RZECZPOSPOLITA WIELU NARODÓW

1. RZECZPOSPOLITA WIELU NARODÓW Europe Direct Katowice Ul. Kościuszki 6, 40 - 049 Katowice Tel./fax +48 32 209 17 01 europe-direct@europe-direct.katowice.pl www.europe-direct.katowice.pl

2. Definicja mniejszości narodowej • Mniejszość narodowa- oddzielna, wspólnotowa grupa różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju pochodzeniem, czemu może towarzyszyć odrębność językowa, kulturalna, religijna. • Mniejszość narodowa może zamieszkiwać określony teren lub być rozproszona po całym państwie, mieć wykształcone poczucie odrębności, posiadać autonomię lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem. • Prawo międzynarodowe nie wykształciło powszechnie akceptowanej definicji. Akty prawne uchwalane w celu stworzenie kompleksowego systemu ochrony mniejszości narodowych nie zawsze zawierają definicję kategorii osób, do których się odnoszą.

3. Prawa mniejszości narodowych • Konstytucja RP gwarantuje obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, religii, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. • Ordynacja wyborcza do sejmu RP gwarantuje mniejszościom reprezentację polityczną (zarejestrowane organizacje mniejszości narodowych, zwolnione są z wymogu przekroczenia 5 proc. progu wyborczego).

4. Grupa etniczna • Grupa etniczna- w politycznym znaczeniu termin ten określa zbiorowość ludzi odróżniającą się od większości społeczeństwa jakiegoś państwa, ale nieidentyfikującą się z żadnym narodem tworzącym inne państwo, np. Romowie (żyjący w wielu państwach Europy).

5. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce SPIS NA PODSTAWIE DANYCH MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

6. Białorusini 47 640 osób Czesi 386 osób Karaimi (mniejszość etniczna) 46 osób Litwini 5 639 osób Łemkowie (mniejszość etniczna) 5 850 osób Niemcy 147 094 osób Ormianie 262 osoby Romowie (mniejszość etniczna) 12 731 osób Rosjanie 3244 osób Słowacy 1 710 osób Tatarzy (mniejszość etniczna 447 osób) Ukraińcy 27 172 osób Żydzi 1 055 osób

7. Białorusini • Fotografia ze strony: http://pejzaże.onet.pl Polska-Podlasie- Okolice Pierwotnej Europy Foto: Wiktor Wołkow

8. Białorusini • mniejszość narodowa, licząca około 48,74 tysięcy osób (wg. spisu 2002 r.), w większości tradycyjnie mieszkających na terenie województwa podlaskiego. • należą do grupy narodów wschodniosłowiańskich. • większość Białorusinów wyznaje prawosławie.

10. Język białoruski • Język białoruski jest podobny do języka rosyjskiego. • Alfabet cyrylica. • Podstawowe zwroty: Dzień dobry - Dobry dzjeń Do widzenia - Da pabaczennia Proszę - Praszu Dziękuję - Dzjakuju Przepraszam - Prabacztie Ile to kosztuje? - Kolki heta kasztuje? Gdzie jest...? - Dzje znachodzicca? Tak - Da Nie - Nie Nie rozumiem - Nie razumieju

11. Muzyka białoruska • Wykonawca: Stary Olsa „U Karchme” • STARY OLSA jest zespołem grającym średniowieczną i renesansową Białoruską muzykę. Został założony w 1999 roku przez obecnego lidera Zmiciera Sasnouskiego i teraz składa się z pięciu muzyków. Swoją nazwę zawdzięcza potokowi w zachodniej części regionu Mahiliou (Białoruś)

12. Czesi • Zdjęcie ze strony www.czechtourism.com

13. Czesi • są jednym z narodów zachodniosłowiańskich • mniejszość narodowa zamieszkująca w Polsce głównie Kotlinę Kłodzką i miejscowość Zelów koło Piotrkowa Trybunalskiego. • mieszkający w Polsce Czesi są tradycyjnie ewangelikami

14. Język pochodzenia indoeuropejskiego należący do grupy języków zachodniosłowiańskich (tak jak polski i słowacki); używany głównie w Czechach (10 mln), gdzie jest jęz. urzędowym. Używany przez 12 mln ludzi. Podstawowe zwroty: Tak - Ano Nie - Ne Dziękuję, - Dékuji vám Dziękuję bardzo - Dékuji vám mnohokrát Nie ma za co, Proszę - Prosím Proszę - Prosím Przepraszam - Prominte Dzień dobry - Dobrý den, Ahoj do zobaczenia - Na shledanou Na razie - Nashle, Ahoj Język czeski

