Y (PKB)

1. Pamiętasz?? Cykl koniunkturalny Y (PKB) Szczyt Szczyt Dno Dno Dno Ekspansja Ekspansja Ekspansja Recesja Recesja Recesja Czas BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt i więcej lat) dotyczy model wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji potencjalnej, Yp, spowodowane zmianami ilości i produkcyjności zasobów. 2. KRÓTKIEGO OKRESU (rok - dwa lata?) dotyczy model IS/LM. W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji, Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja, Y, odchyla się od pro-dukcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne. 3. DŁUGIEGO OKRESU (dwa-dziesięć lat?) dotyczy model AD/AS. W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca do wiel-kości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a zasób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja potencjalna jest stała.

2. Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu gospo-darczego (neoklasyczny i endogeniczny). Wyjaśniają one zmiany wielkości produkcji potencjalnej, YP, które zachodzą np. w ciągu kilkudziesięciu lat. Teraz zajmiemy się analizą krótkookresowych zmian wielkości produkcji, Y, czyli np. jej odchyleń od poziomu produkcji potencjalnej, Yp. Wykorzystamy przy tym MODEL IS-LM.

3. 1. KRÓTKOKRESOWE WAHANIA PRODUKCJI. POLITYKA STABILIZACYJNA. Badamy wpływ wahań zagregowanych wydatków, AEPL, na wielkość pro-dukcji W KRÓTKIM OKRESIE. Przyczyną tych wahań mogą być m. in. DZIAŁANIA PAŃSTWA (np. polityka budżetowa i pieniężna, czyli – po-lityka stabilizacyjna*, a także zachowania konsumentów i inwestorów. Zakładamy, co odpowiada rzeczywistości, że w krótkim okresie gospodarka jest „keynesowska” (istnieją wolne moce produkcyjne, ceny są stabilne). W tej sytuacji o poziomie produkcji w gospodarce decyduje właś-nie wielkość planowanych wydatków zagregowanych, AEPL. ------- *Celem polityki stabilizacyjnej jest minimalizowanie odchyleń rzeczywistej wielkości produkcji, YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP.

4. DYGRESJA: ZAŁOŻENIA MODELU IS-LM. Ekonomiści zakładają zwykle, że w krótkim okresie zwiększenie się global-nego popytu spowoduje raczej wzrost produkcji, niż cen. Aby tak się stało, w gospodarce muszą istnieć WOLNE MOCE PRODUKCYJNE, a ceny mu-szą być STABILNE. 1. Wolne moce produkcyjne. Założenie o nie w pełni wykorzystanych mocach wytwórczych dobrze odpo-wiada rzeczywistości. Nawet wtedy, gdy produkcja jest bliska produkcji potencjalnej, NA PRZECIĄG KRÓTKIEGO OKRESU firmy mogą zwiększyć produk-cję, odpowiednio intensywnie wykorzystując czynniki produkcji (np. praca ludzi i maszyn w godzinach nadliczbowych).

5. DYGRESJA: ZAŁOŻENIA MODELU IS-LM; CD. • 2. Stabilność cen. • Oto przyczyny stabilności cen w krótkim okresie (one się uzupełniają). • a) Nominalne płace często są ustalane raz na długi czas w trakcie zdecentra-lizowanych (toczonych gałąź po gałęzi, a nie naraz w całej gospodarce) ne-gocjacji. W efekcie ŚREDNI poziom płac w gospodarce zmienia się wolno. • b) Stabilność płac nominalnych, tzn. jednostkowych kosztów osobowych, które są główną częścią jednostkowych kosztów produkcji, sprawia, że ceny też są stabilne. Przecież zmiany cen powodowałyby nadzwyczajne zyski i straty, co – jak wiemy - w warunkach konkurencji nie jest prawdopodobne. • W dodatku ten producent, który - korzystając ze wzrostu popytu - pierwszy podnosi ceny, ryzykuje utratą części udziału w rynku. (Jego kon-kurenci mogą nie podnieść cen). Powstrzymuje to firmy przed podniesie-niem ceny. (Zauważmy, że w takiej sytuacji monopol podniósłby cenę. Jed-nak na konkurencyjnym rynku nikt nie koordynuje działań pojedynczych producentów. To się nazywa problem koordynacji)...* • ------ • Jest więcej powodów „lepkości” płac i cen. Bardziej szczegółowo opisuję je, analizując model AD/AS. • KONIEC DYGRESJI

