Warsztat ESPON INTERSTRAT: wymiar terytorialny w zintegrowanych strategiach rozwojowych

1. Warsztat ESPON INTERSTRAT:wymiar terytorialny w zintegrowanych strategiach rozwojowych Katarzyna Wojnar Krajowy Punkt Kontaktowy ESPON, EUROREG, Uniwersytet Warszawski espon@espon.pl

2. Formuła warsztatu Celem warsztatu jest określenie na ile wyniki projektów programu badawczego ESPONoraz europejska perspektywa związana z rozwojem terytorialnym UE mogą być przydatne twórcom polityk i strategii w tworzeniu zintegrowanych terytorialnych strategii rozwojowych.

3. Program dnia 10.00 – Wprowadzenie 10.50 – Burza mózgów: „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?” „Co to jest wymiar terytorialny?” 11.45 - Quiz wiedzy o Europejskim Rozwoju Terytorialnym: Polska w kontekście międzynarodowym. 12.15 – Lunch 13.00 - World Café: wiedza, wskaźniki, przydatność wyników ESPON 14.00 - Przerwa kawowa 14.20 - Cicha burza mózgów 15.30 - Zakończenie

4. Projekt ESPON-INTERSTRAT • 9 Punktów kontaktowych Programu ESPON: BE, BG, GR, IE, IT, PL, RO, SI, UK • aktywne uczenie się praktyków w oparciu o wyniki badań ESPON, • maksymalizację współpracy międzynarodowej uwzględniającej specyfikę różnych systemów instytucjonalnych i obszarów o różnych potencjałach terytorialnych, • wspieranie procesów tworzenia zintegrowanych terytorialnych strategii rozwojowych,

5. www.espon-interstrat.eu

6. Jak rozumieć wymiar terytorialny w strategiach rozwojowych?Dyskusja i kontekst. Wymiar terytorialny w praktyce – doświadczenia międzynarodowe?

7. Co to jest dobra strategia? ELEMENTY: • wizja/misja -> the power of story-telling • Diagnoza i SWOT • Priorytety, cele -> koncepcje agendy terytorialnej, • Kto ma się o niej dowiedzieć i kto ma ją wykonać? Zintegrowana strategia terytorialna • Wymaga zmiany sposobu myślenia (od barier do potencjałów, od konkurencji do współpracy władz publicznych różnego szczebla) • Nowe mechanizmy koordynacji – multi-levelgovernance • Nowy system programowania w oparciu o ograniczoną liczbę kwestii • Nowy system instytucjonalny ułatwiający realizację strategii przy współpracy i zrozumieniu różnych sektorów

8. Zmiana podejścia w rozwoju terytorialnym • Od dylematu spójność vs. konkurencyjność • W kierunku założenia, że każdy region/obszar ma wyjątkowy potencjał terytorialny, który należy wykorzystać prorozwojowo za pomocą polityk skrojonych na potrzeby różnych typów terytoriów -> smart growth • Żeby rozpoznać potencjał terytorialny potrzebna jest porównywalna wiedza o terytorium oraz jego otoczeniu. • Pomagają w tym narzędzia ESPON: analiza wielopoziomowa, typologie oraz scenariusze • TIA: TerritorialImpactAssessment

9. Spójność terytorialna oznacza obrócenie bogactwa różnorodności terytorialnej Europy w zaletę, która przyczyni się do zrównoważonego rozwoju Unii jako całości. Spójność oparta na różnorodności wzmocni wzrost gospodarczy, wzmocni konkurencyjność i dobrobyt. Każde terytorium obdarzone jest innym typem potencjału rozwojowego i potrzebuje polityk i strategii dostosowanych do tej specyfiki, aby w pełni wykorzystać swój potencjał. Geneza koncepcji polityki spójności Danuta Hübner

10. Cele polityki terytorialnej Cele polityki terytorialnej: • Jak zarządzać wyzwaniami regionalnymi • Jak uwalniać potencjał terytorialny poszczególnych regionów Pytanie kluczowe: czy istnieją regiony, które wypadają słabiej niż wskazuje na to ich potencjał i zasoby? Cele administracji terytorialnej (sprawne państwo): • Doing the right things (właściwe priorytety) • Doingthingsright(sprawna i przyjazna administracja)

