دکتر حسین صافی زاده خرداد 1390 با تشکر ا

1. مراقبت های بهداشتی اولیه و شبکه بهداشت و درمان در ایران دکتر حسین صافی زاده خرداد 1390 با تشکر از خانم دکتر بزرگمهر

2. تاریخچهP.H.C • در بيانيه رسمي سي‌امين مجمع جهاني بهداشت در سال1977 كه به بيانيه آلماآتا معروف است اعلام گرديد كه در دهه هـاي آينــده هدف اجتــماعي و اصلي دولت ها و سـازمان جهاني بهداشت بايد دستيابي همه مردم جهان در سال 2000 مــيلادي به ســطحي از سلامتي (سلامتي جـسمي، رواني و اجتـماعي) باشـد كه امكـان برخورداري از يك زندگي مؤثر ومولد را براي آنان فراهم آورد. • در سال 1978 نيز كنفرانس مراقبت هاي اوليه بهداشتي در آلماآتا (مركز جمهوري قزاقستان) ‌تشكيل گرديد و روش دستيابي به بهداشت براي همه مراقبت هاي بهداشتي اوليه(Primary Health Care- PHC) معرفي شد. • درماه مي سال 1979 استراتژي جهاني بهداشت براي همه توسط سي و دوّمين اجلاس سازمان جهاني بهداشت مورد تصويب قرار گرفت و نمايندگان كشورهاي عضو پذيرفتند كه استراتژي هاي كشوري بهداشت براي همه را بر اساس مراقبت هاي اوليه بهداشتي تدوين و به مرحله عمل درآوردند.

3. تاریخچه )P.H.Cادامه) • درسال 1981 توسط سازمان جهاني بهداشت استراتژي جهاني HFA تكميل شد (استراتژي جهاني يك چارچوب جهاني فراهم نموده كه اجراي آن توسط همه كشورهاي عضو، مناسب و براي تطابق با شرايط و نيازهاي گوناگون كشورها به اندازه كافي قابل انعطاف بوده است و به دنبال آن كشورهاي عضو، هريك استراتژي دستيابي به HFA را براي خود تنظيم نمودند).

4. PHC راه رسيدن به HFA: مراقبتهاي بهدشتي اوليه (PHC) مراقبتهاي بهداشتي اوليه در همه كشورها به عنوان كليد رسيدن به بهداشت (سلامت) براي همه تا سال 2000 شناخته شده است.

5. Primary Health Care (PHC) • تعریف مراقبتهاي بهداشتي اوليه: مراقبتهاي بهداشتي ضروري كه در دسترس همه افراد جهان قرار گيرد، براي آنها قابل قبول باشد، با مشاركت كامل آنها باشد، قيمت مناسبي براي جامعه داشته باشد وكشور قادر به پرداخت هزينه‌‌هاي آن باشد. • - اصول PHC • توزیع عادلانه • مشارکت جامعه • هماهنگی بین بخشی • فن آوری مناسب

6. اجزاء PHC • آموزش بهداشت (آموزش درخصوص مشكلات معمول بهداشتي، پيشگيري و روشهاي كنترل بيماريها) • بهبود تغذيه • مراقبتهاي بهداشتي مادران و كودكان و فاصله گذاری بین موالید • تأمين آب سالم و بهسازي محيط • ايمنسازي بر علیه بیماری های عفونی قابل انتقال در کودکی • پیشگیری و کنترل بیماری های عفونی • درمان بیماری های معمول و صدمات شایع • تدارک داروهای اساسی - بهداشت دهان و دندان / بهداشت روان

7. سطوح ارائه خدمت • سطح اول: مراقبتهاي بهداشتي اوليه ضروري • سطح دوم: مراقبتهاي پيچيده تر شامل خدمات درماني ضروري • سطح سوم: خدمات فوق تخصصي و پشتيباني اقدامات اجرايي سطوح اول و دوم

8. مراقبت های سطح سوم (خدمات بیمارستانی تخصصی) مراقبت های سطح دوم (خدمات بیمارستانهای عمومی ) مراقبتهای بهداشتی اولیه خدمات ارتقایی ، پیشگیری ، خدمات پایه درمانی (خانه های بهداشت پایگاههای بهداشتی و مراکز بهداشتی درمانی)

9. PHC • اولين سطح تماس مردم، خانواده ها و جامعه با خدمات سلامت است و مراقبتهاي سلامت را هر چه نزديكتر به محل زندگي و كار مردم ارائه مي نمايد.

