TİCARİ İŞLETMENİN BÖLÜMLERİ

1. TİCARİ İŞLETMENİNBÖLÜMLERİ Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi mceker@cu.edu.tr

2. KAVRAM • Ticari işletmeyi işleten kişi, tek bir mekanda faaliyette bulunabileceği gibi, daha çok müşteriye ulaşabilmek veya daha iyi hizmet verebilmek için ilave birimler açma yoluna da gidebilir. • Bu durumda, aynı kişiye ait birden fazla işletme ortaya çıkacağından, bu işletmeler arasındaki ilişkinin belirlenmesi gerekir. • Hukuki açıdan ticari işletmeler, merkez ve şube olmak üzere iki kısma ayrılabilir.

3. MERKEZ • Her ticari işletmenin bir merkezi bulunur. • Merkez, işletmenin, idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin toplandığı ve yürütüldüğü yeri gösterir. • İşletmelerin “idare merkezi” ve “faaliyet merkezi” olmak üzere iki tür merkezi bulunabilir: • İdare Merkezi:İdare (işletme) merkezi, işletmenin yönetildiği, faaliyetlerine ilişkin temel kararların alındığı yerdir. Örneğin, inşaat işleriyle uğraşan bir işletmede, idari faaliyetler Ankara’dan yürütüldüğü halde, aldığı ihalelere göre başka şehirlerde bir çok şantiyesi bulunabilir. Bu durumda, işletmenin idare merkezi Ankara olarak kabul edilir. • Faaliyet Merkezi:Faaliyet (üretim) merkezi ise, fabrika, depo, imalathane veya şantiye gibi ticari işletmeye bağlı diğer birimlerin bulunduğu yerleri gösterir.

4. MERKEZ • İdare merkezinden ayrı bir faaliyet merkezinden bahsedebilmek için, işletmenin üretim faaliyetleri veya depolama işlerinin yapıldığı yerdeki birimlerin üçüncü kişilerle herhangi bir ilişkiye girmemesi gerekmektedir. • Faaliyet merkezi, işletmenin yardımcı birimi olmalı ve üçüncü kişilerle işlem yapmamalıdır.

5. ŞUBE • Tanımı: 5174 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları ve Borsalar Kanunu’nun 9. maddesinde, şube şu şekilde tanımlanmıştır: “Bir merkeze bağlı olduğu halde ister merkezin bulunduğu odanın isterse başka odanın çalışma alanı içinde olan, müstakil sermayesi ve müstakil muhasebesi bulunan ve/veya muhasebesi merkezde tutulduğu ve müstakil sermayesi bulunmadığı halde kendi başına sınai faaliyet ve ticari muamele yapan yerler ve satış mağazaları şube sayılır”. • Unsurları:Bu tanımdan hareketle bir yerin şube sayılması için, aşağıdaki unsurları taşıması gerektiği kabul edilir: • Merkeze Bağlılık • Dış İlişkide Bağımsızlık • Mekan Ayrılığı • Muhasebe Ayrılığı

6. ŞUBE OLMANIN SONUÇLARI • Bir yerin şube olarak nitelendirilmesinin bazı hukuki sonuçları vardır: • Ticaret Siciline Tescil • Merkezin Ticaret Unvanını Kullanma • Ticaret Odasına Kaydolma • Dava ve Takiplerde Merkezi Temsil Etme • Banka Şubelerine Ciro Yapılabilmesi

7. ÖRNEK OLAY ÇALIŞMASI • Market işletmeciliği ile iştigal eden Migros T.A.Ş. muhtelif şehirlerde “Migros Market” adıyla açtığı satış mağazalarından sonra Adana’da da bir mağaza açmış, ancak bu mağazanın şube olarak tescilini yaptırmamıştır. • Adana Ticaret Sicili Memurluğu, şirkete ait mağazanın şube vasfı taşıdığı halde, Ticaret Siciline tescilinin yaptırılmadığını tespit ederek, tescile davet yazısı göndermiş, şirket ise cevabi yazısında bu mağazaların şube sayılan yerlerden olmadığını ve bu nedenle tescilinin gerekli olmadığını ileri sürerek bu daveti reddetmiştir. • Bunun üzerine Adana Ticaret Sicili Memurluğu, TTK.m.35 gereğince şubenin hükmen tescili amacıyla dava açmıştır.

8. SORULAR • Olayda Migros T.A.Ş. Vekili tarafından ileri sürülen aşağıdaki hususları, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre değerlendiriniz: • Adana’daki “Migros Market” bir satış mağazası olup, şube adını taşımamaktadır. • Markete ait bütün mal alışları Merkez tarafından yapılmaktadır. • Mağazanın kendisine ait bir sermayesi yoktur. • Mağazaya ait işlemler merkez tarafından yürütülmekte, muhasebe merkezde tutulmaktadır.