6. Celem polityki stabilizacyjnej jest minimalizowanie odchyleń rzeczywistej wielkości produkcji, YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP. Jednak, paradoksalnie, nieumiejętna polityka stabilizacyjna za-miast stabilizować, może destabilizować gospodarkę, powiększając amplitu-dę wahań cyklicznych, czyli odchylenia rzeczywistej wielkości produkcji, YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP. Przyczyną tych kłopotów są m. in. OPÓŹNIENIA REAKCJI PAŃSTWA, co dotyczy: DOSTRZEŻENIA PROBLEMU (ang. recognition lag); DECYZJI (ang. decision lag); DZIAŁANIA (ang. action lag).

7. OPÓŹNIENIE DOSTRZEŻENIA PROBLEMU (ang. recognition lag) Chodzi o zwłokę pomiędzy powstaniem makroekonomicznego szoku, a momentem, w którym politycy gospodarczy uznają, że potrzebne jest przeciwdziałanie. (Przyczyną jest np. niedoskonałość systemu informacji statystycznej o gospodarce).

8. OPÓŹNIENIE DECYZJI (ang. decision lag) – zwłoka pomiędzy momen-tem, w którym politycy uznają, że potrzebne jest przeciwdziałanie, a mo-mentem podjęcia decyzji o konkretnym sposobie przeciwdziałania.

9. OPÓŹNIENIE DZIAŁANIA (ang. action lag) - zwłoka pomiędzy momen-tem podjęcia decyzji o konkretnym sposobie działania, a momentem pod-jęcia takiego działania. Zwlaszcza w przypadku polityki budżetowej z powodów insty-tucjonalnych (np. czasochłonne procedury parlamentarne) opóźnienie de-cyzji i opóźnienie działania są (w porównaniu z polityką pieniężną) znacz-ne.

10. Oto możliwe skutki takich opóźnień. Bez interwencji państwa powstała w momencie t1 ujemna luka PKB (zob. rysunek) samoczynnie zaniknęłaby po okresie t1t4. Rozpoczęta w momencie t2, czyli zbyt późno, restrykcyjna polityka stabilizacyjna co praw-da przyśpiesza zamknięcie tej luki PKB, które następuje już w momencie t3, lecz „przy okazji” powstaje jeszcze większa dodatnia luka PKB. Y (PKB) Hipotetyczna produkcja rzeczywista, Y, bez inter- wencji państwa Produkcja rzeczywista, Y, po in-terwencji państwa rozpoczętej w momencie t2 Produkcja potencjalna, Yp t1 t2 t3 t4 Czas

11. 2. MODEL IS-LM Narzędziem, którym posłużymy się, analizując krótkookresowe wahania wielkości zagregowanych wydatków, AEPL, i poziomu produkcji, Y, w gospodarce jest model IS-LM. Jego częściami są linia IS i linia LM (zob. rysunek). Opiszemy je po kolei. i LM E i* IS 0 Y* Y=AEPL Oznaczenia: i – stopa procentowa. Y – wielkość produkcji. AEPL– wielkość zagregowanych wydatków.

12. 2. 1. LINIA IS Linia IS składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procentowej, i, oraz poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK DÓBR pozostaje w równowadze (planowane wydatki, AEPL, są równe wielkości pro-dukcji, Y). i E1 i1 E2 i2 IS 0 Y=AEPL Y1 Y2 W zamkniętej gospodarce bez państwa („dwusektorowej”) w stanie rów-nowagi krótkookresowej inwestycje są równe oszczędnościom: I=S...

13. Na rysunku widzimy, że zależność poziomu stopy procentowej i poziomu produkcji jest odwrotna. i E1 i1 E2 i2 IS 0 Y=AEPL Y1 Y2 Co jest przyczyną tej odwrotnej zależności?

