Zhvillimi psikomotor

1. Zhvillimipsikomotor Java e trete

2. Problematika e zhvillimit • Trashegimiadhemjedisi • Mbitëgjithaështëkoncepti i raportevendërmjetfaktorëvetrashëguesdheatyretëfituargjatëjetës, qëështëmodifikuardhesaktësuarnëditëttona.

3. PAPJEKURIA E TË PORSALINDURIT • Papjekuribiologjike • Fëmijanukështënëgjendjetëplotësojë as nevojënmëtëdomosdoshme pa ndihmënaktivedhetëvazhdueshmetëmjedisitqë e rrethon. • Tëduket se aikalindurprematurdhepërtëpërfunduarzhvillimin e tijkanevojëtëzgjasëperiudhën e formimittashmëjashtëmitrës.

4. SEKSUALITETI • Gershetim I sjelljeveseksuale me atoprinderore • Ky gërshetimështësigurishtnëorigjinëtëplasticitetittëseksualitetitnjerëzor, gjëqëshprehetjovetëmpërmesfunksionimittëorganevegjenitaletëmirëfillta, porgjithashtuedhepërmeszonavetëtjeratëtrupit, kryesishtato zona qëmarrinpjesënëlidhjen e fëmijës me nënën: zona orale, më pas ajo anale dheuretrale.

5. Teoria e shtrirjes • Sipas Freud-it, tek fëmija, gjendet e lidhur me funksionimin e njëzonëtrupore, njëkënaqësi e natyrësseksualeqë ai e kërkonpërveten e tijdukengacmuarzonënpërkatësetëtrupit. • Këtëzonë Freud e ka quajtur "zonëerogjenë" (orale, anale, uretrale, gjenitale).

6. Attachment • Lidhja e tëporsalindurit me nënën e ka origjinënnënjënumërsistemeshsjelljejekarakteristikepërspecien, relativishttëpavarurnganjëri-tjetrinëfillim, e qëshfaqennëmomentetëndryshme, organizohenrrethnënësduke e parëatë si njëobjektkryesordheqëshërbejnëpërtëlidhurfëmijën me nënëndhenënën me fëmijën. Ai përshkruanpesësistemesjelljejeqë i shërbejnëkësajlidhjeje: thithja-mbështetja-ndjekja-qarja-buzëqeshja

7. NIVELI ONTOGJENETIK • Ontogjenezambështetetnëzhvillimin e çdoindividi duke u nisurngatrashëgimiagjenetike. • Maturimibiologjik, kryesisht i atijtësistemitnervorqendror, ështënëthemeltëkëtijzhvillimi.

8. MATURIMI BIOLOGJIK • Maturimi është një fenomen gjithësor që përfshin tërësinë e organizmit, por specialistitpër fëmijë i intereson kryesisht maturimi i sistemit nervor qendror. • Maturimi i sistemit nervor qendror studiohet në tre këndvështrime: morfologjik, biokimik dhe elektrogjenik.

9. Maturimi morfologjik • Maturimimakroskopik • Maturimimikroskopik

10. Maturimimakroskpoik • Rrethmuajittëtretë, trurifitonindividualitetin e tij. Më pas nëmënyrëtërregullt ai shtonnëpeshëdhenëvolum. Pamja e tij e jashtmendryshonnëmënyrëprogresive; nëfillim ai është i lëmuardhepastajnësipërfaqen e tijshfaqenrudhatëquajturabrazda (të para, tëdyta, tëtreta). • Ne lindjegjatevititte pare, dhe me pas truri i femijevepesonndryshimeterendesishmeporajoqemundtethemieshte se truri i njefemijenjevjeceshte i krahasueshem me ate tenjeterrituri. Megjithatebrazdat e tretavazhdojnetezhvillohengjatevitevetepara.

11. Maturimimikroskopik • Nëplaninhistologjikduhettënënvizojmëdyfaktekryesore: nëlindje e gjithësasia e neuroneveështë e dhënë, pra, pas 9 muajvetëmoshëskonceptuesenuk ka mëformimetëneuronevetërinj. Përkundrazi, lidhjetndërmjetneuronevevazhdojnëtëzhvillohen.