11. اهداف نوین جهانی بهداشت برای همه (HFA) در قرن 21: جلسه پنجاه و یکم WHO در سال 1998 ، اعلامیه آلماآتا (HFA و PHC) را برای قرن 21 نیز مورد تاکید و تایید قرار داد. 1- An increase in life expectancy and in the quality of life for all 1- افزايش اميد به زندگي (LifeExpectancy) و كيفيت زندگي (QualityofLife) 2- Improved quality in health between and within countries 2- ارتقاء برابري در سلامت در بين كشورهاي مختلف و نيز در داخل هر كشور 3- Access for all to sustainable health systems and services 3- دسترسي همگاني به خدمات قابل قبول سلامتي

12. TARGETS for HFA In 21st century 1. IMPROVE THE HEALTH EQUITY BY 2005 2. INCREASE THE SURVIVAL BY 2020 1. M.M.R 100/100000 LIVE BIRTHS 2. I.M.R 45/1000 LIVE BIRTHS 3. LIFE EXPECTENCY > 70 YEARS FOR ALL COUNTRIES 3. REVERSE GLOBAL TRENDS FOR FIVE MAJOR PANDEMICS by 2020 (TB, HIV/AIDS, MALARIA, TOBACCO RELATED DISEASES, and VIOLENCE/TRAUMA) 4. ERADICATE AND ELIMINATE CERTAIN DISEASES (Measles, Filariasis, Chaga’s disease/2010, Leprosy/2010, Trachoma, and Vitamin-A, / Iodine Deficiency by 2020) 5. IMPROVE ACCESS TO WATER, SANITATION, FOOD AND SHELTER BY 2020

13. GLOBAL HEALTH TARGETS • Develop, implement and monitor national HFA policies (by 2005) • Improve access to comprehensive essential, quality health care (by 2010) • Implement global and national health information and surveillance systems (by 2010) • Support research for health (by 2010)

14. درایرانPHC سابقه در ایران برای حل مشکلات مربوط به ارائه خدمات سلامت و توزیع نیروی پزشکی کشوراز سال 1319 تا 1351 چندین تجربه به اجرا گذاشته شد : الف) طرح تربیت بهدار که از سال 1319 در مشهد و از سال 1325 در اصفهان و شیراز اجرا شد. ب) طرح سپاه بهداشت که از سال 1343 تا 1357 اجرا می شد. ج) طرح تربیت بهدار روستا ، در شیراز ، شمیران و تنکابن به اجرا گذاشته شد. د)طرح سلسله که در الشتر لرستان تجربه شد. هـ) طرح تحقیقاتی نحوه توسعه خدمات پزشکی و بهداشتی در ایران ، از سال 1351 در ارومیه اجرا به طرح رضائیه معروف شد . راهبرد اصلی این طرح ، تربیت و به کارگیری عوامل غیر پزشک در ارائه مراقبتهای اولیه بهداشتی بود.

15. سابقه PHC در ایران • با توجه به مجموعه شرایط حاکم بر این طرح ها ، در سال 1356، وزارت بهداری بطور رسمی ، طرح رضائیه را به عنوان شیوه اصلی گسترش خدمات سلامت پذیرفت و بالاخره در سال 1363 شبکه های بهداشتی درمانی در شهرستان های کشور استقرار یافتند. از سال 1384 نیز پزشکان خانواده در این سیستم به کار گرفته شدند که امکان دسترسی بهتری را برای مردم فراهم نموده است.