14. Otóż ważny składnik zagregowanych wydatków, czyli inwestycje, I,zmie-niają się w odwrotnym kierunku niż stopa procentowa, i. I = IA- b•i. b > 0, gdzie: I – inwestycje planowane. IA – autonomiczna część planowanych inwestycji. b – współczynnik, który mierzy wrażliwość planowanych wydatków in-westycyjnych na zmiany stopy procentowej. i – stopa procentowa.

15. Przyjrzyjmy się nieco dokładniej wydatkom inwestycyjnym... I = IA- b • i. b > 0, Współczynnik „b” iinwestycje autonomiczne, IA , a linia IS... Inwestycje a poziom stopy procentowej i I 0 I 1. Współczynnik „b” określa wrażliwość wydatków inwestycyjnych, I, na zmiany stopy procentowej, i (nachylenie wykresu funkcji inwestycji). 2. Wielkość inwestycji autonomicznych, IA, nie zależy od stopy procento-wej, i, i decyduje o położeniu wykresu, I, wewnątrz układu współrzędnych.

16. Co się tyczy planowanych wydatków konsumpcyjnych, CPL, to opisu-jąc je, posłużę się standardową funkcją konsumpcji: CPL = CA + KSK•(1 – t)•Y, gdzie: KSK to krańcowa skłonność do konsumpcji (z PKB), t to stopa opodatkowania netto [(Td-B)/Y] (Td to podatki bezpoś-rednie, a B to zasiłki; zakładamy, że podatki pośrednie, TE, a także dochody państwa z własności wynoszą zero). Pamiętamy, że Y stanowi – jednocześnie – wielkość produkcji (Y1) i dochody gospodarstw domowych (właścicieli czynników produkcji) (Y2) (Y1=Y2).

17. WYPROWADZAMY WZÓR LINII IS: AEPL = Y AEPL = C + I + G + NX. AEPL = Y AEPL = CA + KSK•(1 – t) •Y + (IA – b•i) + GA + NX Y = CA + KSK•(1 – t)•Y + (IA – b•i) + GA + NX

18. WYPROWADZAMY WZÓR LINII ISCd...: A zatem: Y = CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+NX.  Y = CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+XA-KSI•Y.*  Y = CA+IA+GA+XA+[KSK•(1–t)•Y–KSI•Y]–b•i.  Y = CA+IA+GA+XA+Y•[KSK•(1–t)–KSI]–b•i.  Y = A + KSK”•Y - b•i, gdzie A to wszystkie planowane wydatki AUTONOMICZNE w gos-podarce, a KSK” = [KSK•(1 – t) – KSI]. A zatem: Y• (1 – KSK”) = A – b•i. Mnożąc to równanie stronami przez mnożnik dla gospodarki otwar-tej [M” = 1/(1-KSK”)], dostajemy szukane równanie linii IS: Y = M”•A–M”•b•i. ----- * Zakładamy, że importowane są tylko dobra konsumpcyjne; KSI to stała tzw. krańcowa skłonność do importu (ΔZ/ΔY=Z/Y=KSI, gdzie Z to import).

19. IS: Y = M”•A–M”•b•i, Interpretacja wykresu: rola parametrów A, b, M”. 1. PARAMETR „b” OKREŚLA NACHYLENIE LINII IS. - Wrażliwość wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procento-wej decyduje o nachyleniu linii IS. 2. PARAMETR „A” DECYDUJE O POŁOŻENIU LINII IS. - Zmiany wielkości wydatków autonomicznych w gospodarce przesu-wają linię IS. 3. PARAMETR M” (KSK”) OKREŚLA JEDNOCZEŚNIE I NA-CHYLENIE I POZYCJĘ LINII IS. - Zmiany mnożnika przesuwają i zmieniają nachylenie linii IS. i E1 i1 E2 i2 IS 0 Y=AEPL Y2 Y1

20. 2.2. LINIA LM Linia LM składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procentowej, i, i poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK PIENIĄDZA pozostaje w równowadze (REALNY popyt na pieniądz jest równy REALNEJ podaży pieniądza; MD = MS). i LM 0 Y= AEPL Inaczej: w stanie krótkookresowej równowagi L=M, gdzie L to realny po-pyt na pieniądz, a M to realna podaż pieniądza...).