12. Maturimi biokimik • Trefakterrethaspektevebiokimiketëmaturimittësistemitnervorqendror: • rezistencamë e madhendajanoksisëtëtrurittëtëporsalinduritnëlidhje me atëtëtërriturit. • sasia e pakët e rezervaveglikogjenikenëtëporsalindurit, qëshpjegonvarësinë e truritngaardhja e glikogjenitngajashtë; ështëpra e rëndësishmetë mos lihet i porsalindurinëgjëndjemungese t'ushqyeriglucidik. • efektet e njëmungesenëtëushqyerit me proteina, qëshkonparalel me rritjen e rëndësishmetëpërqindjessëproteinaveintra-cerebrale: 3.80 gr. e proteinëspër 100 gr. tëfibrëssëgjallë tek fetusi; 8.99 gr. për 100 gr. tek i rrituri.

13. Maturimibioelektrik • Jane bereregjistrimeelektroencefalografike ne faza te ndryshme te jetesintrauterine (qe ne muajin e peste) • Treaspektet, morfologjike, biokimikedheelektrikeduketqëpërputhen. Megjithatëmbetemiendetëpainformuarmirërrethbashkëveprimittë tyre.

14. REAGIMI EMOCIONAL DHE PËRBËRJA PULSIONALE • Freud: zhvillimtëparakohshëmtë UNIT nëraport me zhvilliminpulsional • Klein: jepidenë e diferencavekonstitucionalenëinteresatpasionaleaponëpulsionet e posedimit. • Bion: mendonpërnjëmundësiosepamundësitëkonstitucionitpërtëtoleruarfrustimet (tensioniqëvjensirezultat i njëmungese).

15. Bergman dheEscalonakanëdhënëhipotezën se nëorigjinëtëautizmitinfantiltëparakohshëmqëndronnjëhipersensibilitetndajstimujvepamorëdhedëgjimorë.

16. J.Ajuriaguerra me bashkautorë kanë studiuar reagimin e latantëve ndaj një stimuli të thjeshtë, si, të fryrit. Kështu, ata kanë mundur të dallojnë 4 tipe latantësh: aktiv-të gjallë, aktiv-të ngadaltë, të eksitueshëm-të mpirë dhe pasiv-të mpirë. Këto mënyra të ndryshme të reagimit mund të ndikojnë në vendosjen e lidhjes ndërmjet nënës dhe fëmijës.

17. Kestenberg • Kastudiuarmotorikën e latantëvenëlidhje me shprehjen e nevojavedhetensioneveemocionale • Përshkruannjë "flukstëtensionitmuskular" që e ndannë: "flukstëlirëtëtensionit" dhe "fluks i lidhur i tensionit" sipasvendosjesnën tension tëmuskujveagonistëtëvetëm (psh. muskujtfleksorëgjatëfleksionittënjësegmentitëgjymtyrës) osetëmuskujveagonistëdheantagonistë (kurkeminjëkufizimtëlëvizjes).

18. Kestenberg • Ajopërshkruannjë "flukstëformës" që i përketndryshimeveperiodiketëformëssëtrupittëfëmijës i cili "zgjatetdhemblidhetsilëvizja e thjeshtë e amebës, kurzgjatdhembledhpseudopodet".

19. Kestenberg • Duke u nisurngakëtodykoncepte, autorjapërshkruanaspektetëndryshmetësjelljeveemocionaledhepulsionaletëlatantëve. • Disangakëtalatantënëpamundësitënjëadaptimitëplotëbëhen "vulnerabël".

20. Ontogjeneza • Zhvillimi me stade • Zhvillimi I vazhdueshem (ndarja ne stadeeshteartificiale) • Zhvillimiështëprogresivdhenëmënyrëtëpaevitueshmekanjëpjesëarbitrarenëndarjen e stadeve.

21. Ligji I diferencimit • Kemitebejmegjithmone me njeprocestendryshimit • Femijakryenzhvillimin duke zbuluarvecoritereja • Femijazhvillohetprogresivisht duke u diferencuarngatetjeret • Ne jemi të ndryshëm, të ndarë nga njëri-tjetri, imagjinata jonë është e ndryshme nga fenomenet e jashtme.

