiędzy epokami, stylami i kierunkami w sztuce. Rozumienie powiązań i zależności między zjawiskami artystycznymi a miejscem i czasem ich powstania. Dostrzeganie zależności dzieła sztuki od jego funkcji i środowiska powstania

16. Kroki do wykonania • Przed powtarzaniem wiadomości z zakresu każdej epoki uczeń czyta właściwy rozdział z podręcznika do historii, który naświetla tło historyczne. • Cechy poszczególnych stylów i tendencji zawsze porównuje z cechami stylu występującego wcześniej. • Uczeń wyszukuje w poprzednich epokach i kulturach podobieństwa stylistyczne (np. obrazy Paula Gauguina i artystów zgrupowanych wokół niego inspirowane są sztuką egipską i mają wiele wspólnych cech),

17. Kroki do wykonania • Aby zrozumieć, na czym polega tradycja i innowacja każdej historycznej epoki, uczeń samodzielnie wyszukuje informacje, na temat czynników, które mogły mieć wpływ na kształt dzieł tego okresu.

18. Kroki do wykonania • Sztuka każdej epoki i każdego stylu nie jest jednolita we wszystkich ośrodkach i ma swoje odmiany regionalne. Uczeń musi wyszukać informacje, czym różnią się np. kościoły gotyckie we Francji, w Niemczech, w Anglii we Włoszech i w Polsce. Stara się wypisać czynniki, które wpłynęły na kształt dzieł w poszczególnych ośrodkach w różnych epokach. Przy każdej z epok wypisuje ośrodki, w których powstały dzieła o szczególnym znaczeniu. Stara się uwzględniać regionalne odmiany stylów i kierunków powtarzając każdą epokę. Przy wypisanych wcześniej cechach stylów rysuje odgałęzienia i dopisuje te wiadomości.

19. Kroki do wykonania • Dzieła sztuki pełniły i pełnią różne funkcje, np. kultową (sakralną, magiczną), dostarczają rozrywki, propagandową, sepulkralną (grobową), użytkową, dekoracyjną, dydaktyczną. Wiele z nich spełnia kilka funkcji jednocześnie. Kiedy uczeń powtarza wiadomości o najważniejszych dziełach sztuki, zastanawia się, w jakim celu powstały te dzieła i jak to mogło wpłynąć na ich formę.

20. Kroki do wykonania • Twórczość wielu artystów była mniej lub bardziej zależna od mecenatu. Mecenat sprawował Kościół (poszczególne klasztory, gminy wyznaniowe, papieże i inni hierarchowie) mecenasami bywali też królowie, magnaci, mieszczanie itd. Przy każdym z wypisanych wcześniej twórców, uczeń wpisuje nazwiska mecenasów lub instytucje, które sprawowały opiekę nad twórczością tych artystów. • Wielu artystów pełniło funkcję malarza nadwornego. Uczeń odpowiada na postawione przez nauczyciela pytania, np. na czyim dworze pracowali: Bartłomiej Berrecci, Diego Velazguez, Peter Paul Rubens, Marcello Bacciarelli, Dominik Merlini i inni. Stara się określić, w jakim zakresie mecenasi mieli wpływ na powstałe dzieła.

21. Kroki do wykonania • W ramach poprzednich zadań uczeń sięgał do podręcznika historii powszechnej i literatury. Przy powtarzaniu każdej epoki stara się wypisać wszystkie te wydarzenia historyczne, które mogły mieć wpływ na zakres tematyczny i formę powstałych w niej dzieł. • Sztuka nie jest dziedziną wyalienowaną. Jej dzieła zawsze powstają w pewnym kontekście kulturowym i historycznym, a na ich kształt ma wpływ filozofia, a zwłaszcza estetyka. To sprawia, że np. dzieła malarskie i literackie romantyzmu będą miały wiele wspólnych cech. Uczeń porównuje dzieła sztuk plastycznych do dzieł innych dziedzin twórczości, powstałych w obrębie poszczególnych epok. Stara się znaleźć przynajmniej kilka cech wspólnych.