21. Dlaczego poziom stopy procentowej, i, zmienia się w tę samą stronę, co wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, AEPL, a więc także (w gospodarce „keynesowskiej” ) wielkość produkcji, Y? i LM E2 i2 E1 i1 0 Y1 Y2 Y= AEPL

22. Otóż realny popyt na pieniądz, L, nie jest autonomiczny i zależy od wiel-kości produkcji, Y. MD = k•Y – h•i k, h > 0. gdzie: MD – realny popyt na pieniądz. k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. Y – wielkość produkcji. h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. i – stopa procentowa. W efekcie, im większa produkcja, Y, tym większy popyt na pieniądz, MD, i – ceteris paribus - tym wyższa stopa procentowa, i. i LM E2 i2 E1 i1 0 Y1 Y2 Y= AEPL

23. Przyjrzyjmy się nieco dokładniej realnemu popytowi na pieniądz... MD = k•Y – h•i Realny popyt na pieniądz a stopa procentowa i realna wielkość produkcji i E2 i2 k•(Y2-Y1) E1 i1 MD2=k•Y2–h•i. MD1=k•Y1–h•i. 0 MD MD1 MD2 1. Zmiany stopy procentowej przesuwają nas po linii realnego popytu na pieniądz (np. i1→i2 E1→E2) . 2. Natomiast zmiany realnej wielkości produkcji przesuwają całą linię real-nego popytu na pieniądz (np. przy i=i1, Y1→Y2 MD1→MD2) .

24. A teraz przyjrzyjmy się realnej podaży pieniądza... REALNA PODAŻ PIENIĄDZA: MS = M/P, gdzie: M – nominalna podaż pieniądza. P – poziom cen w gospodarce (np. CPI; ang. Consumer Price Index).

25. WYPROWADZAMY WZÓR LINII LM: Oto warunek równowagi na rynku pieniądza:  M/P = k•Y – h•i. A zatem szukane równanie linii LM wygląda następująco: i = (1/h) • (k•Y-M/P) gdzie: k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej.

26. LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM 0 Y=AEPL INTERPRETACJA WYKRESU: ROLA PARAMETRÓW h, k, M/P. 1. PARAMETR „k” DECYDUJE O NACHYLENIU LINII LM. - Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji zmieniają nachylenie linii LM. 2. PARAMETR „M/P” OKREŚLA POZYCJĘ LINII LM. - Zmiany realnej podaży pieniądza w gospodarce przesuwają linię LM. 3. PARAMETR „h” DECYDUJE O NACHYLENIU I POŁOŻENIU LI-NII LM. - Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany stopy pro-centowej zmieniają nachylenie i przesuwają linię LM.

27. 2.3. KOMPLETNY MODEL IS-LM Podsumujmy: oto kompletny model IS-LM, ilustrujący równowagę na rynku dóbr i pieniądza. Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza i LM E i* IS 0 Y=AEPL Y* IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P)

28. Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza i LM E i* IS 0 Y* Y=AEPL Y = M”•A–M”•b•i i = (1/h)•(k•Y-M/P) Tylko dla stopy procentowej i wielkości produkcji odpowiadających punk-towi przecięcia linii IS i LM (i0, Y0) oba rynki (gotowych dóbr i pieniądza) pozostają – JEDNOCZEŚNIE - w równowadze.

29. 3. ZASTOSOWANIA MODELU IS-LM Wielkość produkcji i poziom stopy procentowej odpowiadających rów-nowadze na rynku dóbr i rynku pieniądza. Rozwiązujemy układ równań IS-LM: Y = M”•A–M”•b•i. i = (1/h)•(k•Y-M/P). Okazuje się, że:   Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h -[1/(h+k•b•M”)]•(M/P) gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. γ – gr. gamma.

30. Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost auto-nomicznych wydatków, A, w gospodarce? IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM E1 i1 E i0 IS1 IS 0 Y=AEPL Y1 Y0 Otóż wzrost wydatków autonomicznych, A, przesuwa w prawo linię IS(zob. równanie linii IS). Zwiększają się: produkcja, Y, i stopa procentowa, i. Kiedy zwiększają się (autonomiczne) wydatki państwa, G, ten wzrost stopy procentowej, i, powoduje spadek („wypieranie”) wydatków prywatnych. (Prywatne inwestycje zależą odwrotnie od stopy procentowej).

31. Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, w gospodarce? IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM LM1 E i0 E1 i1 IS 0 Y=AEPL Y1 Y0 Wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, przesuwa w prawo linię LM(zob. równanie linii LM). Zwiększa się produkcja, Y; maleje stopa procentowa, i. Oto pogłębiona analiza wpływu zmian autonomicznych wydat-ków, A, oraz realnej podaży pieniądza, M/P, na wielkość produkcji, Y, oraz poziom stopy procentowej, i.

32. Ustalilismy, że: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P) gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. Jak na wielkość produkcji w gospodarce, Y, wpływają zmiany polityki fis-kalnej (wielkości autonomicznych wydatków, A), a także realnej podaży pieniądza, M/P? Odpowiedzią są wartości: MNOŻNIKA POLITYKI FISKALNEJ (ang. fiscal policy multiplier). i MNOŻNIKA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (ang. monetary policy multiplier).

33. MNOŻNIK POLITYKI FISKALNEJ (ang. fiscal policy multiplier) Jak wiemy: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P), gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. Otóż: MF= Y/G = Y/A=γ, gdzie MF to mnożnik polityki fiskalnej.

34. MNOŻNIK POLITYKI PIENIĘŻNEJ (ang. monetary policy multiplier) Jak wiemy: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P), gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. Otóż: MM= Y/(M/P) =(b/h)•γ, gdzie MM to mnożnik polityki pieniężnej.

35. Zauważ! „Y” jest liniową funkcją „A” oraz „M/P”: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P). Skoro tak, to pochodne cząstkowe tej funkcji względem A oraz względem M/P są stałe. Stanowią one tangensy kąta nachylenia linii Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) w stosunku do poziomej osi układu współrzędnych. Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) tgα=ΔY/ΔA= (b/h)•γ tgα=ΔY/ΔA=γ ΔY ΔY α α A M/P ΔA Δ(M/P)

36. Wynika stąd, że mnożniki: polityki fiskalnej, MF, i polityki pie-niężnej, MP, także są stałe: MF= Y/G = Y/A=γ = constans, MM= Y/(M/P) =(b/h)•γ = constans. Stanowią one tangensy kąta nachylenia linii Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) w stosunku do poziomej osi układu współrzednych. Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) tgα=ΔY/ΔA= (b/h)•γ tgα=ΔY/ΔA=γ ΔY ΔY α α A M/P ΔA Δ(M/P) Zatem: ΔY = ΔA•γ oraz ΔY= Δ(M/P)•[γ•(b/h)]. Mnożnik polityki fiskalnej, MF, informuje, o ile zmieni się Y pod wpływem danej zmiany A. Mnożnik polityki pieniężnej, MP, informuje, o ile zmieni się Y pod wpływem danej zmiany M/P.