22. Piaget: ligji I ekuilibrit • Në të gjitha momentet e zhvillimit, psikika realizon një gjendje ekuilibri ndërmjet kërkesave të ndryshme të brendshme dhe atyre të jashtme. • Kështu, krijohen organizime për secilin stad që kanë një logjikë të brendshme dhe që duhen studiuar më vete • Kjo të bën t’i largohesh këndvështrimit adulto-morfik që e konsideron fëmijën si një adult të papërfunduar apo në miniaturë. Fëmija duhet parë në vetvete me të gjithë funksionet e tij.

23. Epigjenetika • Jemitendergjegjshem per domosdoshmerine e mjedisitnjerezor ne zhvillim • Vëzhgimet e bëra mbi "fëmijë të egër" tregojnë kufizimet që kanë në zhvillimin psikik si pasojë e mungesës së lidhjes me qëniet njerëzore. • Kadhemendimetekunderta

24. 1) Për disa, mjedisi njerëzor përkufizohet nga ndihmesa e një numri stimulimesh sensoriale, konjitive, emocionale,etj., që janë të domosdoshëm për të nxënurit. Një tip stimulimi i gabuar bën që zhvillimi korrespondues të mos realizohet. Është rasti p.sh: i fëmijëve shurdh tëplotë, tëcilëtnukarrijnëtëmësojnëtëflasinspontanisht.

25. 2) Për autorë të tjerë mjedisi njerëzor më shumë se një bashkësi stimulimesh, është një mjedis i vërtetë organizues, një matricë brenda së cilës zhvillohet psikika. Mbi këtë këndvështrim mbështetet dhe zhvillohet psikanaliza. Psikanaliza thekson zhvillimin e psikikës së fëmijës në lidhjen nënë-fëmijë, lidhjet me prindërit. Këto lidhje luajnë një rol të vërtetë organizues.

26. Kykonceptim i mjedisitnëtëcilënzhvillohetpsikizmi i fëmijës, nukhedhposhtërolin e trashëgimisë, as tëatijtëstimulimeve, portheksonrolinndërmjetëstëlidhjesnjerëzoreqëvendosetndërmjetfemijësdhemjedisitrrethues e përmessëcilësmarrinkuptimatoqësjelltrashëgimiadhemjedisirrethues.

27. Zhvillimipsikomotor • Studimi i evolucionit të motricitetit (lëvizshmërisë) të fëmijës në raport me zhvillimin psikik nxjerr në pah: rëndësinë e ndërveprimeve psikike dhe motore tek individi në përgjithësi dhe tek fëmija në veçanti. • Aktiviteti motor, “instrument” esencial në njohjen dhe zotërimin e ambientit nuk mund të konsiderohet duke u nisur vetëm nga pikëpamja neuro-fiziologjike; ai është gjithashtu pasqyrim i jetës psikike.

28. Psikomotriciteti • Trajtonfushenmotore • Fushen e nderveprimevepsikike • Lidhjet ndërmjet motricitetit dhe inteligjencës, janë shumë komplekse. Eksperienca kalon fillimisht nëpërmjet trupit dhe inteligjenca ndërtohet nëpërmjet veprimit, ka theksuar Wallon.

29. Psikomotriciteti • Lidhje e ngushte me afektivitetin • H.Wallon e ka dëshmuar këtë kur flet për “dialogun tonik” në marrëdhënie me Tjetrin, që “paraprin dialogun verbal”. • Aktiviteti motor është shumë i varur nga partneri që ka lidhje, nga burimi i stimulimeve dhe shkëmbimeve afektive, nga modeli i imitimit dhe identifikimit që ai përfaqëson. • Shkurt, jeta relacionale është motivim i fuqishëm në zhvillimin psikomotor.

30. Ligjet e psikomotricitetit • Të fituarit e një funksioni varet nga përpunimi i strukturave anatomike që janë të domosdoshme. • Evolucioni i motricitetit dhe modifikimi i disa reflekseve, si ai i Babinsky, shkojnë paralel me maturimin progresiv.

31. Evolucioni • Ligji I diferencimit • Ligji I variabilitetit • Ligjicefalokaudal • Ligjiproksimodistal • Ligji I kushtevetejashtme

32. Ligji I diferencimit • Motorika globale përbëhet nga shkarkesa të përgjithësuara në të gjithë trupin dhe veçanërisht tek gjymtyrët e foshnjës që në mënyrë progresive përsoset, merr formë, diferencohet në aktivitete gjithnjë e më të lokalizuara, fine dhe të adaptueshme përgjatë zhvillimit.

