Depressie in de terminale fase

1. Depressie in de terminale fase Dr. Hannes Blockeel Dr. Piet Snoeck

2. Dr. Blockeel • Vrouw van 81 jaar • Woont thuis met (slechtziende) echtgenoot • 1 zoon en 2 dochters • Weigerachtig versus medische wereld

3. Medische context • 2001: rectumcarcinoom – T2N0M0: R/ anteriorresectie – chemoradiotherapie • 2002: longletsel – vergrote rechter bijnier R/ afwachtende houding – opvolgen CEA • 2011: oplopen CEA met duidelijke toename longmetastasen: R/ Xeloda • 2012: osteolytische metastase L1 – re femur: R/ antalgische radiotherapie

4. Na thuiskomst radiotherapie: resem vage klachten: • Anorexie • ‘Het gaat niet’ • Huilt veel • Herkent kleinkinderen niet meteen • Pijnvrij • Weinig spraakzaam: moeilijke communicatie

5. Probleemstelling 1 – Dr. Pype Kunnen we hier spreken van een depressie?

6. Opties • Ja: dit is een depressie • Neen: dit is een normaal rouwproces • Neen: dit zijn hersenmeta’s • Neen: dit is een paraneoplastisch cognitief syndroom  VOTING

7. Dr. Snoeck • Hoe met stress kanker omgaan ?

8. 1. AANPASSINGSSTOORNIS : • Het ontstaan van emotionele en gedragssymptomen in reactie op (een) herkenbare stressveroorzakende factor(en) binnen drie maanden na het begin van de stressveroorzakende factor(en). • Het lijden is ernstiger dan op basis van de stressveroorzakende factor verwacht kan worden of er zijn belangrijke beperkingen in beroepsmatig of sociaal functioneren. • De stoornis voldoet niet aan de criteria van een andere psychische stoornis (zoals bijvoorbeeld de depressieve stoornis of de dysthymie). • De klachten duren niet langer dan zes maanden na het stoppen van de stressveroorzakende factoren.

9. 2. DEPRESSIE • Hogere prevalentie bij kankerpatienten • Vaak gemist , belang screenen ! • Cfr: www.zorgpad-depressie.be • Majeure depressie : somatische vs psychologische sympt, cavé gevolg ziekte -behandeling vs normaal gevolg levensbedreigende situatie. Kwantiteit, ernst, impact op alle levensdomeinen ! • Stemmingsstoornis door kanker ( hersentumor, proinflammatoire cytokines die metabolisme beinvloeden van monoamines, tryptofaan en schildklier)

10. Medicatie geinduceerde depressie • Corticosteroiden, hormonen, exogene cytokines en chemotherapie kunnen depressie veroorzaken

11. 3. ZELFMOORDGEDACHTEN -Gradaties : Passief, vraag naar versnelde dood (eutanasie) en actief. -Vooral als palliatief, veel pijn, delier, hopeloosheid, hogere leeftijd of depressie -Risico 2 keer hoger dan normaal -Altijd navragen naar concrete plannen -Frequent miskende depressie

12. 4. DELIER EN COGNITIEVE DYSF • Tot 85% in terminaal stadium. • Vooral hypoactieve variant stelt problemen. • Afname interesse en motivatie, zelfzorg, concentratie en cognitieve veranderingen, stoornissen in bewustzijn en waarneming. • Beinvloeden van redeneren en correct inschatten ernst ziekte. • Samen met depressie hoofdoorzaak van weigering tot behandeling !

13. Dr. Blockeel • Druk van de familie: patiënte moet eten! • Stabiele toestand, communicatie blijft moeilijk verlopen. • Opstart mirtazapine 15 mg /dag

14. Probleemstelling 2 – Dr. Pype Wat is hier de meest optimale behandelingsstrategie?

15. Opties • Psychotherapie is nutteloos bij palliatieve patiënten, dus enkel medicatie • Psychotherapie + anxiolytica • Psychotherapie + antidepressiva • Psychotherapie + Rilatine  VOTING

16. Dr. Snoeck PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING • Doel : reduceren stress, copingvaardigheden verhogen en steunsystemen versterken. • Welke : psychoeducatie, zelfhulp(groepen), relaxatie, mindfulness, individuele behandeling ( ondersteunend, CBT, IPT, PST, zingeving), relatie- en gezinstherapie, groepstherapie. • Terminaal : waardigheidsbehoudende, existentiële, en zingevende interventies. Ondersteunende, validerende en niet-oordelende aanwezigheid.

17. PSYCHOFARMACOLOGISCH • Benzo’s bij slaap en angstproblemen bij aanpassingsstoornis. • Antidepressiva bij ernstige depressie of bij angstklachten. • Cavé : medicalisatie van levensgebeurtenissen. Zingeving belangrijk

18. Antidepressiva bij somatische klachten • Vermoeidheid : Wellbutrin, Edronax • Naussea, anorexie : Remergon, Lerivon, Redomex • Pijn : Cymbalta, Venlafaxine, Redomex • Slaapproblemen : Remergon, Lerivon, Trazolan, Redomex • Hotflashes : Venlafaxine • Risico SSRI : Hyponatremie en GI-bloedingen, zeker in combinatie met NSAIDS en Aspirine • Psychostimulantia ( Rilatine): werken snel op gemoed , moeheid, anorexie, verhogen concentratie, verlagen pijn. Cavé cardiale ptn

19. Antwoord van specialist

20. Dr. Blockeel • Weinig opklaring algemene toestand • Heel beperkte eetlust, apathische toestand • Maakt zich zorgen over achterblijvende echtgenoot • Communicatie dooft verder uit

21. Probleemstelling 3 – Dr. Pype Hoe kunnen we deze fase zin geven?

22. Opties • Te laat voor zingeving, best benzo’s opdrijven • Priester bellen • Familie stimuleren om patiënte emotioneel niet te triggeren • Het gesprek met patënte over zingeving aangaan  VOTING

23. Dr. Snoeck ZINGEVING • Via religie of spiritualiteit betere outcome • Bij worstelen met geloof door de ziekte zijn er meer nevenwerkingen en lagere levenskwaliteit

24. Hoe screenen en wie ?

25. ROL VAN DE FAMILIE • Ook een moeilijke periode voor de omgeving van pt. die naast steun ook zelf moet verwerken wat er gebeurt. • Belang om hen goed te informeren en te ondersteunen. • Thema’s : zorgen, toekomstig verlies en existentiële vragen. • Hoe : promoten van een optimistische houding, onzekerheid verminderen, verhogen van open communicatie tussen de verschillende familieleden

27. Besluitvorming – Dr. Pype Peter vult nog aan