1 / 37

ALEKSANDRA DRECUN

ALEKSANDRA DRECUN. FINANSIRANJE POLITIČKIH PARTIJA - KOMPARATIVNA REŠENJA I POZITIVNI PROPISI U SRBIJI - FEFA 09. novembar 2007. godine. POLITIČKE STRANKE KAO IZVORNI SUBJEKTI PARLAMENTARNO-DEMOKRATSKOG SISTEMA VLADANJA. MODERNA DRŽAVA KAO “DRŽAVA STRANAKA”

levana
Download Presentation

ALEKSANDRA DRECUN

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ALEKSANDRA DRECUN FINANSIRANJE POLITIČKIH PARTIJA - KOMPARATIVNA REŠENJA I POZITIVNI PROPISI U SRBIJI - FEFA 09. novembar 2007. godine

  2. POLITIČKE STRANKE KAO IZVORNI SUBJEKTI PARLAMENTARNO-DEMOKRATSKOG SISTEMA VLADANJA MODERNA DRŽAVA KAO “DRŽAVA STRANAKA” (posrednički identitet pol. stranaka) DEMOKRATSKI IZBORI I DEMOKRATSKA VLADA KAO SPOJ VELIKIH IDEALA I, VEOMA ČESTO, SUMNJIVIH AKTIVNOSTI OPŠTEPRIHVAĆENA ISTINA: DEMOKRATIJA KOŠTA (pored podrške gradjana, neophodno je obezbediti i finansijska sredstva)

  3. CENA DEMOKRATIJE (1)- POTREBA ZA FINANSIJSKIM SREDSTVIMA - • PREPOZNATLJIVOST • ORGANIZOVANJE PARTIJSKE STRUKTURE • ISTRAŽIVANJA RADI FORMIRANJA STRANAČKIH POLITIKA • KOMUNIKACIJA SA GRADJANIMA I JAVNOŠĆU => FINANSIRANJE NIJE SAMO NEMINOVNO, VEĆ I POŽELJNO • MEDJUTIM, CENA DEMOKRATIJE RASTE, A SA NJOM RASTE I SUMNJA U BUDUĆNOST DEMOKRATIJE

  4. CENA DEMOKRATIJE (2)- “PROBLEMATIČNI” TROŠKOVI - 1. POLITIČKE “FONDACIJE” KOJE ZASTUPAJU STRANAČKE INTERESE 2. POLITIČKO LOBIRANJE 3. PRIKRIVENI TROŠKOVI MEDIJA I REKLAMA KOJI PODRŽAVAJU STRANKE 4. SUDSKI PROCESI U POLITIČKI RELEVANTNIM SLUČAJEVIMA • TEŠKOĆE U KONTROLISANJU

  5. CENA DEMOKRATIJE (3)- UTICAJ NOVCA NA POLITIKU - 1. KORUPCIJA (političke “usluge” u zamenu za finansijske priloge) 2. NEPRAVIČNOST (nejednake izborne šanse) 3. FINANSIJSKE PREPREKE ZA KANDIDATURU

  6. “UOBIČAJENI” OBLICI KORUPCIJE I DRUGIH ZLOUPOTREBA U POLITIČKOM FINANSIRANJU 1. PRILOZI U SUPROTNOSTI SA ZAKONSKIM PROPISIMA, ČESTO I IZ KRIMINALNOG MILJEA 2. UPOTREBA ZA PARTIJSKE SVRHE NOVCA DOBIJENOG IZ KORUPCIJE 3. NEOVLAŠĆENA UPOTREBA DRŽAVNIH RESURSA ZA PARTIJSKE SVRHE 4. PRIHVATANJE NOVCA U TOKU IZBORA U ZAMENU ZA NEOVLAŠĆENU USLUGU ILI OBEĆANJE USLUGE 5. TROŠENJE NOVCA U IZBORNOJ KAMPANJI NA NEDOZVOLJENE AKTIVNOSTI 6. REKETIRANJE 7. “FRONT” ORGANIZACIJE 8. TROŠENJE NOVCA IZ NAPUNJENIH “PARTIJSKIH KOFERA” 9. TAJNI FONDOVI PREDSEDNIKA I PREMIJERA 10. “SOFT MONEY”