37. ZADANIE W Hipotecji, której zamknięta gospodarka jest „keynesowska”, konsumpcja równa się: C = 50/P + 0,7Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I = 200 - 750i, wydatki państwa, G, są równe 200. Popyt na pieniądz równa się MD = 0,8Y - 2000i; podaż pieniądza wynosi MS= 800. Ceny, P, są równe 1. a) Wyprowadź równania linii IS i LM. Ustal poziom produkcji, Y, i stopy procentowej, i, odpowiadające równowadze na obu rynkach (wykonaj rysunek). b) O ile wzrosłaby produkcja po zwiększeniu wydatków państwa, G, o 100 (MS się nie zmienia!)? Wykorzystaj mnożnik polityki fiskalnej. Wykonaj rysunek. c) Ile i czego zostało wyparte? 37 a) Y=C+I+G=50+0,7Y+200–750i+200=450+0,7Y–750i.Zatem: Y=1500–2500i(IS).MS=MD=800=0,8 Y – 2000 i. Zatem: Y=1000+2500i(LM). Y=1500–2500i(IS) i Y=1000+2500i(LM), to: Y=1250 oraz i =0,1 (10%) (zob. rysu-nek). i LM E 0,1 IS 0 1250 Y b) Linia IS przesunie się w prawo, a linia LM pozostanie w pierwotnym położeniu. 1. Oto rozwiązanie układu równań, odpowiadających nowej linii IS’ (Y =1833,(3)-2500i) i nie zmienionej linii LM (Y=1000+2500i): i=0,1(6) oraz Y=1416,(6). Pod wpływem wzrostu wydatków państwa,G, o G = 100 wielkość produkcji, Y, zwiększyła się o (1416,(6) – 1250) = 166,(6). i LM 0,1(6) 0,1 IS’ IS 0 1250 1416,(6) Y 2. A teraz odwołajmy się do mnożnika polityki fiskalnej: γ=M”/[1+(k•M”•b)/h] = 10/3[1+ +(8/1010/3750)/2000]=1,(6). 1,(6) 100=166,(6). c) Gdybyśmy nie rynek pieniądza, wzrost wydatków państwa o G=100 wywołałby wzrost PKB o Y=M’100=333,(3). [Mnożnik w tej zamkniętej gospodarce wynosi M’=3,(3)]. Uwzględnienie rynku pieniądza zmusza do wzięcia pod uwagę efektu wypie-rania. Okazuje się wtedy, że wzrost wydatków państwa, G, o G=100 zwiększa produkcję, Y, tylko o 166,(6). Wyższa stopa procentowa, i, spowoduje zatem wyparcie inwestycji na kwotę równą I, gdzie IM’=I3,(3)=333,(3)–166,(6)=166,(6). I=50. (W tej gospodarce konsumpcja gospodarstw domowych nie zależy (wprost) od stopy procentowej, i).

38. ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Działanie mnożnika zrównoważonego budżetu przesuwa linię IS w lewo. 2. Przyczyną ujemnego nachylenia linii IS jest odwrotna zależność prywatnych inwesty-cji i stopy procentowej. 3. Przyczyną dodatniego nachylenia linii LM jest odwrotna zależność produkcji i real-nego popytu na pieniądz. 4. Linia IS zmienia nachylenie na skutek spadku stopy opodatkowania netto. 5. Linia LM zmienia nachylenie na skutek zmiany wielkości realnej podaży pieniądza. 6. W gospodarce otwartej mnożnik polityki fiskalnej, Mf, jest mniejszy od mnożnika. 7. W gospodarce otwartej wypieranie nie może dotyczyć innych składników PKB niż prywatne inwestycje, I. 8. W gospodarce otwartej mnożnik polityki pieniężnej informuje, jak zmieni się stopa procentowa na skutek zmiany realnej podaży pieniądza.

39. Zrób to sam! Zadania. 1. W krótkim okresie ceny są w gospodarce względnie stabilne. Co wspólnego mają z tym: a) Strajki i lokauty? b) Zdecentralizowany sposób prowadzenia negocjacji pła-cowych? c) Problem koordynacji? d) Inne przyczyny (podaj przykłady)?

40. 2. W zamkniętej gospodarce konsumpcja opisana jest równaniem: C=100/P+0,5·Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I=900–2000·i , wydatki państwa, G, są równe 1000. Po-pyt na pieniądz opisuje równanie MD=0,75·Y–1500, podaż pieniądza Ms wynosi 750. Ceny są stałe i równe 1. a) Podaj równania linii IS i LM. b) Wykonaj rysunek z linia-mi IS i LM. Oblicz i zaznacz poziom produkcji, Y, oraz stopę procentową, i, odpowia-dające równowadze na obu rynkach. (Pamiętaj o oznaczeniach!). c) O ile spadnie pro-dukcja po zmniejszeniu wydatków państwa, G, o 300 (MS się nie zmienia)? Pokaż tę sytuację na rysunku. d) Zinterpretuj kształt linii LM (wskaż możliwe powody tego kształtu).

