Językoznawstwo stosowane

1. Językoznawstwo stosowane Materiały uzupełniające Halina Widła HALINA WIDŁA

2. Językoznawstwo stosowane I. Typologia języków świata HALINA WIDŁA

3. Językoznawstwo typologiczne twierdzenia formułowane w ramach lingwistykitypologicznej związane są z klasyfikacją poszczególnychjęzyków naturalnych. Podstawą tej klasyfikacji jest podobieństwoze względu na cechy sekundarne: nieuniwersalne. Najbardziej znanym podziałem typologicznym jest podział na języki: izolujące, aglutynacyjne, fleksyjne, alternujące, Inkorporujące (polisyntetyczne). HALINA WIDŁA

4. Podstawą wyróżnienia tych klas jest sposób przystosowania elementów leksykonu do pełnienia przez nie odpowiednich funkcji syntaktycznych. Językoznawstwo porównawczo-typologiczne musi pozostawać w ścisłym związku z językoznawstwem historyczno-porównawczym. Typologia języków świata – istnieją trzy typy typologii języków świata: typologia geograficzna, genetyczna i strukturalna. HALINA WIDŁA

5. Metoda strukturalna 5 typów języków: HALINA WIDŁA

6. IZOLUJĄCE: wypowiedzi są tworzone przez łączenie wyrazów niezmiennych co do formy. Nie ma tu modyfikacji wyrazów poprzez zmiany ich wewnętrznej formy – np. dodawania sufiksów. chiński, wietnamski, tajski, khymerski, tybetański HALINA WIDŁA

7. AGLUTYNACYJNE:: zasadniczy-leksykalny trzon wyrazu jest modyfikowany przez dodawanie formalnych wykładników o określonym znaczeniu semicznym (gramatycznym) każde znaczenie semiczne jest wyrażane przez jeden morf – morfy niosące znaczenie są rozłączne. Turecki, japoński, koreański, węgierski: np. ellerimden – z moich rąk – el – ręka, ler: sufix liczby mnogiej, im: sufix posesywności (mój) den: z od; HALINA WIDŁA

8. FLEKSYJNE: podstawową ich cechą jest kumulacja (nałożenie informacji semicznej) np. końcówka polskiego czasownika niesie informacje o osobie, liczbie, rodzaju i czasie, jest to realizowane w jednym morfie. J słowiańskie (oprócz bułgarskiego i macedońskiego) łacina, greka HALINA WIDŁA

9. ALTERNACYJNE: wykładnikami treści leksykalnych są spółgłoski, a funkcje semiczne są realizowane przez samogłoski. Przejście od jednej informacji semicznej do drugiej następuje poprzez wymianę czyli alternację samogłosek. J. Arabski: quataltu: zabiłem; quatata: zabiłeś; quatala: zabił; quatila: został zabity, języki semickie; HALINA WIDŁA

10. POLISYNTETYCZNE: głównym sposobem tworzenia nowych form jest afiksacja, w ich obrębie wyróżnia się języki aglutynacyjne i fleksyjne. Afiksacja: operacja morfologiczna, polegająca na dołączaniu segmentu morfologicznego (afiksu) do morfemu lub ciągu morfemów, w wyniku czego powstaje nowa jednostka leksykalna lub forma fleksyjna danego leksemu HALINA WIDŁA

11. Geograficzna – badanie rozmieszczenia języków na kuli ziemskiej; Genetyczna – podzielenie wszystkich języków na rodziny i podrodziny ze względu na związki genetyczne między nimi (wspólne pochodzenie). Metodą badania może tu być analiza porównawcza lub badanie różnych aspektów zjawisk językowych. HALINA WIDŁA

12. Klasyfikacja genetyczna Klasyfikacja genetyczna polega na ułożeniu języków wedle ich pokrewieństwa. Są one klasyfikowane w rodziny, podrodziny i grupy językowe lub przedstawiane w postaci drzewa pokrewieństwa. HALINA WIDŁA