33. Ligji I variabilitetit • Progresione të shpejta, pastaj stanjacione dhe bile disa herë regresione të vërteta që i paraprijnë një transformimi të menjëhershëm të të gjithë ansamblit. • Njihen gjithashtu në këtë progresion, ndryshime të papritura, faza kapitale ku një transformim funksional duket se ndodh menjëherë.

34. Ligjicefalokaudal • Muskujt e aksit të trupit sa më afër ekstremitetit cefalik të ndodhen, aq më shpejt janë në kontroll të vullnetshëm: së pari muskujt okular, pastaj muskujt e qafës (mbajtja e kokës), së fundi muskujt e trungut (qëndrimi ulur).

35. Ligjiproksimodistal • Tregon të njëjtën gjë për muskujt e gjymtyrëve, d.m.th. që muskujt të cilët ndodhen më pranë ekstremitetit cefalik, do të vihen më shpejt në kontrollin e vullnetshëm: kontrolli i motricitetit të rrënjëve të gjymtyrëve i paraprin atyre të ekstremiteteve distale.

36. Kushtet e jashtme • Nevojë per stimulimet nga ambienti i jashtëm për t’u realizuar plotësisht. • Organizimi funksional i strukturave nervore kërkon një jetë relacionale.

37. I porsalinduri • Tonusi i tij muskular në nivelin e gjymtyrëve është i tipit “hipertoni fiziologjike” që i jep një rezistencë e cila mposhtet me hope, në qoftë se tentojmë t’i shtrijmë gjymtyrët që janë përgjithësisht të fiksuara në përthyerje. Në të kundërt, koka është e lëvizshme duke ndjekur sipas gravitetit pozicionet e përkuljes së trungut.

38. Motricitetispontan • Përbëhet në fazën aktive, nga lëvizje të çoroditura të gjymtyrëve, të papërshtatura, anarkike, bilaterale, por pa një simetri të vërtetë me gjymtyrët e sipërme ose shpesh të alternuara me gjymtyrët e poshtme. • Në nivelin e fytyrës, kemi parë që, që në javën e parë ekziston një lëvizshmëri që ende nuk ka vlerën e komunikimit për fëmijën, por mund të merret si e tillë nga nëna, e që është e përbërë nga mimika pakënaqësie e kënaqësie.

39. Reflekset primitive • Lidhjesjellore • Sjelljeteverejtura ne lindjeqemundtezhdukenosetezhvillohen me vonedheteformojnebazen e sjelljeveteqellimshme • Tretiperefleksesh: • Refleksetembrojtjesdheteshmangies • Reflekseadaptimitetonusit postural oseshprehesteformaveelementaretezhvendosjes • Reflekseorientimidrejtngacmimit

40. Reflekset • Refleksi Moro • Refleksi I ngjeshjes pas gjirit • Refleksetbuzoretethithjes

41. Aktivitetet e para • Është e kuptueshme që të thirrurat, të qarat, ushtrimet e para vokale të të porsalindurit paraqesin aktivitete motore në kuptimin e plotë të fjalës, lidhjet e të cilave me jetën e tij afektive janë evidente.

42. Aftesitesensoriale • Qe ne lindjekanjeshkalletecaktuarteaftesiveperceptivo-motore • Spitz hipotizon se mund të flasim për një prag mbrojtjeje ndaj asaj që vjen nga jashtë, ndërkohë që stimujt e brendshëm interoceptivë dhe proprioceptivë kanë një influencë superiore mbi të porsalindurin, në këtë rast është e mundur që organet sensoriale të kenë arritur një nivel të mirë pjekurie.

43. Aftesitesensoriale • Rëndësia e ndjeshmërisë së lëkurës, e ndjesive tëshijes dhe të nuhaturit është përgjithësisht mjaft e njohur (mund të vërehet që në 3-4 ditët e para tek fëmija një dallim nëpërmjet nuhatjes që i lejon atij të veçojë aromën e nënës së tij nga aroma e një nënë tjetër). Nënvizojmë lidhur me këtë që kontaktet e lëkurës vlerësohen gjithnjë e më shpesh si thelbësore që në fillimet e marrëdhënieve të fëmijës. Studime të rëndësishme në këtë fushë ka bërë Harlow tek majmunët dhe Bowlby tek fëmijët.