  7. POSLEDICE ZLOUPOTREBA U FINANSIRANJU 1. PARTIJE KAO “MAŠINE ZA PRAVLJENJE PARA” ILI HOLDING KOMPANIJE (Nasmaher) 2. PARTIJSKI VRH ZAVIŠI VIŠE OD FINANSIJERA NEGO OD ČLANOVA (“Follow the money”) 3. NAJVEĆA OSKUDICA U IZBORNOJ GODINI (dobijanje, ali posle i očuvanje vlasti)

  8. SKANDALI U FINANSIRANJU - ITALIJA (propast Demohrišćana) • JAPAN (“donacije” za ugovore) • FRANCUSKA (47 optuženih 2005. godine, 3 ministra) • VELIKA BRITANIJA (afera “Formula 1”) • NEMAČKA (CDU - Kolgejt) • SAD (lobisti) • BELGIJA (Vili Klas) • ŠPANIJA ( “% za dobijanje ugovora”) • MOŽE SE POPUNITI ENCIKLOPEDIJA • VRLO ČESTO POLITIČARI NA NAJVIŠEM NIVOU • ZAPAD I ISTOK RAVNOPRAVNI • “CRNA TAČKA DANAŠNJE PREDSTAVNIČKE DEMOKRATIJE” (Vildenman)

  9. POSLEDICE SKANDALA POTHRANJIVANJE CINIZMA U POGLEDU POLITIČKOG TAKMIČENJA PRODUBLJIVANJE JAZA IZMEDJU “VLADARA” I “PODANIKA” SLABLJENJE LEGITIMITETA VLASTI GUBLJENJE ZAINTERESOVANOSTI GRADJANA ZA POLITIČKE PROCESE

  10. POKRETAČI REFORMI SKANDALI U MEDIJIMA PRITISAK CIVILNOG DRUŠTVA ISTRAŽIVANJA I NOVE INFORMACIJE POLITIČARI REFORMISTI

  11. TEŠKOĆE U USVAJANJU REGULATIVE 1. SAMOREGULIŠUĆI PROPIS 2. “BESKONAČNI REFORMSKI POKUŠAJI” (Nasmaher) 3. ČESTE PROMENE PROPISA KAO DOKAZ NEUSPEHA MNOGIH MODELA 4. NEDOVOLJNO INFORMACIJA, NEPOTPUNA ISTRAŽIVANJA (TERRA INCOGNITA) 5. MEDJUNARODNI PROPISI KAO ARGUMENT: - Preporuke Saveta Evrope i Venecijanske Komisije - Konvencije (CoE, UN) - OECD, IDEA, TI - Nezainteresovanost MMF-a i Svetske Banke => PRVI PRECIZNIJI PROPISI TEK OD PRE 20-TAK GODINA

  12. CILJEVI PROPISA ELIMINACIJA KORUPCIJE PROMOVISANJE PRAVIČNOSTI KONTROLA NAGLOG RASTA TROŠKOVA KAMPANJE PROMOVISANJE JAKIH POLITIČKIH PARTIJA PODSTICANJE GRADJANA NA UČEŠĆE PODIZANJE TRANSPARENTNOSTI U POLITICI PODSTICANJE POVERENJA U INSTITUCIJE

  13. PREDMET PROPISA JAVNE SUBVENCIJE (državni budžet) FIZIČKE SUBVENCIJE (besplatno TV vreme, kampanja elektronskom poštom) OGRANIČENJE IZDATAKA OGRANIČENJE PRILOGA OBJAVLJIVANJE SREDSTAVA ZABRANA ODR. VRSTA PRILOGA ZABRANA ODR. TROŠKOVA ZABRANA ODR. VRSTE IZBORNE PROPAGANDE MERE ZA POVEĆANJE DONACIJA KONTROLA FINANSIRANJA SANKCIJE