16. گسترش طرح در ایران • اصول ارائه خدمات از طریق شبکه در ایران: • اولویت خدمات پیشگیری بر خدمات درمانی • اولویت مناطق محروم و روستایی بر مناطق شهری • اولویت خدمات سرپایی بر خدمات بستری • تمرکز زدایی با هدف خود اتکایی • ویژگی های نظام ارائه خدمات در ایران: • مبتنی بر تحقیقات • ارائه خدمات به صورت سطح بندی • ارائه خدمات به صورت ادغام یافته برای گروه های هدف • مبتنی بر جمعیت های تعریف شده به نحوی که مناسب ترین شکل دسترسی این جمعیت به تسهیلات فراهم آید. • دارای دستورالعمل ها و معیارهای استاندارد برای ارائه خدمات خصوصاً در نخستین سطح

17. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی دانشکده ها بیمارستان دانشگاهی مدیریت شبکه شهرستان مرکز بهداشت شهرستان بیمارستان عمومی شهرستان مرکز آموزش بهورزی مرکز بهداشتی درمانی روستایی مرکز بهداشتی درمانی شهری تسهیلات زایمانی پایگاه بهداشتی خانه بهداشت پایگاه بهداشتی خانه بهداشت پایگاه بهداشتی خانه بهداشت

19. ضوابط کلی • سهولت دسترسی جغرافیایی • دسترسی فرهنگی • سطح بندی و ادغام خدمات و ارائه خدمت از طریق نظام ارجاع • تناسب کمی نیروی انسانی ارائه کننده خدمات با حجم کار مورد انتظار • تناسب آموزش ها با نیازهای اجرایی

20. واحدهای عرضه کننده خدمت در روستا • خانه بهداشت • مرکز بهداشتی و درمانی روستایی

21. خانه بهداشت • محیطی ترین واحد ارائه خدمت در نظام شبکه • شرایط استقرار • پراکندگی • راه ارتباطی

22. خانه بهداشت • بهداشت دهان و دندان • بهداشت محیط عمومی روستا • نظارت بر موازین بهداشت حرفه ای • بازدید منزل • بیماریابی • تزریق ها، پانسمان، فوریت ها، بازتوانی و کمک به معلولان • همکاری با دانشجویان • وظایف • سرشماری سالانه و ثبت اطلاعات • آموزش بهداشت عمومی • تشکیل گروه های داوطلب و شوراهای محلی بهداشت • مراقبت از زنان باردار • مراقبت از کودکان • ایمن سازی • تنظیم خانواده • آموزش و مراقبت تغذیه ای • مراقبت از دانش آموزان و بهداشت مدارس

23. خانه بهداشت • شرایط انتخاب و تربیت بهورزان • بومی بودن • سن • جنس • تحصیل • آموزش • پایه اول: 6/5 ماه نظری و عملی، 2/5 ماه کارآموزی • پایه دوم: 3 ماه آموزش نظری و عملی، 6 ماه کارآموزی • پایه سوم: 3 ماه آموزش نظری و عملی، 4/5 ماه کارآموزی

24. مرکز بهداشتی و درمانی روستایی • واحد پزشکی دولتی مستقر در مناطق روستایی که بوسیله پزشک عمومی اداره می شود. • محل استقرار: در مسیر طبیعی جمعیت روستاهای محل استقرار خانه های بهداشت • وظایف: • جمع آوری، کنترل و دسته بندی اطلاعات و آمارها • کنترل و پیگیری اجرای برنامه ها • پذیرش بیماران • همکاری با گروه های اعزامی از مرکز بهداشت • مشارکت در فعالیت های آموزشی • اعزام تیم های سیار • برنامه های بهداشتی • پژوهش

25. واحدهای عرضه خدمات در شهر

26. پایگاه بهداشت شهری • کلیه خدمات بهداشتی که در روستا به عهده خانه های بهداشت است، در مناطق شهری بر عهده پایگاه بهداشت است. • تفاوت های بین خانه بهداشت و پایگاه بهداشت شهری: • امکان گذاشتن IUD و تهیه پاپ اسمیر فراهم است. • مراجعه کارکنان به منازل الزامی نیست. • کارکنان پایگاه بهداشت وظیفه درمانی ، حتی در حد داروهای OTC، را ندارند.