22. Kroki do wykonania • Wielu wybitnych twórców pisało i mówiło o sztuce, a ich teksty dostępne są w źródłach i często przytaczane w opracowaniach. W trakcie studiowania podręcznika uczeń wypisuje cytaty na osobnych fiszkach, ale nazwisko autora zamieszcza na odwrotnej stronie. • Po powtórzeniu materiału z zakresu każdej epoki uczniowie mieszają fiszki a następnie bawią się w odgadywanie, który twórca może być autorem wskazanej myśli. Po odgadnięciu sprawdzają się odwracając karteczki.

23. STANDARD II – Opisywanie dzieł sztuki pod względem formy i treści oraz analiza formalna dzieła sztuki

24. Kroki do wykonania • Dzieła sztuki z każdej epoki, stylu lub kierunku mają określone cechy stylistyczne, które uczeń wypisał, wykonując zadania z zakresu I standardu. Teraz wybiera takie dzieła z zakresu każdej epoki, które mają najwięcej cech stylu i wymienia te cechy. W dokonywanym wyborze bierze pod uwagę różne dyscypliny artystyczne (np. dzieła architektury, malarstwa i rzeźby). • W trakcie opisywania ma świadomość, że dzieła sztuki powstałe w danej epoce nie muszą mieć wszystkich cech, charakterystycznych dla niej, toteż stara się być elastyczny.

25. Kroki do wykonania • Zdecydowana większość dzieł malarskich i rzeźbiarskich ma swoją warstwę treściową i formalną. W opisywanych dziełach tych dyscyplin uczeń identyfikuje temat i zastanawia się, jakie źródło mogło być inspiracją dla niego. • Wykorzystując wiadomości na temat epoki stara się wskazać inne dzieła o podobnej tematyce lub tematyce zaczerpniętej z tego samego źródła. Wskazuje podobieństwa i różnice w interpretacji tego tematu. Następnie przypomina sobie, czy we wcześniejszych epokach temat ten był realizowany, a jeśli tak, to w jaki sposób.

26. Kroki do wykonania • Uczeń przypomina sobie podstawowe gatunki malarskie i posługując się słownikiem terminów plastycznych określa dokładnie, co oznaczają. Zastanawia się, jak odróżnić np. pejzaż ze sztafażem i scenę rodzajową z tłem pejzażowym. • Uczeń przegląda reprodukcje dzieł i stara się przyporządkować je do określonych gatunków

27. STANDARD III – Samodzielne charakteryzowanie i ocenianie wybranych zagadnień z historii sztuki; umiejętność formułowania tez, argumentowanie trafnie dobranymi przykładami dzieł i zjawisk artystycznych

28. Kroki do wykonania • Uczeń potrafi opisywać i analizować pojedyncze dzieła - ich strukturę wizualną, będącą nośnikiem treści i przekazu ideowego. Kierując się powyższymi wskazówkami wybiera pod kierunkiem nauczyciela dwie - trzy pary dzieł malarskich, a następnie porównuje je według kategorii informatora maturalnego (kompozycja, kolorystyka, światłocień i ekspresja). • W czasie analizowania bierze pod uwagę tylko te cechy, które są istotne dla tych dzieł. Dodatkową kategorią w analizie porównawczej są wnioski końcowe, w których powinno być odniesienie do tematu, jeśli temat w jakiś sposób wiąże te dzieła i sformułowanie wniosku.

29. Kroki do wykonania • W czasie analizowania uczeń stara się pamiętać, że analiza porównawcza, to nie dwa opisy zestawionych dzieł, lecz zestawienie cech dwu dziełwg przyjętych kategorii. Porównując nie postępuje więc mechanicznie, zestawiając „wszystko ze wszystkim”. Przy każdym porównaniu zastanawia się czemu służyć ma ta analiza i szczególnie uwypukla cechy kluczowe, po czym logicznie je podsumowuje we wnioskach. • Formułując wnioski, trafnie i przekonująco argumentuje oraz dostrzega rolę i znaczenia omawianego (analizowanego) dzieła dla przemian w sztuce.