41. 3. W Hipotecji, której zamknięta gospodarka jest „keynesowska”, konsumpcja równa się: C = 50/P + 0,7Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I = 200 - 750i, wydatki państwa, G, są równe 200. Popyt na pieniądz równa się MD = 0,8Y - 2000i; podaż pieniądza wynosi MS= 800. Ceny, P, są równe 1. a) O ile wzrosłaby produkcja po zwiększeniu realnej podaży pieniądza, M/P, o 100 (Gsię nie zmienia!)? Wykorzystaj mnożnik polityki pieniężnej. b) Wykonaj rysunek.

42. 4. Dla każdego z punktów A, B, C, D odpowiedz na następujące pytania (wypełnij polecenie): a) Czy na rysunku obok w gospodarce panuje równowaga? b) Jeśli nie, z jakim rodzajem nierównowagi mamy do czynienia? c) Opisz proces dostosowawczy, który doprowadzi do odzyskania równowagi przez tę gos-podarkę. i LM A B iA/B E C iC/D D IS 0 Y

43. 5. a) Za pomocą modelu IS/LM wyjaśnij następujące zdarzenia; wykonaj odpowiedni rysunek: (i) Jednoczesny spadek produkcji i stopy procentowej w gospodarce. (ii) Jednoczesny wzrost produkcji i spadek stopy procentowej w gospodarce. (iii) Jedno-czesny spadek produkcji i wzrost stopy procentowej w gospodarce. (iv) Jednoczesny wzrost produkcji i stopy procentowej w gospodarce. b) Za każdym razem opisz proces, który doprowadził do tych zdarzeń.

44. 6. a) Wyjaśnij, w jaki sposób na nachylenie linii IS wpłynie: (i) Zwiększenie się mnoż-nika. (ii) Zmniejszenie się wrażliwości inwestycji na zmiany stopy procentowej. b) A teraz podaj wzór linii IS i wykorzystaj go dla sprawdzenia poprawności swoich wnio-sków. c) Wyjaśnij, w jaki sposób na nachylenie linii LM wpłynie: (i) Zwiększenie się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. (ii) Zmniejszenie się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. d) A teraz podaj wzór linii LM i wykorzystaj go dla sprawdzenia poprawności swoich wniosków.

45. Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 2. Linia IS przesuwa się równolegle w prawo pod wpływem: A. Zwiększenia się konsumpcji autonomicznej. B. Zmniejszenia się wrażliwości wydatków inwestycyjnych na zmiany poziomu stopy procentowej. C. Zmniejszenia się krańcowej skłonności do importu. D. Zwiększenia się stopy opodatkowania netto. i 1. W sytuacji przedstawionej na rysunku obok w punkcie A: A. Y>AEPL i MD>MS. B. Y>AEPL i MD<MS. C. Y<AEPL i MD>MS. D. Y<AEPL i MD<MS. LM E • A iA IS 0 YA Y

46. 3. Linia LM przesuwa się równolegle w lewo pod wpływem: A. Wzrostu poziomu cen w gospodarce. B. Zmniejszenia się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. C. Zwiększenia się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. D. Spadku nominalnej podaży pieniądza w gospodarce. 4. Po wzroście wydatków państwa produkcja w gospodarce opisywanej modelem IS/LM zwiększa się tym bardziej: A. Im bardziej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej. B. Im bardziej wrażliwe są wydatki inwestycyjne na zmiany stopy procentowej. C. Im bardziej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. D. Im większa jest krańcowa skłonność do oszczędzania. 5. Po wzroście podaży pieniądza produkcja w gospodarce opisywanej modelem IS/LM zwiększa się tym bardziej: A. Im mniej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej. B. Im bardziej wrażliwe są wydatki inwestycyjne na zmiany stopy procentowej. C. Im mniej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. D. Im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji.