Strategische doelen van het hbo: kansen en bedreigingen

1. Strategische doelen van het hbo: kansen en bedreigingen Jaap de Koning Presentatie voor de themabijeenkomst ‘Nieuw licht op de zaak’, georganiseerd door Zestor, 3 november 2009

2. Inhoud • Strategische doelen • Kansen en bedreigingen in het licht van de strategische doelen • Implicaties personeelsvoorziening • Beleidsrichtingen

3. Bronnen • Bestaande documentatie • Enkele gesprekken met deskundigen • Globaal beeld

4. Strategische doelen • Groei aantal studenten • Kennisuitwisseling met o.m. bedrijven en versterking onderzoeksfunctie (lectoraten) • Professionalisering hbo-medewerkers • Meer docenten met masteropleiding • Meer gepromoveerde docenten • Meer betrokkenheid bij onderzoek • Betere onderwijskwaliteit

5. Toekomstige groei aantal studenten • Intensivering rol menselijk kapitaal in economie noodzakelijk voor econ. groei • Doelstelling 50 procent beroepsbevolking hoger opgeleid • Toenemende veranderlijkheid economie en arbeidsmarkt leidt tot groei postinitieel onderwijs en scholing • Derhalve groeimogelijkheden voor hbo • Op langere termijn vooral op post-initieel gebied

6. Rol economische crisis: korte termijn • Toevloed aan studenten die overgang naar arbeidsmarkt uitstellen (geschat wordt 5 tot 10 procent extra instroom) • Relatief groot deel hiervan zijn mbo-ers die slechter presteren en meer aandacht vragen • Beperkte financiële consequenties • Tijdelijke uitbreiding opleidingscapaciteit realiseren • Echter, aandeel flexibele component in docentencorps is al (te) groot • Ruimere arbeidsmarkt vergroot wervingsmogelijkheden

7. Economische crisis: lange termijn • Duur crisis mogelijk van korte duur • Over twee jaar al weer krapte door demografische ontwikkeling? • Financiële effecten op overheidsfinanciën werken waarschijnlijk langer door • Bezuinigingen ook op hbo • Zal bereiken strategische doelen bemoeilijken

8. Kwaliteitsverhoging • Noodzaak wordt breed onderschreven binnen het hbo • Concrete stappen • Groei aantal lectoren • Groeiend aandeel docenten met masteropleiding • Groeiend aandeel gepromoveerden • Kwantitatieve doelstellingen waarschijnlijk niet haalbaar • Beperkte mogelijkheden bij (groeiende groep) oudere docenten • Aantrekkelijkheid hbo voor gepromoveerden? • Mogelijkheden promotie tijdens loopbaan?

9. Inzet van externen

10. Voor- en nadelen externen • Voordelen • Mogelijkheid om specialistische kennis in te kopen • Mogelijkheid om tijdelijke groei op te vangen • Nadelen • Beperkte loyaliteit • Kennisdiffusie komt niet van de grond • Organisatorische complexiteit en extra kosten • Geldt ook voor medewerkers met kleine contracten • Volgens gesprekspartners is flexibiliteit doorgeschoten • Staat op gespannen voet met idee om hbo/breed niveau te verhogen

11. Privatisering • Verwachting is dat dit geen grote rol gaat spelen in het initiële onderwijs • Weerstand tegen verdere privatisering overheidsdiensten • Echter: • Bezuinigingen kunnen aanzet geven tot privatisering (verhoging eigen bijdrage die aanzet tot roep om meer keuzevrijheid) • Toename postinitieel onderwijs en scholing in het voordeel van private aanbieders die dit als springplank kunnen gebruiken

12. Postinitieel onderwijs en scholing • Op langere termijn stagneert groei aantal studenten initieel onderwijs • Verwachting is dat deelname postinitieel onderwijs en scholing blijft groeien • Huidige financiële arrangementen hiervoor nog onvoldoende • Economische behoefte zal dit mogelijk veranderen • Moet hbo deze groeimarkt aan particuliere aanbieders overlaten?

13. Relatie hbo-wo • Voor meeste wo-studenten is academische studie beroepsopleiding • Academische titel is echter gewild • Universitaire status zou hbo aantrekkelijker kunnen maken • Kleinere universiteiten die zich op wetenschappelijk onderzoek en het opleiden daarvoor concentreren

14. E-learning en arbeidsproductiviteit in het hbo • Enige jaren geleden verwachting dat e-learning tot arbeidsbesparing leidt (minder docenten nodig) • Uit onderzoek echter hiervoor geen empirische ondersteuning • Mogelijk op de lange termijn bij verdere ontwikkeling communicatietechnologie • Particuliere aanbieders hierin verder?

15. Internationalisering • Uitwisseling docenten en studenten • Nog geen internationale markt voor hbo-opleidingen

16. Personeelsvoorziening • Mogelijk binnen enkele jaren alweer verkrapping door demografische ontwikkeling • Behoud van oudere werknemers centraal stellen • Werving onder nieuwe groepen (allochtonen) • Verkrapping zal leiden tot loonstijging en dus tot verdere financiële druk • Realisatie strategische doelen onder druk

17. Conclusies • Groeiperspectieven hbo • Maar op langere termijn onzekerheden wat betreft initieel onderwijs • hbo benut groeimarkt post-initieel onderwijs en scholing niet of onvoldoende • Meer aandacht hiervoor kan breekijzer zijn om benodigde flexibiliteit en marktgerichtheid te verkrijgen • Beleid gericht op niveauverhoging algemeen onderschreven • Realisatiemogelijkheden hiervan onzeker • Mogelijk al in komende jaren knelpunten in de personeelsvoorziening