30. Kroki do wykonania • Pamięta, że wybór dzieł nie jest przypadkowy, porównujemy te, które podejmują np. podobny problem formalny, czy treściowy, ale zupełnie inaczej go realizują lub wychodząc z całkiem odmiennych założeń ideowych, estetycznych, teoretycznych – dochodzą do podobnych rozwiązań.

31. STANDARD III – Krytyczna ocena dzieła lub zjawiska w sztuce oraz wartościowanie zjawisk artystycznych i dzieł sztuki z uwzględnieniem treści oraz środków wyrazu. Uzasadnienie swojego zdania na podstawie trafnie dobranych przykładów

32. Kroki do wykonania • Uczeń powinien umieć napisać wypracowanie na jeden z wybranych tematów. Zaczyna od wnikliwej analizy tematów z ostatniego informatora, matury próbnej i publikacji CKE. Wybiera kilka z nich i pisze wypracowania. Przystępując do pracy stara się: • przemyśleć sposób realizacji wybranego tematu, tzn.: sformułować tezę (główne założenie i myśl przewodnią wywodu. • wybrać dzieła kluczowe (wskazaną liczbę), które będą podstawą pracy i które należy w związku z tematem wypracowania szerzej omówić. • wybrać też dzieła analogiczne, o których warto wspomnieć, lub tylko je wymienić (gdyż np. podobnie realizują omawiane zagadnienie), • przemyśleć wnioski podsumowujące.

33. Kroki do wykonania • W czasie pisania uczeń zastanawia się nad właściwą konstrukcją pracy, zaczynając od sporządzenia zwięzłego planu, aby nie umknęły mu w trakcie pisania wcześniejsze przemyślenia. Pamięta jednak, że brudnopis nie jest czytany i brany pod uwagę przy ocenianiu, więc nie rozwija go nadmiernie). • Właściwa konstrukcja wypracowania dotyczy jego trójdzielności w sensie merytorycznym i graficznym. • Trójdzielność w sensie graficznym sprowadza się do stosowania akapitów. • Trójdzielność w sensie merytorycznym polega na podziale treści na wstęp, rozwinięcie i zakończenie. • We wstępie uczeń może odnieść się do wyboru tematu, wyjaśnić, jak rozumie pojęcia sformułowane w temacie, wybrać kierunki, w obrębie których powstały dzieła najlepiej egzemplifikujące temat, postawić tezę, jeśli temat tego wymaga itd.

34. Kroki do wykonania • Rozwinięcie jest najważniejszą i najbardziej analityczną częścią pracy. Jeżeli temat wymaga omówienia na wybranych przykładach – tutaj uczeń je omawia. Pamięta jednak, że przywołane przykłady muszą pozostawać w związku z tematem. W przeciwnym razie stracić może punkt przyznawany za logikę wywodu, ale także punkty przyznawane za omówione przykłady. • W analizowanych przykładach pamięta zarówno o warstwie treściowej, jak i formalnej dzieł. Nawet jeśli temat dotyczy tylko formy – ta służy do podkreślenia treści. W przypadku tematu, który odnosi się do ikonografii – dzieła z kolei mają różne rozwiązania formalne. W pracy oceniana będzie zarówno poprawność analizy formalnej przytaczanych przykładów, jak i interpretacja treści.

35. Kroki do wykonania • Praca będzie lepsza, jeśli uczeń wykaże się w niej znajomością faktografii (artyści, wydarzenia, daty, kierunki, style itd.) Egzaminator będzie wyszukiwał w pracy kilku takich miejsc, w których uczeń udowadnia, że zna podstawowe fakty i przyzna za to od 0 do 2 punktów. • W każdej pracy pojawiają się terminy z dziedziny sztuk plastycznych, takie jak: nazwy kierunków, stylów, dotyczące formy dzieła itd.). Jeśli uczeń swobodnie będzie nimi operował i umieszczał je w prawidłowym kontekście – zdobędzie dodatkowy punkt. • W czasie pisania wypracowania uczeń musi pamiętać o estetyce języka i jego poprawności, gdyż za to dostaje dodatkowy punkt. Dyslektycy mają ten punkt przyznany z założenia.

36. CZAS NA MATURĘ