15. Muzyka czeska • Wykonawca: Jaromir Nohavica „Ostravo” • Jaromír Nohavica, piosenkarz, autor tekstów, tłumacz, urodzony 7.06.1953 r. w Ostrawie. • Jest niewątpliwie najbardziej lubianym i najczęściej słuchanym czeskim piosenkarzem, ogromną osobowością czeskiej piosenki, wszechstronnie utalentowanym artystą, stanowiącym oryginalną osobowośćna scenie muzycznej. Nohavica jest także niezwykle popularny w Polsce.

16. Litwini • Zdjęcie ze strony internetowej litewskiego czasopisma AUSRA, wydawanego w Polsce od 1960 roku. http://www.ausra.pl/

17. Litwnini • należą do grupy narodów bałtyckich (obok Łotyszów) • zamieszkują przede wszystkim tereny Suwalszczyzny • uznaje się ich za najpóźniej schrystianizowany naród Europy (IX-XV wiek); większość Litwinów należy do kościoła rzymsko-katolickiego.

18. Język litewski (lietuvių kalba) - język z zespołu wschodniobałtyckiego języków bałtyckich, którym posługuje się ok. 3,3 mln osób Współczesny język litewski jest bardzo zróżnicowany pod względem dialektalnym, mimo stosunkowo niewielkiej liczby jego użytkowników zajmujących niezbyt duże terytorium. Wyróżnia się dwa główne zespoły dialektów: żmudzki (žemaičių tarmė) i auksztocki (aukštaičių tarmė). Język litewski

19. Lietuviškai : po litewsku laba diena : dzień dobry prašau : proszę ačiū : dziękuję kiek? : ile taip : tak ne : nie atsiprašau : przepraszam nesuprantu : nie rozumiem (ar) kalbate angliškai? : Mówi Pan/Pani po angielsku? Kur yra ...? : Gdzie jest ...? lenkiškai : po polsku Esu lenkas. (lenkė) : Jestem Polakiem. (Polką) Mano vardas... : Nazywam się... Podstawowe zwroty:

20. Muzyka litewska • Wykonawca: Żalvarinis „alaus,alaus” • Żalvarinis - litewski zespół folk metalowy. Ich interpretacje ludowych litewskich pieśni brzmią w nowy i niezwykły sposób, godzą różne style: od lekkiego rocka po metal, wykorzystując też elementy bluesa i jazzu .

21. Niemcy • Większość mieszkających w Polsce Niemców posiada obywatelstwo polskie. • Najwięcej Niemców mieszka w województwie opolskim oraz śląskim. • Obecnie największym stowarzyszeniem mniejszości niemieckiej w Polsce jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim oraz Rada Niemców Górnośląskich z siedzibą w Katowicach.

22. Język niemiecki • Niemiecki należy do dużej grupy języków germańskich i spokrewniony jest z duńskim, norweskim, szwedzkim, niderlandzkim oraz angielskim. • Język niemiecki jest najbardziej rozpowszechnionym językiem w Europie, jest on mową ojczystą dla około 110 mln osób.

23. Podstawowe zwroty: tak - ja nie - nein proszę - bitte dziękuję - danke dziękuję bardzo - danke schön przepraszam - Entschuldigung dzień dobry - Guten Tag / hallo dobry wieczór- Guten Abend do widzenia - Auf wiedersehen Jak się nazywasz? - Was ist deine Name? Nazywam się... - Ich bin... / meine Name ist... Jak sie masz? - Wie geht's? Nie rozumiem - Ich verstehe nicht. Czy mówisz po angielsku? - Sprichst du Englisch? / Sprechen sie Englisch? Podstawowe zwroty

24. Katedra w Eczmiadzinie Armenia Zdjęcie ze strony: http://www.ormianie.pl Strona dla wszystkich zainteresowanych kulturą ormiańska. Ormianie

25. Ormianie • są jedną z zamieszkujących w Polsce mniejszości narodowych, o egzotycznym rodowodzie i długiej tradycji osadnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej. • ten starożytny, 3000-letni naród szczyci się bogatą kulturą i wspaniałą, choć tragiczną, historią. • jednym z filarów tożsamości Ormian jest przynależność do jednego z trzech głównych Kościołów ormiańskich. Ormianie to najstarszy chrześcijański naród na świecie - chrzest przyjęli w 301 r. n.e.