  14. POZITIVNI PROPISI U SRBIJI - ZAKON O FINANSIRANJU POLITIČKIH PARTIJA (jul 2003) PREDMET REGULISANJA: FINANSIRANJE REGISTROVANIH POLITIČKIH STRANAKA FINANSIRANJE IZBORNIH KAMPANJA KONTROLA FINANSIJSKOG POSLOVANJA - ZAKON O POLITIČKIM ORGANIZACIJAMA (1990)

  15. OSNOVNI PRINCIPI ZAKONA RAZUMAN BALANS FINANSIRANJA IZ JAVNIH I IZ PRIVATNIH IZVORA PRAVIČAN KRITERIJUM U DODELI SREDSTAVA IZ JAVNIH IZVORA JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA OGRANIČENJE OBIMA SREDSTAVA KOJA MOGU DA SE TROŠE U IZBORNOJ KAMPANJI POTPUNA JAVNOST IZVORA SREDSTAVA, NAČINA TROŠENJA I EVIDENCIJE O IMOVINI USPOSTAVLJANJE NEZAVISNOG TELA ZA NADZOR STROGE SANKCIJE ZA KRŠENJE ODREDBI ZAKONA

  16. 1. RAZUMAN BALANS IZMEDJU FINANSIRANJA IZ JAVNIH I PRIVATNIH IZVORA (1) “Država i njeni gradjani imaju pravo da podržavaju političke partije i država treba da im obezbedi podršku” (Preporuka Saveta Evrope, 2003) POČETNA IDEJA: “da pomogne malim partijama koje se suočavaju sa ekonomskim poteškoćama” (SE, 1989) EVROPA: počekom 60-tih godina XX veka (Izuzetak: GB - “Zakon o korupciji”, 1883, ograničava izborne troškove kandidata) Prvi propis koji ograničava direktno javno subvencioniranje: Nemačka, 1967

  17. 1. RAZUMAN BALANS IZMEDJU FINANSIRANJA IZ JAVNIH I PRIVATNIH IZVORA (2) SAVREMENI MODELI (IDEOLOGIJE) LIBERALNI - ne izdvajaju se sredstva iz budžeta za redovan rad partija - Švajcarska, Italija, Venecuela, SAD (money is speech) - “zavlačenje ruke u džep poreskih obveznika” - nisu svi “vernici” iste partije - smanjuje participaciju članstva, a podržava partijske elite - zamrzava političku scenu - loša iskustva (Italija - 90,1% protiv) EGALITARNI - finansiranje iz javnih izvora - ravnopravna pol. utakmica (pokušaj države da izjednači uslove) - pomoć novim političkim snagama - smanjenje zavisnosti od privatnih donatora - smanjenje korupcije

  18. 1. RAZUMAN BALANS IZMEDJU FINANSIRANJA IZ JAVNIH I PRIVATNIH IZVORA (3) OBIM FINANSIRANJA IZ JAVNIH IZVORA (Nasmaher): - 2-3% Velika Britanija i SAD 4% Italija 6% Kanada 12% Australija 16% Holandija 43% Španija 47% Japan 54% Nemačka 56% Francuska, Izrael 65% Švedska 68% Austrija

  19. 1. RAZUMAN BALANS IZMEDJU FINANSIRANJA IZ JAVNIH I PRIVATNIH IZVORA (4) SRBIJA JAVNI IZVORI: 1. Budžet Republike Srbije 2. Lokalni budžeti (grad, opština) PRIVATNI IZVORI: 1. Članarina 2. Prilozi (pravna i fizička lica) 3. Prihodi od promotivnih aktivnosti političke stranke 4. Prihodi od imovine 5. Legati

