ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ

1. ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ MUHAMMET AYDOĞDU ÇEVRE MÜHENDİSİ TEKNİK MÜDÜR EGETEST ÇEVRE ÖLÇÜM VE KALİBRASYON HİZMETLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 25.03.2010 İZMİR

2. TEMEL SES BİLGİSİ • SES : KULAK TARAFINDAN ALGILANABİLEN HAVA, SU YA DA BENZERİ ELASTİK BİR ORTAMDAKİ BASINÇ DEĞİŞİMİ • GÜRÜLTÜ : HOŞA GİTMEYEN, İSTENMEYEN, RAHATSIZ EDİCİ SES OLARAK TANIMLANABİLİR. SES NESNEL BİR KAVRAMDIR GÜRÜLTÜ İSE ÖZNEL BİR KAVRAMDIR FİZİKSEL OLARAK ARALARINDA BİR FARK YOKTUR.

3. TEMEL SES BİLGİSİ • SES BASINCI : ORTAM BASINCININ DEĞİŞME MİKTARI • GENLİK : BASINÇ DEĞİŞİMİNİN EN BÜYÜK DEĞERİ • PERİYOT (T) : BİR BASINÇ DEĞİŞİM DEVRİ İÇİN GEÇEN ZAMAN • FREKANS (f) : BİRİM ZAMANDAKİ BASINÇ DEĞİŞİM DEVRİ SAYISI

4. TEMEL SES BİLGİSİ

5. TEMEL SES BİLGİSİ DALGA BOYU (λ) : c = sesin yayılma hızı (m/s) T = ses dalgasının periyodu (s) f = ses dalgasının frekansı (Hz) Hz= bir saniyedeki devir sayısı (Hertz)

6. TEMEL SES BİLGİSİ Sesin havadaki yayılma hızının yaklaşık olarak 344 m/s olduğu bilinmektedir. Peki bu nasıl hesaplanır? Sesin havadaki yayılma hızı : c = 20,05 √T T = Havanın Sıcaklığı (KELVİN) T (KELVIN) = T (DERECE) + 273,2

7. TEMEL SES BİLGİSİ

8. TEMEL SES BİLGİSİ Sesin havada yayılmasını etkiliyen meterolojik ve topoğrafik etkenler : • Gürültü Kaynağı Tipi ve Özellikleri • Gürültü Kaynağından Uzaklık • Havanın Ses Yutumu • Rüzgar • Sıcaklık ve Sıcaklık Değişimi • Doğal Engeller, Bariyerler ve Binalar • Yerin Ses Yutumu • Yansımalar • Nem • Yağışlı Hava

9. TEMEL SES BİLGİSİ Sesin havada yayılmasını etkiliyen meterolojik ve topoğrafik etkenler :

10. TEMEL SES BİLGİSİ Sesin havada yayılmasını etkiliyen meterolojik ve topoğrafik etkenler :

11. TEMEL SES BİLGİSİ Sesin havada yayılmasını etkiliyen meterolojik ve topoğrafik etkenler :

12. TEMEL SES BİLGİSİ • Bariyer, engel, ses perdesi v.b. Topoğrafik engeller;

13. TEMEL SES BİLGİSİ • Bariyer, engel, ses perdesi v.b. Topoğrafik engeller;

14. TEMEL SES BİLGİSİ • Ses basıncının büyüklüğünü, ses basıncının genliği ile tanımlamamız olanaksızdır • Böyle durumlarda, ses basıncı hakkındaki en önemli bilgiyi, ses basıncının rms değeri verir • Rms değer (karesel ortalamanın karekökü, efektif değer): ses basıncının karelerinin ortalamasının karekökü.

15. TEMEL SES BİLGİSİ • Ses basıncının zamanla değişimi p(t) ise, bu ses basıncının T süresindeki rms değeri: • Periyodik ses dalgaları için T=ses dalgasının periyodu • Periyodik olmayan ses dalgaları için T=ölçüm süresi

16. TEMEL SES BİLGİSİ

17. TEMEL SES BİLGİSİ • SES GÜCÜ (veya AKUSTİK GÜÇ): Bir ses kaynağının yaydığı ses enerjisinin gücüdür • SES BASINCI :Sesi yaratan hava basıncının değişme miktarıdır. Belli bir noktada ve rms değer olarak ölçülür. • Ses, kulak zarıyla temasta bulunan havanın basıncının değişmesiyle algılandığından, bir ses kaynağının ses gücünden daha çok, belli bir noktada yarattığı ses basıncı önemlidir.

18. TEMEL SES BİLGİSİ

19. TEMEL SES BİLGİSİ • DESİBEL (dB) : Bir oranı ya da göreli bir değeri gösterir ölçülecek büyüklüğün bilinen bir referans değerine oranının logaritmasının 10 katıdır. • DÜZEY : Desibel (dB) ile ölçtüğümüz büyüklüklere denir. • W0= referans büyüklük • W= ölçülecek büyüklük

20. TEMEL SES BİLGİSİ • SES GÜCÜ DÜZEYİ W = akustik güç W0= 10-12 • SES BASINCI DÜZEYİ Prms=ses basıncının rms değeri Pref:20x10-6 N/m2

21. TEMEL SES BİLGİSİ • Bazı Makinelerin Ses Gücü Düzeylerinin Yaklaşık Olarak Bulunması W = F x Wm Wm = makinenin gücü, W = makinenin yaklaşık ses gücü F = makinenin cinsine bağlı çevirme katsayısı

22. TEMEL SES BİLGİSİ

23. TEMEL SES BİLGİSİ

24. TEMEL SES BİLGİSİ Çeşitli Ortamlardaki Tipik Ses Basıncı Düzeyleri

25. TEMEL SES BİLGİSİ

26. TEMEL SES BİLGİSİ • SES ŞİDDETİ : Bir noktadaki ses şiddeti, o noktadaki birim alanda iletilen ses gücüdür (ya da birim alandan birim zamanda geçen ortalama akustik enerjidir) • SES ŞİDDETİ DÜZEYİ : I0 = 10-12 W / m2 • Sesin havada yayılması düşünüldüğünde : LI≈ LP

27. TEMEL SES BİLGİSİ

28. TEMEL SES BİLGİSİ • DESİBELLERLE İŞLEM • Toplama • Çıkarma

29. TEMEL SES BİLGİSİ

30. TEMEL SES BİLGİSİ

31. TEMEL SES BİLGİSİ

32. TEMEL SES BİLGİSİ

33. TEMEL SES BİLGİSİ

34. TEMEL SES BİLGİSİ • Desibellerle Ortalama Almak Veya yaklaşık olarak: Lpmaks – Lmin≤ 5 dB ise 5 dB ≤ Lpmaks – Lmin ≥ 10 dB

35. TEMEL SES BİLGİSİ

36. TEMEL SES BİLGİSİ • ARI SES (SAF TON) : Basit harmonik ses basıncı değişiminin yarattığı sestir • PERİYODİK SES : Değişik frekanslardaki iki ya da daha çok arı sesin birleşmesi sonucunda oluşan sestir (periyodik sesler, kendilerini oluşturan arı seslere ayrılabilirler) • KARMAŞIK (KOMPLEKS) SES : Harmonik ya da periyodik olmayan sesler

37. TEMEL SES BİLGİSİ • FREKANS DAĞILIMI EĞRİSİ • Periyodik sesler kendilerini oluşturan harmoniklere ayrıldığı gibi, periyodik olmayan karmaşık seslerde sonsuz sayıda harmonik fonksiyonun toplamı şeklinde düşünülebilir • Bir sesin, kendisini oluşturan harmoniklerine ayrılması ve her frekanstaki fonksiyonun katkısını simgeleyen bir büyüklüğün frekansın fonksiyonu olarak çizilmesiyle elde edilen eğriye Frekans Dağılım Eğrisi (Frekans Spektrumu) denir.

38. TEMEL SES BİLGİSİ

39. TEMEL SES BİLGİSİ • Bant Geçirim Filtreleri ve Oktav Bantları: • Sabit Bant Genişlikli Filtreler : Bant aralığı sabittir. • Sabit Yüzdeli Bant Genişlikli Filtreler : Bant aralığının merkez frekansına oranı sabittir. • OKTAV BANTLARI f1=alt sınır frekansı f2=üst sınır frekansı f0=merkez frekansı bw=bant genişliği

40. TEMEL SES BİLGİSİ

41. TEMEL SES BİLGİSİ • 1/3 ve 1/12 Oktav Bantları • Daha dar bant aralığı istendiğinde kullanılır • Örneğin ; Yönetmelikte bazı ölçümlerin 1/3 oktav bant aralıklarında yapılması istenmektedir • Gürültü denetimine ilişkin bazı mühendislik uygulamaları için 1/3 yada 1/12 oktav bant analizleri gerekebilir • Çevre gürültüsünün değerlendirilmesine ilişkin ölçümlerde frekans bantlarında ölçüm gerekmez

42. TEMEL SES BİLGİSİ

43. TEMEL SES BİLGİSİ

44. TEMEL SES BİLGİSİ

45. TEMEL SES BİLGİSİ

46. TEMEL SES BİLGİSİ • İŞİTİLEBİLİR FREKANSLAR • İnsan kulağının işitebildiği frekanslar : 16 Hz – 16 kHz 20 Hz – 20 kHz • Yaşlanma ile görülen işitme kaybı (işitme eşiği kayması) : • 30 yaşında : 1-2 dB • 65 yaşında : 500-1000 Hz frekans bantlarında 10-15 dB 2-4 Hz frekans bantlarında 20-45 dB

47. TEMEL SES BİLGİSİ • Çeşitli Seslerin Frekans İçerikleri : • Normal Konuşma : 200 – 10000 Hz (konuşmanın anlaşılabilir olması için, 1000 – 2500 Hz) • Telefonlar : Genel olarak 500 – 3000 Hz frekans aralığındaki sesleri iletir • Müzik : Alt sınır 30 – 200 Hz; üst sınır 10 kHz’ in epey üzerine çıkabilir. • Gürültü kontrolü açısından açısından incelenecek frekans aralığı: Alt limit olarak 50 – 100 Hz civarı (63 ya da 125 Hz oktav bandı); üst limit olarak ise 6 ya da 12 kHz (4 ya da 8 kHz oktav bandı) alınabilir

48. TEMEL SES BİLGİSİ • Ses Yüksekliği • Subjektif bir kavramdır • Ses basıncı düzeyi ile frekans tarafından belirlenir • Eş Yükseklik Eğrileri : Aynı yükseklikte algılanan farklı frekanslardaki seslerin ses basıncı düzeylerini gösteren eğrilerdir (arı sesler için çizilmişlerdir) • Eğrinin 1000 Hz’ i kestiği noktadaki ses basıncı düzeyinin sayısal değerine o yükseklikteki sesin ses yüksekliği denir. Birimi : Fon (Phon)

49. TEMEL SES BİLGİSİ

50. TEMEL SES BİLGİSİ SES DÜZEYİ (GÜRÜLTÜ DÜZEYİ) : Ses basıncı düzeyinin belli bir eğriye göre ağırlıklı olarak bulunmuş halidir. • Karmaşık seslerin ses yüksekliğini tek bir değerle ifade etmek için kullanılır • Kulağın duyarlılığı ile orantılı ağırlıklar kullanılır • A.B ve C ağırlık eğrileri vardır • İnsan kulağının frekansa bağlı olarak sese olan duyarlılığını en iyi A ağırlık eğrisi temsil eder