26. Język ormiański • Należy do rodziny indoeuropejskiej, stanowiąc w niej samodzielną gałąź. • Alfabet składający się początkowo z 38 liter opracował w V wieku duchowny Mesrop Masztoc. Kształt nielicznych liter nawiązuje do greckich, jednakże ogromna większość to oryginalne dzieło Mesropa.

27. Przykładowe wyrażenia: • Tak - ayo • Nie - votch • Dziękuję - shenorhagal em • Dziękuję bardzo - shad shenorhagal em • Nie ma za co, Proszę - pari yegar • Cześć (powitanie) - parev • Przepraszam - neroghoutioun • Dzień dobry - pari louyce • do zobaczenia - menak parov • Na razie - tsedesoutoun • Dobry wieczór - pari yerego • Dobranoc - pari irigoun • Nie rozumiem - Yess tchem hasgenar. • Jak się nazywasz? - Intch eh anounet?

28. Rosjanie • Zdjęcie ze strony: http://www.nationalgeographic.pl/national3/index.jsp?place=Menu07&news_cat_id=670&layout=2 • Dionizy Moskalow - tu na wystawie sztuki starowierskiej w Domu Pracy Twórczej w Wigrach - jest jednym z ok. tysiąca ostatnich staroobrzędowców w Polsce. Artykuł na temat staroobrzędowców znajduje się na stronie: www.national-geographic.pl oraz w numerze NG ze stycznia 2008.

29. Rosjanie • Mniejszość rosyjską można podzielić na dwie części – Rosjan pozostałych w Polsce po okresie zaborów i emigracji porewolucyjnej oraz staroobrzędowców, którzy na terenach Rzeczypospolitej osiedlali się już w XVII wieku. • Zdecydowana większość przedstawicieli mniejszości rosyjskiej należy do Kościoła prawosławnego. Staroobrzędowcy należą do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego.

30. Język rosyjski • Język rosyjski (русский язык) - język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi. ogółem (wg różnych źródeł) 250-300 mln. Podstawowe zwroty w języku rosyjskim • Podstawowe zwroty: • Здравствуйте! lub Добрый день! • Dzień dobry! • Добрый вечер! • Dobry wieczór! • Как тебя зовут? • Jak się nazywasz?

31. Wykonawca: Kalinka Ensemble „Katharina” Songs from Russia Azzura Music Muzyka rosyjska

32. Słowacy • Na fotografii: Występ zespołu „Oravan” podczas XII Dni Kultury Słowackiej, koncert w Krempachach (czerwiec 2005 r.) • Zdjęcie ze strony:http://www.jednota.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=487&Itemid=45

33. Słowacy • to naród południowosłowiański. • w największej mierze zajmują obszar Spisza i Orawy • są wiernymi wyznawcami kościoła rzymskokatolickiego. • język słowacki należy do zachodniosłowiańskiej grupy językowej. Językiem tym posługuje się ponad 6 mln osób - przede wszystkim na Słowacji i w należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest językiem urzędowym.

34. Język słowacki • Dzień dobry! - Dobré ráno! Dobrý deň! • Cześć! - Ahoj! • Dobranoc! - Dobrú noc! • Do widzenia! - Do videnia! • Przepraszam - Prepačte • Jak się pan/pani nazywa? - Ako sa voláte? • Gdzie jest ...? - Kde je ...? • skąd - odkiaľ • Która godzina? - Koľko je hodin? • O której godzinie? - O koľkej hodine? • Ile kosztuje .... - Koľko stojí

35. Ukraińcy

36. Ukraińcy • Mniejszość narodowa, występująca najliczniej w rozproszeniu na terenach tzw. Ziem Odzyskanych oraz głównie w województwie podkarpackim i podlaskim. • Ukraińcy są w większości wiernymi dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego Obrządku Greckokatolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

37. Język ukraiński (Українська мова) to język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich. Posługuje się nim ponad 40 mln ludzi, głównie na Ukrainie, gdzie ma status języka urzędowego, używany jest również przez Ukraińców w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Mołdawii, Polsce i na Białorusi Proszę (uniwersalne) Будь ласка Buď láska Proszę (przy podawaniu) Прошу / На здоров’я (przy produktach spożywczych) Prószu / Na zdorówja Przepraszam Вибачте Wýbaczte Przepraszam (głównie za coś) Пробачте Probáczte Przepraszam (pomyliłem się) Я пробачаюсь Ja probaczájuś Dziękuję(emy) Дякую(ємо) Diákuju (diákujemo) (uwaga na akcent) Język ukraiński