  20. 2. PRAVIČAN KRITERIJUM U DODELI SREDSTAVA IZ JAVNIH IZVORA (1) MODELI 1. MALE SUME IZ BUDŽETA I MANJE REGULATIVE O FINASIRANJU (Velika Britanija, Komonvelt, SAD) 2. ODR. SUMA IZ BUDŽETA VEZANA ZA USPEH NA IZBORIMA (kontinentalni model, češće uz proporcionalne izborne sisteme) - Austrija: 5 mesta u parlamentu - Belgija: ako je partija u oba doma parlamenta - Holandija: predstavnik u parlamentu + bar 1000 članova koji plaćaju po 25 DFL - osvojen odr. broj glasova (Slovenija: 1%; Makedonija, Rusija: 3%) - Francuska: ako je dobila donacije 10.000 članova ili iz 30 departmana od min 14 F + najmanje 50% žena na listama; ako ne finansiranje se umanjuje za procenat neispunjenja obaveze - Danska: najmanje 1.000 glasova na izborima - Nemačka: 0,5 evra na 1 evro prikupljen od priloga

  21. 2. PRAVIČAN KRITERIJUM U DODELI SREDSTAVA IZ JAVNIH IZVORA (2) SRBIJA 0,15% BUDŽETA RS, 0,1% BUDŽETA TA ODN. LS 30% U JEDNAKIM IZNOSIMA STRANKAMA KOJE IMAJU POSLANIKE U PARLAMENTU, 70% SRAZMERNO BROJU POSLANIKA/ODBORNIKA

  22. 3. JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA (1) - IZVORI ČLANARINE - najdemokratskije i najmanje problematično finansiranje - smisao: da se ne zapostavi rad sa članovima - veći uticaj članstva na stranačku politiku, manji uticaj moćnika - privlačenje sledbenika idejama - dugovečnost i stabilnost partije - česte “partijske takse” (sporno: prikriveno javno finansiranje) - Švajcarska i Holandija: dominantno - Belgija: manje od 10%, kod nekih partija manje od 1% - Španija: 90% javni izvori - Velika Britanija: Laburisti manje od 25% od članarine SRBIJA: - neograničen izvor finansiranja po iznosu, - visinu odredjuju stranke statutom

  23. 3. JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA (2) - IZVORI 2. PRILOZI - najveći izvor - odgovara partijama (fleksibilno, ne zavisi od programa) - često prodaja uticaja (večere, susreti, “aukcije”) - najviše bojazni (uvodjenje limita) - Velika Britanija: samo lica upisana u brački spisak - Nemačka: zabranjeno od pol. fondacija, parlamentarnih grupa, neprofitnih organizacija i dobrotvornih udruženja - Kanada: max 1.000$ za pravna lica - Francuska: ne sme direktno, već preko L’association de financement electorale (max: 4.600 evra godišnje)

  24. 3. JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA (3) - SRBIJA SRBIJA - Fizičko lice do 10 prosečnih zarada, - Pravno lice do 100 prosečnih zarada - Ukupan limit (sem članarine): 100% sredstava iz javnih izvora (za vanparlamentarne stranke: 5% ukupnih sredstava koja se daju iz javnih izvora)

  25. 3. JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA (4) - SRBIJA ZABRANJENI IZVORI PRILOGA: 1. STRANE DRŽAVE 2. STRANA FIZIČKA I PRAVNA LICA 3. ANONIMNI DARODAVCI 4. JAVNE USTANOVE I JAVNA PREDUZEĆA 5. USTANOVA I PREDUZEĆA SA DRŽAVNIM I DRUŠTVENIM KAPITALOM 6. PREDUZEĆA I ORGANIZACIJE KOJE VRŠE JAVNA OVLAŠĆENJA 7. HUMANITARNE ORGANIZACIJE 8. VERSKE ZAJEDNICE 9. PRIREDJIVAČI IGARA NA SREĆU 10. UVOZNICI, IZVOZNICI, PRODAVCI I PROIZVODJAČI AKCIZNIH PROIZVODA 11. PRAVNA LICA I PREDUZETNICI SA DOSPELIM A NEIZMIRENIM OBAVEZAMA PO OSNOVU JAVNIH PRIHODA