11. Priorytety polityki terytorialnej • Smart, Sustainable and Inclusive Growth • Harmonijny i zrównoważony rozwój przestrzenny • Policentryczność • Funkcjonalna integracja obszarów przygranicznych • „Usieciowienie” miast • Relacje miasto-wieś w oparciu o FUA: funkcjonalne obszary miejskie -> multi-levelgovernance • Terytoria specyficzne (wybrzeża, wyspy, góry, peryferie, granice itd.) • Konkurencyjność • Nasycenie sieciami infrastruktury i połączeniami • Ochrona i opieranie rozwoju na wartościach dziedzictwa kulturowego i naturalnego

12. Wyzwania polityki terytorialnej • Różnice międzyregionalne: konwergencja vs. dywergencja • Niekontrolowana suburbanizacjaurbansprawl • Rozwój obszarów specyficznych • Gospodarcze skutki podziału na centrum i peryferie • Peryferyjność • Ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego • Zagrożenia i zmiany demograficzne • Wzrost cen energii • Zmiany klimatu

13. Nawet dość abstrakcyjne idee inspirują realne przedsięwzięcia

14. Co to znaczy „wymiar terytorialny”? • Nikt tego do końca nie rozumie, wszyscy się dopiero uczą • Brakuje definicji operacyjnej • Brak definicji „spójności terytorialnej” • Doświadczenia międzynarodowe: każdy kraj ma swoje definicje koncepcji takich jak policentryczność, współpraca transgraniczna, spójność, konkurencyjność. • Często są traktowane wybiórczo: podejście sieciowe w krajach Nordyckich vs. podejście korytarzowe w krajach Bałtyckich • Ciekawym przykładem są makroregionalne strategie terytorialne np. VASAB

15. Pozycjonowanie przestrzenne Konceptualizacja własnego położenia pozwalająca na zidentyfikowanie: szans, przewag komparatywnych i możliwości rozwijania nowych połączeń, relacji i współpracy Lepsze zrozumienie relacji z sąsiadami, sojusznikami i konkurentami

16. Których polityk dotyczy wymiar terytorialny? Polityki o silnym wymiarze terytorialnym • Polityka spójności • Polityka rolna i rozwoju obszarów wiejskich • Polityka regionalna • Polityka środowiskowa • Polityka transportowa Polityki o istotnym wymiarze terytorialnym • Polityka energetyczna • Polityka morska i rybołówstwo • Polityka rynkowa i konkurencyjności • Polityka rozwoju innowacyjnej gospodarki

17. Przykład programów ramowych Polityki „ślepe terytorialnie”, tak jak programy ramowe UE mają istotny wymiar terytorialny Faworyzują regiony najbardziej innowacyjne o doskonałym dostępie do kapitału inwestycyjnego Słabiej rozwinięte regiony nie odnoszą sukcesów w pozyskiwaniu funduszy z PR, przez co różnice rozwojowe coraz bardziej się pogłębiają.

18. Terytorializacja a transport • Priorytet mają inwestycje prowadzące do spójności wewnętrznej nad inwestycjami tranzytowymi • Uwzględnienie oddziaływania transportu na środowisko, dziedzictwo kulturowe i emisje

19. Terytorializacja a sprawne państwo • Nowe rozwiązania instytucjonalne: zbliżenie jednostek planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego • Połączenie celów polityki przestrzennej i regionalnej na poziomie programowania i poziomie operacyjnym • Tworzenie instytucji ponad podziałami administracyjnymi i sektorowymi (multi-level, cross-sectoralgovernance) • Tematyczne grupy instytucji i agend wynikające z priorytetów strategii np. konkurencyjność, przedsiębiorczość, zatrudnienie • Regularne, formalne i nieformalne spotkania robocze przedstawicieli różnych szczebli • Regularna współpraca trasngraniczna w skali regionalnej i makroregionalnej (EŚ-W, Region Morza Bałtyckiego)