38. Muzyka ukraińska Wykonawca:ukraiński zespół Chutir „Tam na hori” Zdjęcie z Oficjalnej strony Zespołu: www.chutir.pl

39. Żydzi • Żydzi w Leżajsku • Foto: Estera Kafka • Źródło: http://fzp.jewish.org.pl/ Forum Żydów Polskich

40. Żydzi • Historia obecności Żydów w Polsce liczy 1000 lat. • Najwięcej Żydów zamieszkuje województwo Mazowieckie i Dolnośląskie • Obecnie nie ma w Polsce szkół publicznych, w których wykładany byłby hebrajski lub jidysz jako języki ojczyste. W Warszawie i Wrocławiu funkcjonują dwie prywatne szkoły, w których prowadzona jest nauka języka hebrajskiego, a Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce oraz Fundacja „Shalom” organizują kursy języka jidysz. • Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej.

41. Jidysz Jidysz, ייִדיש (dosłownie: żydowski) - od pierwotnego określenia w tym języku ייִדיש־טײַטש (jidisz-tajcz; żydowski niemiecki) - język Żydów aszkenazyjskich, powstały ok. X wieku w południowych Niemczech na bazie dialektu średnio-wysokoniemieckiego (Mittelhochdeutsch) z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich i romańskich. Zwany niekiedy także: מאַמע־לשון (mame-loszn; matczyny-język) lub לשון־אַשכּנז (loszn-aszkenaz; język-aszkenazyjski) w odróżnieniu od: לשון־קודש (loszn-kojdesz; język święty) jakim to terminem określany jest tradycyjny język hebrajski.

42. Podstawowe zwroty • Tak - jo • Nie - nejn • Dziękuję, - a dank ojch • Dziękuję bardzo - a dank ojch zejer • Nie ma za co, Proszę - niszto far wos • Proszę - bite • Przepraszam - antszuldikt • Dzień dobry - a gut morgn • Do zobaczenia - cum wider zejen • Na razie - adje • Jak leci? - Wi gejt es? • Dobry wieczór - a gut ovnt • Dobranoc - a gute nacht • Nie rozumiem - Ich farsztej niszt. • Jak się nazywasz? -Wi ejst ir?

43. Mniejszości etniczne w Polsce

44. Karaimi • Karaimski zespół folklorystyczny Dostłar. Strona internetowa: http://www.dostlar.karaimi.org/

45. Karaimi • najmniejsza mniejszość narodowa w Polsce • grupa etniczna pochodzenia tureckiego • choć Karaimi osiedlili się w Europie ponad 600 lat temu ich kultura wciąż wykazuje wiele orientalnych cech • religia karaimska oparta jest na Starym Testamencie, a zwłaszcza na zawartym w nim Dekalogu

46. Kalendarz Kraimów • Karaimi posługują się kalendarzem księżycowym, w którym rok ma 354 dni, 8 godzin i 48 minut (rok słoneczny - 365 dni i 6 godzin). Aby tę różnicę 10 dni, 21 godzin i 12 min. wyrównać, co dwa - trzy lata jest rok przestępny. W cyklach 19-letnich występuje 12 lat zwykłych o 12 miesiącach i 7 przestępnych o 13 miesiącach.

47. Język karaimski • Język karaimski jakim posługują się Karaimi litewsko-polscy oraz zamieszkali na Półwyspie Krymskim należy do grupy języków tureckich. • Karaimi posługują się alfabetami: łacińskim, cyrylicą i alfabetem hebrajskim.

48. Łemkowie • Photos submited by: Ivan Marko, Slovensko http://lemko.org/zyndranowa/2003/index.html

49. Łemkowie • to mniejszość etniczna, do której przynależność, podczas narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań przeprowadzonego w 2002 r., zadeklarowało 5 850 obywateli RP • w przeszłości zamieszkiwali tzw. Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część Beskidu Sądeckiego. W związku z akcją "Wisła" (z 1947 roku; potępioną przez Senat RP w 1990 r.), w wyniku której Łemkowie zostali przesiedleni, większość mieszka poza swoim rodzimym terenem

50. Środowisko łemkowskie dzieli się na dwie grupy: Łemków uważających się za odrębną mniejszość narodową i Łemków identyfikujących się jako grupa etniczna narodu ukraińskiego. • Łemkowie należą do dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego Obrządku Greckokatolickiego oraz do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.