  26. 3. JASNA PRAVILA O PRIKUPLJANJU SREDSTAVA IZ PRIVATNIH IZVORA (5) PRILOZI KOMPANIJA SMATRAJU SE SPORNIM: 1. “VOLJA”? (Francuska i Belgija: samo fizička lica) 2. MULTIMILIONSKO DOLARSKO LOBIRANJE INDUSTRIJA (Kanada i SAD) 3. NAJVEĆI IZVORI KORUPCIJE: 1. Trgovina oružjem (TI UK) 2. Energetski sektor 4. MEDJUNARODNA KORUPCIJA (OECD Konvencija) 5. PARTIJSKA PREDUZEĆA

  27. 4. OGRANIČENJE TROŠENJA U IZBORNOJ KAMPANJI CILJ: SLOBODNI I FER IZBORI (=> DEMOKRATIJA) PREPORUKA SAVETA EVROPE (član 9) LIMITI: - Francuska: prema broju birača u izbornoj jedinici - Belgija: po partiji i kandidatu - Velika Britanija: po konstituenci - Rusija: 100.000 minimalnih plata (ako ne osvoje 2% glasova vraćaju sve i budžetu i donatorima) - Češka: vraćaju priloge ako ne osvoje 3% glasova - Španija: 40 pezeta po biraču - SAD: uvedeni posle Votergejta, ali ih 1976. ukida Vrhovni sud - Italija: 5% mora da se potroši na promovisanje učešća žena

  28. 4. OGRANIČENJE TROŠENJA U IZBORNOJ KAMPANJI (2) SRBIJA 1. JAVNI IZVORI: 0,1% BUDŽETA RS; 0,05% LOKALNIH BUDŽETA 20% DELI SE NA JEDNAKE DELOVE PODNOSIOCIMA PROGLAŠENIH IZBORNIH LISTA 80% PODNOSIOCIMA LISTA SRAZMERNO BROJU OSVOJENIH MANDATA ODN. PREDLAGAČU KANDIDATA NEPOTROŠENA SREDSTAVA VRAĆAJU SE U BUDŽET 2. PRIVATNI IZVORI: 20% UKUPNIH SREDSTAVA KOJA SE IZDVAJAJU IZ JAVNIH IZVORA LIMITIRAN IZNOS POJEDINAČNIH PRILOGA: - fizička lica do 0,5% iznosa koji može biti iz privatnih izvora - pravna lica do 2% te sume

  29. 5. POTPUNA JAVNOST IZVORA SREDSTAVA, TROŠENJA I EVIDENCIJE O IMOVINI (1) (NAJBOLJI) NAČIN KONTROLE PREDUSLOV: DOBRO DEFINISANO PRIJAVLJIVANJE DOSTUPNOST IZVEŠTAJA: 1. Službeni glasnik (Italija, Francuska) 2. U parlamentu (Belgija, Češka) 3. Dnevne novine 4. Sajtovi POSLOVANJE PREKO RAČUNA PODACI O DONATORIMA KONTROLA: NVO I MEDIJi IMOVINA (ranije monopoli iz jednopartijskih sistema)

  30. 5. POTPUNA JAVNOST IZVORA SREDSTAVA, TROŠENJA I EVIDENCIJE O IMOVINI (2) SRBIJA IZVEŠTAJI SE OBJAVLJUJU U SLUŽBENOM GLASNIKU RAČUN ZA REDOVNE AKTIVNOSTI POSEBAN RAČUN ZA IZBORE OBAVEZNO VODJENJE KNJIGOVODSTVA STATUTOM MORA BITI ODREDJEN NAČIN UNUTRAŠNJE KONTROLE FIN. POSLOVANJA I PROPISANO PRAVO ČLANOVA DA SE UPOZNAJU SA PRIHODIMA I RASHODIMA ODGOVORNO LICE

  31. 6. TELO ZA NADZOR NEOPHODNI USLOVI: 1. NEZAVISNO 2. AUTORITET I OVLAŠĆENJA (nadzor i pokretanje postupaka) MODELI: 1. IZBORNA KOMISIJA (Kanada, SAD, Francuska, Meksiko, Velika Britanija, BiH, Makedonija, Bugarska, Belorusija, Gruzija, Litvanija, Moldavija, Poljska, Rusija, Turska, Ukrajina) 2. DRŽAVNA REVIZIJA SRBIJA: ODBOR ZA FINANSIJE I RIK (Državna revizija, kada bude imenovana, Agencija za borbu protiv korupcije, kada bude osnovana)