13. PRAJĘZYK Język praindoeuropejski to prajęzyk czyli wspólny przodek nie zaświadczony bezpośrednio, ale częściowo zrekonstruowany metodą porównawczą. Istnieje szereg różnych hipotez na temat datowania i lokalizacji języka praindoeuropejskiego. Najdawniejsze języki indoeuropejskie – już znacznie zróżnicowane – znane są z pierwszej połowy II tysiąclecia p.n.e., a dane pośrednie wskazują, że rozpad wspólnoty indoeuropejskiej musiał nastąpić najpóźniej około 3000 p.n.e. Z kolei analiza odziedziczonego słownictwa pozwala przypuszczać, że społeczeństwo praindoeuropejskie istniało w okresie neolitu (przed upowszechnieniem się wytopu i obróbki metali) i że składało się z ludności rolniczo-pasterskiej. HALINA WIDŁA

14. Praindoeuropejski był językiem fleksyjnym, podobnie jak język polski. Deklinacja uwzględniała osiem przypadków (siedem jak w polskim oraz ablativus, odpowiadający na pytania "skąd? od kogo/czego?") oraz trzy liczby (pojedyncza, podwójna i mnoga). Trzy rodzaje gramatyczne (męski, żeński i nijaki) rozwinęły się prawdopodobnie tylko w części rodziny indoeuropejskiej (poza językami anatolijskimi); Teoria ta (kwestionowana przez niektórych indoeuropeistów) zakłada, że dawniejszy system zawierał dwie klasy gramatyczne ("rodzaje") rzeczowników (ożywione i nieożywione). Koniugacja praidoeuropejska była dość skomplikowana ze względu na rozbudowany system aspektów (pełniących częściowo funkcje czasów) i trybów; istniały także dwie strony (czynna i bierno-zwrotna, wyrażana za pomocą specjalnych końcówek). Koniugacja uwzględniała trzy osoby i trzy liczby (pojedynczą, podwójną i mnogą), a czasowniki tworzyły ponadto kilka rodzajów form pochodnych o charakterze imiesłowów (nie istniały natomiast bezokoliczniki). HALINA WIDŁA

15. Języki indoeropejskie • 280 etnolektów, z włączeniem ponad 40 pidżynów i kreoli powstałych na bazie niektórych językow europy • Podrodziny: indoirańska, anatolijska, armeńska, albańska, grecka, germańska, słowiańska, bałtycka, celtycka, italska HALINA WIDŁA

16. W wyniku ekspansji Imperium Rzymskiego powstały języki romańskie. Można je sklasyfikować w pięć grup: • Bałkańską ( zdalmatyńskim i rumuńskim) • Gallo-romańską (z francuskim i prowansalskim) • Ibero-romańską ( z katalońskim, portugalskim, hiszpańskim) • Italo-romańską (z włoskim i sardyńskim) • Retoromańską (romantch) HALINA WIDŁA

17. Klasyfikacja geograficzna badanierozmieszczenia języków na kuli ziemskiej HALINA WIDŁA

18. Rozmieszczenie języków na kuli ziemskiej • Języki bałtyckie • Języki celtyckie • Języki germańskie • Języki romańskie • Języki indoirańskie • Języki słowiańskie • język łaciński HALINA WIDŁA

19. Języki romańskie Języki romańskie  kolor niebieski. Mapki pobrano z witryny: http://pl.wikipedia.org/ HALINA WIDŁA

20. Językoznawstwo stosowane II. Etnolingwistyka HALINA WIDŁA

21. Rzeczywistość językowa, czy język rzeczywistości • Czy istnieje coś poza językiem? Czy język nas ogranicza? Czy w końcu język jest tworem społeczności czy społeczność tworem językowym? • Język jest wypadkową wrodzonych skłonności, środowiska oraz kontekstów kulturowych. Determinuje nas niemal całkowicie. Nazywanie idei czy poglądów bezpośrednio łączy się z umiejętnością "odpowiedniego rzeczy nazywania". • Nie ma świata bez słów. Wszystkie nasze działania zdeterminowane są językiem. Nie ma także możliwości zrozumienia innej kultury bez gruntownej znajomości owego języka. Konotacje międzywyrazowe, frazeologia, idiomy, noszą znaczenia same w sobie. • Czy stanowi to o samodzielnym bycie języka? Albo współistnieniem ludzi i języka, gdzie każdy z ww. czynników jest niezbędny do egzystencji? • Pytania te są trudne, ciężko sobie wyobrazić wagę i znaczenie języka. Jednak szczególnie ważne jest to dla studentów filologii. Wiedza o poznawczej naturze systemu słów daje wiele do myślenia. I impuls do rozwijania siebie (czy swojego słownika). Ważne jest to nie tylko w kontekście obcych słówek, lecz przede wszystkim języka rodzimego, by móc lepiej zrozumieć swoją własną (spersonalizowaną) rzeczywistość. HALINA WIDŁA

22. ETNOLINGWISTYKA Przedmiotem etnolingwistyki są wzajemne związki między językami, myśleniem, zachowaniem się człowieka i rzeczywistością - między formalną strukturą języka a resztą kultury społeczności posługującej się danym językiem. Etnolingwistyka bada zależności między danym typem kultury a określonymi typami języka, którymi mówią nosiciele tejże kultury. Rozwinęła się głównie na terenie USA, dzięki pracom F.Boasa E,Sapira, oraz ucznia Sapira, B.L.Whorfa. Sapir i Whorf badając związki pomiędzy językiem a postrzeganiem świata, położyli podwaliny dla językoznawstwa kognitywnego. Ogromny wpływ na powstanie etnolingwistyki miały badania amerykańskich lingwistów nad językami indiańskimi. HALINA WIDŁA

23. Teza o wpływie języka na psychikę i sposób myślenia człowieka nazywana jest hipotezą Sapira-Whorfa. Zdaniem Sapira, poszczególne społeczności językowe zamieszkują "odrębne światy". Uogólniając, hipoteza Sapira-Whorfa to dwie główne myśli:- Język, będący tworem społecznym, jako system, w którym wychowujemy się i myślimy od dzieciństwa, kształtuje nasz sposób postrzegania otaczającego nas świata. - Wobec różnic między systemami językowymi, które są odbiciem tworzących je odmiennych środowisk, ludzie myślący w tych językach rozmaicie postrzegają świat.Sapir nie miał najmniejszych wątpliwości co do istnienia obiektywnego świata, który jest odzwierciedlany przez język. Whorf natomiast uważa, że świat stanowi tylko kalejdoskopowy strumień wrażeń, które mają być zorganizowane przez nasz umysł, a ściślej - przez system językowy. [Adam Schaff, "Myślenie w języku"] HALINA WIDŁA

24. Język, myśl i rzeczywistość „Książka ta nie została nigdy napisana, jej tytuł jest jednak znakomicie dopasowany do tego, co zawiera”. Zamieszczono tu niemal wszystkie teksty Whorfa dotyczące zasady, którą nazywał prawem ''relatywizmu językowego''. Głosi ona, że struktura języka wpływa na sposób, w jaki pojmujemy rzeczywistość w jaki się wobec niej zachowujemy. Patrz  opracownie wstępu do ksiązki Whorfa "Język, myśl i rzeczywistość", w którym jego uczeń John B. Carroll opisuje biografię Whorfa. HALINA WIDŁA

25. Cytat: „Zarówno współczesne wyrażenie angielskie „nice day today”, jak i melanezyjski zwrot „skąd przybywasz?” potrzebne są do przezwyciężenia dziwnego, nieprzyjemnego napięcia, jakie odczuwa człowiek w obliczu czyjegoś milczenia”. (B. Malinowski) HALINA WIDŁA

26. Bronisław Malinowski antropolog, etnolog, religioznawca i socjolog, twórca funkcjonalizmu w antropologii społecznej Urodził się 7 kwietnia 1884 roku w Krakowie. W latach 1902-1906 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i doktoryzował się tam w 1908 roku („O zasadzie ekonomii milczenia”). W latach 1910-1913 podjął studia i wykłady na London School of Economics and Political Science przy Uniwersytecie Londyńskim. W latach 1914-1920 prowadził badania terenowe w Australii i Oceanii. W podróżach towarzyszył mu przyjaciel - Stanisław Ignacy Witkiewicz. W roku 1916 doktoryzował się na Uniwersytecie Londyńskim. W 1927 roku objął profesurę i pierwszą Katedrę Antropologii na Uniwersytecie Londyńskim. Dwa lata później opublikował monografię “The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia”. W 1934 roku odbył podróż naukową do południowej i wschodniej Afryki. W 1936 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda, a od 1939 roku był profesorem Uniwersytetu Yale. Zmarł 16 maja 1942 roku w New Haven. WIĘCEJ... HALINA WIDŁA

