6273 SAYILI KANUN İLE ÇEK KANUNU’NDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER

1. 6273 SAYILI KANUN İLE ÇEK KANUNU’NDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER YRD.DOÇ.DR. AYTEKİN ÇELİKKTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİTİCARET HUKUKU ANABİLİM DALI BAŞKANI

2. TARİHİ GELİŞİM Karşılıksız çek keşide edilmesi; 1929-1985 yılları arasında DOLANDIRICILIK olarak nitelendirilmiştir. 1985-2003 yılları arasında bağımsız bir suç olarak nitelendirilmiş ve HAPİS CEZASIYLA cezalandırılmıştır. 2003-2009 yılları arasında ADLİ PARA CEZASI (TEKRARINDA DOĞRUDAN HAPİS) uygulanmıştır. 2009-2012 yılları arasında ADLİ PARA CEZASI uygulanmıştır. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

3. Karşılıksız Çeklere İlişkin Rakamlar 2010 yılında yerel mahkemelerdeki karşılıksız çek dosyası sayısı 1.480.000 (toplam iş yükünün %15’i) 2011 yılında Yerel mahkemelerdeki dosya sayısı 400.000, Yargıtay’daki dosya sayısı 220.000 Cezaevindeki kişi sayısı yaklaşık 130.000 Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

4. Karşılıksız Çeklere İlişkin Rakamlar 2010 yılında çeklerin % 6,2’si karşılıksız 2011 yılında % 3’ü karşılıksız 2011 yılında karşılıksız çıkan 600.000 çekten 382.000 tanesi daha sonra ödenmiştir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

5. Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı 03.02.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile getirilen en önemli değişiklik çekin karşılıksız çıkması durumunda uygulanan “ADLİ PARA CEZASI”nın “ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI”na çevrilmesidir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

6. ESKİ HALİ Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK “…çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adlî para cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder…”

7. YENİ HALİ Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK “…çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu fıkra hükmüne göre çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi hâlinde de verilir”.

8. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI ESKİ HALİ Çekin karşılıksız çıkması halinde uygulanacak müeyyideler tüzel kişinin malî işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler hakkında uygulanmaktaydı. YENİ HALİ 6273 sayılı Kanun’a göre ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI, sadece çek hesabı sahibi gerçek kişi veya tüzel kişi hakkında verilebilir. Buna göre çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI tüzel kişinin yöneticilerine değil doğrudan tüzel kişiye verilir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

9. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI, Cumhuriyet Savcılıkları tarafından verilir. Çek hesabı hakkında yasaklılık kararı verilebilmesi için karşılıksız işleminin yapılmasından itibaren 6 ay içerisinde hamilin Cumhuriyet Savcılığı’ndan talepte bulunması gerekir. Hamilin talepte bulunması halinde çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

10. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI Cumhuriyet Savcılarının ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI kararlarına karşı KABAHATLER KANUNU’NA göre itiraz edilebilir. Buna göre yasaklılık kararının tebliği tarihinden itibaren 15 gün içerisinde sulh ceza mahkemesine başvurulması gerekir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

11. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞININ KALDIRILMASI ÇEK BEDELİNİN ÖDENMESİ Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilân olunur. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

12. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞININ KALDIRILMASI TALEBİN GERİ ALINMASI Yasaklılık kararı alınması konusunda talepte bulunan hamil, Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararının verildiği yer Cumhuriyet başsavcılığına başvurarak talebini geri alabilir. Talebin geri alınması hâlinde de çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

13. MEVCUT DOSYALARIN DURUMU Bu Kanun hükümlerine göre suç karşılığı uygulanan yaptırımı, idarî yaptırıma dönüştürülen fiiller nedeniyle, a) Soruşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında Cumhuriyet başsavcılığınca, b) Kovuşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında mahkemece, idarî yaptırım kararı verilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında bulunan dosyalar hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca, Yargıtay’ın ilgili dairesinde bulunan dosyalar hakkında ise ilgili dairece, bu Kanuna göre işlem yapılmak üzere dava dosyası hükmü veren mahkemeye gönderilir ve bu mahkeme tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilir Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