  32. SANKCIJE ZA KRŠENJE ZAKONA - UOBIČAJNE: 1. ODUZIMANJE PRILOGA 2. NOVČANA KAZNA 3. ZABRANA DOBIJANJA SREDSTAVA IZ JAVNIH IZVORA - Velika Britanija, Španija, Italija: ZATVOR - KAZNE: PARTIJAMA I ČLANOVIMA SRBIJA: 1. Visoke novčane kazne (do 1.000.000 dinara) 2. Dvostruka novčana kazna od sume koja je prikupljena protivno propisima + prijava nadležnim organima + moguće gubljenje prava na sredstava iz javnih izvora (ako partija bude pravosnažno kažnjena)

  33. EFIKASNOST MEHANIZAMA KONTROLE - NAJJAČI MEHANIZAM: INFORMISANA JAVNOST (Pravo da zna ko finansira njene partije i kandidate, da bi mogla da zna čijim će interesima da služe) Istraživanje (USAID) : Od posmatranih 114 zemalja, 62% ima propise koji zahtevaju bar delimično javno objavljivanje finansijskih izveštaja partija i kandidata - MEDJUTIM, MNOGI IZVEŠTAJI SU FIKTIVNI (M. Pinto-Duschinsky: “works of fiction”, “tip of iceberg”, “a joke”) => GLOBALNI PROBLEM - PREVIŠE ZAKONA, PREMALO PRIMENE (u propisima više ciljeva, manje detalja o tome kako će se sprovoditi) => POLITIČARI SE MALO PLAŠE NE-SUDSKE KONTROLE

  34. ZAKLJUČCI 1. Troškovi su sve veći => VISOKI TROŠKOVI SU MOTOR KORUPCIJE, VELIKE DONACIJE NJENO GORIVO 2. Mnogo tajnih kanala, neregulisanih izvora => JEDNA OD NAJBOLJE ČUVANIH TAJNI DEMOKRATIJE 3. Javno finansiranje nije proizvelo ni toliko velike koristi koliko su predvidjale pristalice, niti probleme koje su najavljivali kritičari => NEMA IDEALNOG MODELA, NAJBOLJI RAZUMAN BALANS

  35. DIJAGNOZA I MOGUĆA REŠENJA FINANSIRANJE POLITIČKIH PARTIJA JE DEO ŠIREG PROBLEMA, NE SAMO IZBORNE POLITIKE, VEĆ PRIRODE CIVILNOG DRUŠTVA I NJEGOVIH INSTITUCIJA, S JEDNE STRANE, I ORGANA VLASTI, S DRUGE STRANE => JAČANJE SISTEMA DRŽAVE => OSVEŠĆIVANJE GRADJANA (MEDIJI, NVO) => DEMOKRATIZACIJA PARTIJA => POVEĆANJE CENE KORUPCIJE => POLITIKA KOJA SE VODI NA BAZI KVALITETA PORUKE, A NE NA OSNOVU NJENOG OBIMA

  36. PITANJA ZA RAZMIŠLJANJE 1. Ima li razlike izmedju ličnog dobitka i satisfakcije, s jedne strane, i kolektivnog dobitka i satisfakcije, s druge strane? (“ZA DOBROBIT PARTIJE, VLADE I PROJEKTA”) 2. Gde su “granice” partije? 3. Da li bi političari dopustili privrednicima da ne popunjavaju poreske prijave, da ne prikazuju prihode u skladu sa propisima ili da govore neistinu bez posledica? (POLITIČKI “ENRON”-I) 4. Ima li nešto u prirodi demokratske politike što vodi do kolektivne korumpiranosti (bez obzira na početne namere političara); ili ima nešto korumpirano (pokvareno) u ljudima koji se bave demokratskom politikom?

  37. ALEKSANDRA DRECUNadrecun@gmail.com

More Related