27. پایگاه بهداشت شهری • جمعیتی حدود 12000 نفر را پوشش می دهد. • به ازای هر 50 تا 100 خانوار حداقل یک رابط بهداشتی • 25 تا 50 داوطلب بهداشتی در هر پایگاه • نیروی انسانی: • ماما یک نفر • کاردان بهداشت خانواده 3 نفر • کاردان بهداشت عمومی مرد یک نفر • پذیرش و امور عمومی یک نفر

28. مرکز بهداشتی و درمانی شهری • یک یا چند پایگاه بهداشت شهری را پوشش می دهد. • کلیه وظایفی که مراکز روستایی در قبال خانه بهداشت دارند، مراکز شهری در قبال پایگاه بهداشت برعهده دارند. • وظایف: • جمع آوری اطلاعات و آمار • کنترل و پیگیری اجرای برنامه ها در پایگاه ها • اعزام تیم سیار به مناطق روستایی تابعه (در صورت وجود) • شرکت در فعالیت های آموزشی • انجام آزمایش های پاراکلینیک برای مادران باردار و بیماران • کمک به مراقبت از زنان باردار نیازمند مراقبت های ویژه • بازدید از مدارس و سنجش سلامت دانش آموزان • پذیرش بیماران و در صورت نیاز ارجاع به بیمارستان • ارائه خدمات بهداشت دهان و دندان در جمعیت تحت پوشش و بویژه در مدارس • انجام بررسی های اپیدمیولوژیک

29. مرکز بهداشتی و درمانی شهری • بطور کلی وظایف مراکز شهری: • خدمات پزشکی • خدمات تشخیص طبی • خدمات دندانپزشکی • خدمات تکمیلی بهداشت برای موارد ارجاع شده

30. بیمارستان • واحد تخصصی پزشکی در سطح شهرستان • شامل : • بخش های بستری : داخلی، جراحی، کودکان، زنان و زایمان • بخش های تشخیصی : آزمایشگاه و رادیولوژی • داروخانه • پلی کلینیک • اورژانس

31. مرکز بهداشت شهرستان • واحدی که اولین سطح تخصصی یا کارشناسی خدمات مختلف بهداشتی را شامل می شود. • وظایف: • جمع آوری، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد نیاز برنامه های مختلف بهداشتی • شناخت و دسته بندی مسایل بهداشتی منطقه و تنگناهای فنی و اجرایی برنامه • بررسی و شناخت اپیدمیولوژیک بیماری های بومی و اپیدمی ها • تهیه و ابلاغ راه کارهای اجرای لازم برای اجرای برنامه های کشوری خدمات بهداشتی برای واحدهای تابعه • تدوین برنامه های بهداشتی متناسب با شرایط محلی برای حل مشکلات بهداشتی • برنامه ریزی گسترش و تغییرات واحدهای بهداشتی متناسب با تغییرات جمعیتی • تدارک و پشتیبانی فنی، اداری و مالی مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت تابعه • مشارکت در برنامه ریزی و اجرای بخشی از آموزش پزشکی جامعه نگر • تدوین و اجرای پژوهش های کاربردی در زمینه مسائل بهداشتی منطقه • اجرای پروژه های آزمایشی (روش های نوین، کاربرد ابزارهای جدید و ادغام خدمات) • تدوین و ابلاغ برنامه، روش ها و راه کارهای مربوط به آزمایش های بهداشتی

32. مرکز بهداشت شهرستان • وظایف: • انجام آزمایش های بهداشتی برای کنترل کار آزمایشگاه های مراکز بهداشتی تابعه • نظارت بر نحوه خدمات آزمایشگاهی مراکز بهداشتی و بررسی و تایید درخواست لوازم و مواد مورد نیاز • نظارت مستمر بر فعالیت های فنی، پشتیبانی، اداری و مالی مراکز و خانه های بهداشت تابعه • ارزشیابی منظم خدمات و پوشش برنامه های بهداشتی شهرستان • جمع آوری و بررسی گزارش فعالیت مراکز بهداشتی درمانی تابعه • تدوین، اجرا و مشارکت در اجرای برنامه های آموزش بدو خدمت و حین خدمت کارکنان • برآورد اعتبار مورد نیاز برنامه ها و تدوین بودجه سالانه و اجرای بودجه مصوب

33. خسته نباشید.