14. SİCİL KAYITLARI ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI’na ilişkin kayıtlar “ADLİ SİCİL” yerine “TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI” tarafından tutulur. Yasaklılık kararı, kaydın girildiği tarihten itibaren 10 yıl geçmesiyle birlikte TCMB tarafından resen silinir ve bu işlem ilan olunur. ESKİ KAYITLARIN DURUMU Bu maddenin yayımı tarihinden önce verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına ilişkin kayıtlar, yasağın kaldırılmasına ilişkin şartlar oluşuncaya kadar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında tutulmaya devam olunur.

15. BANKALARIN KARŞILIKSIZ ÇEKLERDEN DOLAYI SORUMLULUĞU Yeni Çek Kanunu, Bankaların karşılıksız çıkan her çek yaprağı için ödemek zorunda olduğu 600 TL (725 TL)’lik miktarı 1000 TL’ye çıkartmıştır. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

16. BANKALARIN KARŞILIKSIZ ÇEKLERDEN DOLAYI SORUMLULUĞU Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için; a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde, 1) Çek bedeli bin Türk Lirası veya üzerinde ise altıyüz Türk Lirası, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasının altında ise çek bedelini, b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde, 1) Çek bedeli bin Türk Lirası veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı bin Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı, 2) Çek bedeli bin Türk Lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak bin Türk Lirasını, ödemekle yükümlüdür. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

17. ÇEKİN BASILDIĞI TARİH 5 YIL İÇİNDE İBRAZ ZORUNLULUĞU Üzerindeki düzenleme tarihi ne olursa olsun çeklerin üzerinde yazılı olan baskı tarihinden itibaren 5 yıl içinde ibraz edilmemesi halinde, muhatap bankanın karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer. ESKİ ÇEKLERİN DURUMU Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili olarak, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu 30/6/2018 tarihinde sona erer. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

18. HAMİLİNE YAZILI ÇEK DEFTERLERİNE İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER ESKİ HALİ 6273 sayılı Kanun ile getirilen değişiklikten önce Çek Kanunu’na göre “hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, bir yıla kadar hapis cezası” ile cezalandırılmaktaydı. YENİ HALİ 6273 sayılı Kanun bu konudaki hapis cezasını kaldırmış, hapis cezası yerine 300 TL’den 3.000TL’ye kadar idari para cezası uygulanacağını kabul etmiştir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

19. KEŞİDE TARİHİNDEN ÖNCE ÇEKLERİN İBRAZI 31/12/2017 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

20. ZAMANAŞIMI Poliçe ve bonoda zamanaşımı süresi 3 yıl olarak düzenlenmesine rağmen çeklerde 6 aylık bir zamanaşımı süresi kabul edilmiştir. 6273 sayılı Kanun çeklerde de zamanaşımı süresini 3 yıla çıkartmıştır. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

21. BANKALARA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Çek defterinin her bir yaprağına; a) Çek hesabının numarası, b) Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı, c) Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı, ç) Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası, d) Çekin basıldığı tarih yazılır. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

22. BANKALARA İLİŞKİN DÜZENLEMELER (1) Bankalar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca bu maddenin yayımı tarihinden itibaren bir ay içinde 2 nci maddeye göre yayımlanacak tebliğde belirlenen esaslara uygun olarak yeni çek defterleri bastırırlar. (2) Bankalar, 31/12/2012 tarihine kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verir ve ellerindeki eski çek defterlerini imha ederler. (3) Bu Kanunun bu maddenin yayımı tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümleri ile mülga 3167 sayılı Kanun hükümleri gereğince düzenlenmiş olan eski çeklerin hukukî geçerliliği devam eder. Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK

23. TEŞEKKÜR EDERİM. Yrd. Doç. Dr. Aytekin ÇELİK KTO Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Tel: 0 332 221 72 03 Faks: 0 332 202 00 44 E-mail: aytekincelik@hotmail.com Yrd.Doç.Dr. Aytekin ÇELİK