27. Poczatki nowoczesnej antropologii. Funkcjonalizm powstał w Wielkiej Brytaniiw latach 20-tych XX wieku, za sprawą m.in.. Bronisława Malinowskiego. Zdaniem Malinowskiego, w przeciwieństwie propozycji ewolucjonistycznych jako spekulatywnych – „punktem wyjścia i dojścia każdego antropologa powinien być teren;podstawą pracy antropologa powinny by badania empiryczne czyli badania terenowe”. Malinowski przyjął założenie, że kultura stanowi niepodzielną całość. „W kulturze nie ma przypadków - wszystko ma swoją funkcję, dlatego wszystkie te zjawiska należy analizować”. HALINA WIDŁA

28. Dzieła Malinowskiego Najważniejsze piętnaście prac powstałych w latach 1921-1942. Dotyczą zależności między sferą kultury a zachowaniami człowieka, relacji między jednostką a społeczeństwem i dobrem zbiorowym, jakim jest kultura , dyscyplin zajmujących się badaniem społeczeństwa i kultury, dylematów współczesnej Malinowskiemu lingwistyki, a także prawa pierwotnego, relacji między prawem a zwyczajem oraz narzędzi do antropologicznego analizowania prawa. Prace te umożliwiają poznanie (tylko trzy z nich, w tym jedna wyłącznie we fragmentach, są dostępne w języku polskim) i zrozumienie stworzonej przez Malinowskiego teorii i metody. HALINA WIDŁA

29. Główne dzieła Bronisława Malinowskiego: • Tom 1 - Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego oraz O zasadzie ekonomii myślenia (1980, 1984) • Tom 2 - Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich oraz Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji (1980, 1984) • Tom 3 - Argonauci zachodniego Pacyfiku (1981, 1986) • Tom 4 - Ogrody koralowe i ich magia • Część 1: Opis ogrodnictwa (1986) • Tom 5 - Ogrody koralowe i ich magia • Część 2: Język magii i ogrodnictwa (1987) • Tom 6 - Seks i stłumienie w społeczności dzikich oraz Inne studia o płci, rodzinie i stosunkach pokrewieństwa (1987) • Tom 7 - Mit, magia, religia (1990). HALINA WIDŁA

30. Zwyczaj i zbrodnia. Życie seksualne dzikich. Dziełoautorstwa Bronisława Malinowskiego, obejmujące dwie pozycje wymienione w tytule. Bardzo rzadko wydawane. Ponad 600 stron. HALINA WIDŁA

31. Językoznawstwo stosowane III. Psycholingwistyka BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWAŃ KOMUNIKACYJNYCH CZŁOWIEKA HALINA WIDŁA

32. DZIEDZINY INTERDYSCYPLINARNE SPOJRZENIE NA JĘZYK Z PERSPEKTYWY INNYCH NAUK: • PSYCHOLOGII • SOCJOLOGII • NEUROLOGII • BIOLOGII Halina Widła

33. PSYCHOLINGWISTYKA • W sferze zainteresowan psycholingwistyki leży sposób przyswajania języka (akwizycji, uczenia się języka (ów) • Badania ekperymentalne dotyczą rozwoju systemu językowego dziecka oraz przebiegu nauki języków obcych u osób dorosłych Halina Widła

34. BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWAŃ KOMUNIKACYJNYCH CZŁOWIEKA Halina Widła

35. JĘZYK A MÓZG PERSPEKTYWA HISTORYCZNA Jest niemy, to znaczy, że milczy w smutku, nie odzywając się... ( papirus chirurgiczny, 3000 lat p.n.e.) Halina Widła

36. Pierwsze obserwacje neurolingwistyczne • Przemoc pierwszym żródłem odkryć • Papirusy o skutkach uszkodzenia mózgu • Arystoteles (384-322): mózg to system chłodzenia krwi, inne funkcje pełni serce • Hipokratejscy uczeni (460-370) : uszkodzenie mózgu wywołuje niedowład kontrlateralny • Zaburzenia mowy to-warzyszą lewostron-nemu uszkodzeniu mózgu Halina Widła

37. Różne teorie funkcji mózgu • Herofilus i Galen (II wiek) - teoria komorowa umiejscawiająca czynności mózgu w jego jamach. • Leonardo da Vinci (1452-1519) – obalił teorię komorową, przedstawiając wyniki sekcji zwierząt. • Andreas Vesalius (1514-1564, Flamand) ostatecznie ustalił znaczenie mózgu. • Do XVIII wieku opisano niemalże wszystkie zaburzenia języka i mowy, tłumacząc je paraliżem języka. • Johan Shenk von Grafenberg (1530-1598) dokonał pierwszy rozróżnienia pomiędzy afazją a dyzartrią Halina Widła

38. Zaburzenia mowy i pisma • Afazja – zaburzenia językowe spowodowane uszkodzeniem mózgu • Dyzartria – neuromoto- ryczne zaburzenia mowy • Aleksja • Agrafia • Żargonafazja • Żargonagrafia • Mowa automatyczna • Franz Josef Gall ( 1758-1828) – neuroanatom, twórca kranioskopii: • Wskazał na różnicę między tzw. białą a szarą substancją w mózgu • Postulował istnienie 27 psychicznych organów obejmujących takie cechy jak: próżność, przyjaźń, mądrość, religijność, itp.. Halina Widła

39. Zdaniem Galla: • Język jest zlokalizowany w platach czołowych • Osoby obdarzone dobrą pamięcią mają wyłupiaste oczy na skutek hipertrofii tkanki mózgowej z tyłu oczu • Urazy i udary w obrębie kory czołowej powodują utratę „pamięci werbalnej” Halina Widła

40. Neurologia w XIX wieku • Pierre Paul Broca (1824-1880) • Kraniometria- pomiar czaszek i mózgów - badanie rozmiarów mózgu i związków z wiekiem, płcią inteligencją oraz środowiskiem • Carl Wernicke ( 1848 – 1904) • Studiował z Meynertem, niemieckim neurologiem, który odkrył nerw słuchowy , biegnący od ucha do kory mózgowej • Okolica, którą badał Wernicke, przylega do korowej okolicy słuchowej Halina Widła

41. Afazja Broki / Afazja Wernickego • Brak płynności, • Mowa wyrywkowa, • Artykułowana z dużym wysiłkiem, • Agramatyczna, • Rozumienie dostateczne • Płynna mowa, • Wypowiedzi długie i skomplikowane,ale prawie bez sensu • Mowa pełna neologizmow, • Zaburzona zdolność rozumienia mowy cudzej i własnej Halina Widła

42. Halina Widła

43. Każdy z płatów związany jest z określonymi funkcjami. Płat czołowy z czynnościami ruchowymi i psychicznymi. Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub porażenia kończyn, a w niektórych wypadkach może ujawniać się zaburzeniami cech osobowości. Płat ciemieniowy bierze udział w analizie doznań czuciowych, a następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica. W płacie potylicznym znajdują się ośrodki wzrokowe. Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie miał zaburzenia w polu widzenia. Analiza doznań słuchowych odbywa się w płacie skroniowym.     Zewnętrzną powierzchnię półkul mózgowych pokrywa kora mózgowa. Uszkodzenie kory mózgowej może doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej z uszkodzonym obszarem (np. niedowład, zaburzenia mowy, niedowidzenie) lub wyzwolić nadmierną aktywność komórek leżących w sąsiedztwie uszkodzenia. Taka nadpobudliwość może być przyczyną wystąpienia napadów padaczkowych Halina Widła

44. Od komórek nerwowych kory mózgu do struktur pnia mózgu przebiegają włókna łączące, które tworzą istotę białą mózgu. We wnętrzu półkul mózgowych znajdują się skupiska komórek nerwowych, tzw. zwoje podstawy, które regulują napięcie mięśniowe oraz zapewniają kontrolę ruchów zautomatyzowanych. Uszkodzenia zwojów podstawy wyrażają się zaburzeniami ruchowymi i postawy ciała. Ludzka kora mózgowa jest bardzo silnie pofałdowana (tworzy liczne zakręty widoczne na przekroju poprzecznym mózgu), jej powierzchnia całkowita wynosi ok. 2,2 m2. Pień mózgu stanowi połączenie między półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. Wobrębie pnia mózgu znajduje się szereg ośrodkówodpowiedzialnych za funkcjonowanie najważniejszych dla życia czynności, jak oddychanie, praca serca, przemiana materii i regulacja temperatury. Móżdżek moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Uszkodzenie móżdżku doprowadza do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz powoduje trudności w utrzymywaniu równowagi. Móżdżek zbudowany jest z dwóch półkul połączonych tworem nazywanym robakiem. Od mózgowia odchodzi 12 par nerwów czaszkowych (mózgowych) unerwiającychgłównie głowę. Jedynie nerw X - błędny wychodzi poza obręb głowy i szyi dochodząc aż do przepony. Temu "błądzeniu" zawdzięcza on swoją nazwę. Halina Widła

45. SYNESTEZJA Juliusz Cezar, Aleksander Macedoński, i Napoleon Bonaparte, znali imiona prawie wszystkich swoich żołnierzy, czyli po około 30 000. Szczegółowej analizy ciekawego przypadku nadczynności pamięci dokonał znany neurolog rosyjski prof. A. Łuria. Badał on na przestrzeni dwudziestu lat mężczyznę o nazwisku Szereszewski. Był on reporterem miejscowej gazety. Na badanie skierował go przełożony zaintrygowany tym, iż Szreszewski nigdy nie robił notatek. Nie notował tego, co mu zlecano, ani nawet tego, co usłyszał np. na zebraniach partyjnych, które relacjonował. Nigdy jednak niczego nie zapomniał. Łuria stwierdził, że Szereszewski mógł zapamiętać ciągi liczb, liter czy słów o długości nawet 5000 elementów (nie była to granica jego możliwości, lecz granica cierpliwości czytającego elementy do zapamiętania). Czas też nie wpływał na trwałość jego pamięci. Łuria poprosił, Szereszewskiego, aby ten eksponowany mu przed dwudziestu laty ciąg liczb. Sz. zamknął oczy i powoli wodząc palcem w powietrzu powtórzył wszystkie liczby nie popełniając ani jednej pomyłki. Halina Widła

46. Szereszewskiemu było obojętne czy materiał eksponowano wzrokowo czy słuchowo. Wystarczyło mu kilkusekundowe spojrzenie na stronę książki, aby następnie, z zamkniętymi oczyma, dokładnie odtworzyć jej treść. Co ciekawe Sz. zapamiętywał łatwiej materiał dla niego bezsensowny (np. wzory matematyczne, których nie rozumiał) niż układający się w logiczną dla niego całość. Pamięć Szereszewskiego cechowała tzw. synestezja. Dźwięki miały dla niego kolor a czasami i smak. Mówił na przykład: „Jaki pan ma kruchy i żółty głos". Dźwięk „a" odbierał jako białą linię; „i" jako ostrze biegnąc gdzieś w dal; „e" jako okrągłą linię. Jednak pamięć Szereszewskiego nie była idealna. Nie potrafił zapamiętanych informacji uogólniać. Świat dla niego był zbiorem praktycznie niepowiązanych ze sobą elementów. Niezrozumiałe były dla niego pojęcia abstrakcyjne. Za to w zdumiewająco dokładny sposób wykrywał każdą niedokładność w tekstach literackich. Czytając Czechowa (Kameleon) zauważył, że jeden z bohaterów wychodząc ubrany był w szynel, a wracając - w palto. • Za: Andrzej Augustynek Czy świadkowie są wiarygodni? Halina Widła

47. Czynniki warunkujące prawidłowy przebieg czynności mowy:Za Łurią,  więcej o tym -  słuch fonematyczny, -  słuchowa pamięć werbalna, -  czucie ułożenia elementów aparatu artykulacyjnego, -  synteza sekwencyjna, - synteza symultatywna, -  mowa wewnętrzna. Halina Widła

48. Rozwój nowoczesnych technik badania mózgu Halina Widła

49. Tomografia rentgenowskaCAT (osiowa tomografia komputerowa): można wykryć guzy, dobrze widoczne kość, tkanka miękka, ale słabo widoczne tkanki. Wiązka krąży wokół głowy, z licznikiem po drugiej stronie. Dość bezpieczna i tania. Halina Widła

50. Pozytonowa tomografia emisyjna (PET): wykrywa wprowadzony do krwi promieniotwórczy znacznik (np. glukoza z węglem 11C) podlegający rozpadowi beta i wysyłający pozytony.Pozytony anihilują z elektronami dając pary kwantów gamma, wykrywanych przez pary liczników wokół głowy. Umożliwia obrazowanie przepływu krwi na bieżąco, wykrywanie ognisk padaczki, guzów mózgu.Eksperymenty psychologiczne - zwiększona praca danego obszaru zwiększa zapotrzebowanie na energię = dopływ krwi.PET po raz pierwszy pokazał lokalizację wielu funkcji psychicznych. Halina Widła