44. Aftesitesensoriale • Në pjesën më të madhe, papërsosmëritë eshikimit tek i porsalinduri prekin ndoshta më pak atë që quhet sistem sensorial receptor, sesa sistemin motor okular. Kjo lidhet me faktin e mospërfundimit të maturimit nervor dhe motor dhe me mungesën përkatëse të disa automatizmave pamore që shfaqen në plan të dytë (akomodim pamor, konvergjencë dhe kordinim binokular).

45. Aftesitesensoriale • Sipas E.Vurpillot, duket se që në periudhën neonatale fëmija është i aftë të dallojë hapësirën dhe veçanërisht të dallojë në mënyrë relative hapësirën e afërt nga ajo më e largët: “një reaksion shmangieje në rast të afrimit të një objekti mund të evidentohet tek bebet që janë nga 1 deri në 3 javë. Ky reaksion shfaqet edhe kur zhvendosim objektin material nëpërmjet projektimit të tij në një ekran; pra, mund të mendojmë që ai nuk u shkaktua nga stimujt e të prekurit të prodhuara nga fluksi i ajrit të zhvendosur nga objekti...”. (Bower, Brouthton dhe Moor, 1970).

46. Aftesia e teparit • Nuk ekziston akomodim pamor përpara 4 javëve (modifikimi i kurbës së kristalinit të syrit, i tillë që imazhi i objektit të formohet mbi retinë, në mënyrë që të lejojë një shikim të qartë). • Sistemi është fiksuar në një distancë preferenciale që varion sipas subjekteve ndërmjet 10.5 e 45 cm. Dihet që sytë janë të ndjeshëm ndaj dritës. Refleksi fotomotor i kontraktimit pupilar është i pranishëm që në lindje, pra, mund të provokojmë kështu një refleks të tkurrjes, nëse syri ndriçohet me vrull.

47. I porsalinduri • I aftë të kryejë disa orientime të syve dhe fiksime që janë megjithatë në të shumtën e rasteve të zbehta, të paqarta, hezituese, shpeshherë të ndërprera nga lëvizje të pavullnetshme të kokës ose të trupit. • Rreth 3 javëve, fiksimi është më i qartë. Në kushte të mira prehjeje dhe zgjimi të qetë, bebja është e aftë të fiksojë dhe të ndjekë me sy një objekt në lëvizje, p.sh. një top të vogël të kuq që zhvendoset ngadalë në një distancë 30 deri 40 cm nga sytë e tij. Duket madje që në lindje një lloj tërheqjeje drejt fytyrës njerëzore, gjë që të bën të mendosh se bebet janë programuar për të shkëmbyer shikime me të rriturin.

48. Aftesia e tedegjuarit • Dëgjimi i të porsalindurit është më pak i studiuar sesa shikimi. • “sistemi dëgjimor i fëmijës është, me sa duket, funksional që në lindje e mundet dhe më parë”. Observime të ndryshme tregojnë që bebja dëgjon mirë që në lindje (dhe madje që gjatë barrës në muajt e 5-6 intrauterinë). • Që nga java e dytë fëmija shfaq një reaksion drithërimi (prova e refleksit Moro) dhe zgjimi (kur ai është në gjendje gjumi) nga çdo zhurmë qoftë dhe me intensitet të ulët.

49. Tedegjuarit • Ky perceptim dëgjimor tepër i hershëm i hapësirës interpretohet si një sjellje e bashkëlindur, qe ka qellim mbrojtes. • Bebja u përgjigjet më shpesh stimujve dëgjimorë kompleks e të zgjatur, frekuencat e të cilave u korrespondojnë më tepër zërave njerëzorë, sesa tingujve të pastër, ose frekuencave të tjera.

50. Femijaderi ne dyvjec • Fëmija fiton gjatë dy viteve të para kapacitete motore perceptive të cilat i krijojnë pak nga pak mundësi veprimi dhe shkëmbimi me ambientin e jashtëm dhe një shkallë të caktuar autonomie që hedh bazat e zhvillimit të personalitetit.