20. Program ESPON 2013 ESPON jest Europejską Siecią Obserwacyjną Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej: • Program badawczy dotyczący rozwoju przestrzennego • Celem jest wspieranie procesu tworzenia strategii i polityk w oparciu o wiedzę o terytorium Europy: strukturach, trendach, perspektywach i przestrzennym oddziaływaniu polityk • Ambicją jest identyfikacja potencjałów terytorialnych w oparciu o wiarygodne dane o miastach i regionach UE. BUDŻET: 47 mln euro PRIORYTETY: • Badania stosowane • Analiza celowa na potrzeby praktyków • Platforma naukowa i narzędzia • Kapitalizacja i popularyzacja wyników

21. Co oferuje ESPON? POZIOM WSPÓLNOTOWY I KRAJOWY • Dopasowanie interwencji funduszy strukturalnych do różnorodności regionalnej • Kierunki wspierania spójności terytorialnej • Wsparcie wymiaru terytorialnego w politykach sektorowych • Wspieranie konkurencyjności UE w skali globalnej POZIOM REGIONALNY I METROPOLITALNY • Zrozumienie unikalnego kapitału i potencjału • Selekcja priorytetowych przedsięwzięć rozwojowych • Identyfikacja synergii wynikających ze współpracy • Bardziej efektywna alokacja środków UE POZIOM LOKALNY • Koncepcje i metodologia • Dane i wskaźniki • Porównywalna wiedza o rozwoju terytorialnym Krytyka ESPONa: Zbyt skomplikowane mapy i typologie Słabe rozpowszechnienie wyników Narzędzia zbyt złożone do powszechnego stosowania

22. www.espon.eu

23. Burza mózgów • „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?” • „Co to jest wymiar terytorialny?”

25. WORLD CAFE World Cafe jest metodą służącą do prowadzenia dialogu, dzielenia się wiedzą i kreatywnymi pomysłami, a nie do wypracowania konkretnych rozwiązań czy poznania opinii jakiejś grupy na dany temat.

26. Zasady • Uczestnicy podzieleni są na kilkuosobowe grupki, które przy stolikach dyskutują na zadany temat. • Po pewnym czasie (np. 20 minut) następuje zmiana i wszyscy poza jedną osobą (gospodarzem stolika) przenoszą się do innych stolików, omawiających inny temat lub inny aspekt danego tematu. • Gospodarz stołu streszcza to, co powiedziały poprzednie grupy i zachęca do dalszej dyskusji. • Ponadto uczestnicy zachęcani są do zapisywania bądź rysowania swoich pomysłów (na papierowych obrusach lub kartkach "przypisanych" do stolika), aby następne grupy mogły się do nich odwoływać. • Na zakończenie dyskusje podsumowywane są w części plenarne.

27. Zasady World Cafe • Dobra zabawa i miła atmosfera • Aktywność i zaangażowanie • Każdy głos jest ważny • Rysuj, kreśl, łącz i komentuj • Kojarz i rozwijaj pomysły • Słuchaj innych • Szukaj wspólnych motywów i powtarzających się wątków

28. Cicha burza mózgów • indywidualna praca z formularzem • pierwsza runda wypowiedzi: jak rozumieć wymiar terytorialny, ocena ESPONa • druga runda wypowiedzi: wrażenia z warsztatu

29. Kalendarz ESPON 2011 MEDIA I PUBLIKACJE –First Scientific Report in January –Territorial Observation 4/IT in March –Polskie wydanie pierwszego raportu syntetyczne ESPON czerwiec/lipiec –Territorial Observation 5/Creative Workforce in November –ESPON Brochure, Video clip, MapArt, etc. SPOTKANIA –ESPON Stakeholder Conference on Targeted Analyses in Bruxelles, 11 May 2011 –ESPON Workshop on Land Use on 24 May 2011 –ESPON Open Seminar 21-22 June 2011 in Budapest –ESPON Workshop/Territorial Indicators in October 2011 –Krajowe seminarium INTERSTRAT wrzesień 2011 –ESPON InternalSeminar on 29-30 November 2011 in Krakow