SIMPOSIUM PENGURUSAN & PENGAUDITAN INDUSTRI AIR

1. SIMPOSIUM PENGURUSAN & PENGAUDITAN INDUSTRI AIR KAJIAN PENGURUSAN KUALITI AIR MINUM SELURUH NEGARA OLEH MD WAHID MOHD NOR PENGARAH AUDIT PENGURUSAN AIR 2-3 NOVEMBER 2009

2. OBJEKTIF PENGAUDITAN • Menilai perancangan, pelaksanaan dan pemantauan pengurusan kualiti air minum telah diuruskan dengan teratur, cekap dan berkesan. • SKOP PENGAUDITAN • Meliputi tiga tahun dari tahun 2006 hingga2008. • Tertumpu kepada rekod dan data berkaitan dengan kualiti air yang dibekal kepada pengguna. • Melibatkan kerja-kerja pengauditan oleh Jabatan Audit Negara terhadap Badan Kawal Selia Air Negeri, Entiti yang terlibat dalam industri bekalan air setiap negeri, KKM, JAS danJabatanPerhutananturutterlibat.

3. KAEDAH PENGAUDITAN • Menyemak fail, rekod dan dokumen-dokumen auditi yang terlibat. • Temu bual dengan pegawai terlibat. • Lawatan tapak ke rangkaian LRA yang dipilih. • Borang soal selidik diedarkan kepada pengguna. RANGKAIAN / COURSE KAJIAN Kajian telah dijalankan ke atas rangkaian/course bagi 42 buah LRA daripada 453 buah LRA di seluruh negara dipilih sebagai sampel untuk semakan Audit bagi kajian pengurusan kualiti air minum.

4. Senarai LRA Yang Dipilih Sebagai Sampel Kajian

5. SAMB....

6. KOMPONEN PENILAIAN • Komponen untuk menilai tahap pengurusan air minum adalah seperti berikut: • DasarKerajaandanUndang-undang • GarisPanduan Dan Peraturan • Air Mentah • LojiRawatan Air (Makmal) • Tangki/ KolamImbangandanPerkhidmatan • PensampelandanUjianKualiti • Paip-paipAgihandanRetikulasi • Pengguna • KeperluanKewangan • Modal Insan

7. PENEMUAN AUDIT

8. DASAR KERAJAAN DAN UNDANG-UNDANG • BekalanAir • Akta Industri Perkhidmatan Air - SPAN • Enakmen Bekalan Air Negeri Sabah • Enakmen Bekalan Sarawak • Enakmen Bekalan Air Negeri • AirMentah • Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 • Enakmen Sumber Air Negeri Sabah • Ordinan Air Negeri Sarawak • Akta Perhutanan Negara • Enakmen Pemakaian Hutan Negeri • c. KualitiAir • Standard Kualiti Air Minum Kebangsaan

9. 2. GARIS PANDUAN DAN PERATURAN • SOP oleh Entiti Bekalan Air • Lengkap dan dilaksanakan sepenuhnya. • Lengkap tetapi tidak dilaksanakan. • Masih dalam proses penyediaan SOP. • Tiada sebarang tindakan.

10. 3. AIR MENTAH • a. Pewartaan • Seluas 4,780,668 hektar daripada 16,349,418 hektar Hutan Tadahan Air (HTA) telah diwartakan. • Hanya beberapa negeri yang telah mewartakan semua HTA yang telah dikenal pasti.

11. Peta Kawasan Hutan Simpan Tadahan Sumber : Jabatan Audit Negara (Sabah) Sumber : Jabatan Audit Negara (Selangor) Kawasan tadahan dan takungan yang dibina bagi tujuan menakung dan mengalirkan bekalan air mentah perlu diwartakan supaya tidak terdedah kepada aktiviti yang berisiko kepada pencemaran. Semakan Audit mendapati hanya Sungai Melaka, Sg. Batang Melaka dan Sg. Kesang - Chohong di Melaka yang telah diwartakan sebagai kawasan tadahan. Sementara Sarawak adalah satu-satunya negeri yang telah menjalankan perwartaan muka sauk dengan penetapan radius 8km.

14. Hanya beberapa negeri yang telah menjalankan rondaan dan pemantauan terhadap kawasan tadahan air . • Semakan Audit mendapati, kebanyakan kawasan takungan air dan installasi bekalan air masih belum diwartakan sebagai kawasan sasaran penting. Kawalan Keselamatan Di Pintu Masuk Utama Empangan Sumber: Foto Jabatan Audit Negara (Kedah) Sumber: Foto Jabatan Audit Negara (Kedah) Lokasi: Empangan Ahning, Padang Terap Lokasi: Empangan Malut, Langkawi Tarikh: 19 Februari 2009 Tarikh:16 November 2008

15. b. Caj Air Mentah Carta 1 : Kategori Caj Royalti Air Mentah

18. c. Kualiti Air Mentah • Setiap punca-punca air mentah ada jabatan yang memantau. • JAS, KKM, Entiti bekalan air, NREB (Sarawak), JPS • Dikenalpasti punca-punca pencemaran kepada air mentah adalah seperti berikut: • Perlombongan pasir • Pelepasan sisa industri dan Pelepasan sewerage • Perternakan lembu, perladangan komersil (kelapa sawit, pokok karas), Kilang colok, • Aktiviti penternakan dan penangkapan ikan • Aktiviti Pembalakan • Status indeks kualiti air negara bagi sumber air mentah di 42 loji kajian. • Kelas I – 1 (Sg. Bintangor, Sarawak) • Kelas II – 29 • Kelas III – 5 (Sg. Sembrong, Pontian, Linggi, Melaka dan Sireh) • Tiada pengkelasan – 7 (Terusan, Air Bumi, Sungai)

19. Punca-puncapencemaranterhadap air mentah Aktiviti penangkapan ikan Penternakan lembu di ladang kelapa sawit dalam lingkungan 100 meter dari kawasan berair di empangan Aktiviti perlombongan pasir sungai Penanaman pokok Karas secara komersil

20. Tahap Kualiti Air Mentah di Setiap Rangkaian Terpilih

23. 4. LOJI RAWATAN AIR (MAKMAL) • Makmal Pusat dan Loji • Semakan mendapati mendapati ada beberapa entiti bekalan air yang mempunyai Makmal Pusat , manakala entiti bekalan air yang lain hanya bergantung kepada analisis Makmal Jabatan Kimia melalui sampel yang diambil oleh KKM. Makmal Pusat Air Kelantan Sdn. Bhd. Sumber : Jabatan Audit Negara Sumber : Jabatan Audit Negara

24. b. KelengkapanMakmal • Tidak semua makmal pusat yang wujud adalah lengkap dan mampu untuk menjalankan ujian bagi parameter kumpulan I hingga IV. • LRA yang dijalankan oleh pihak swasta mempunyai makmal LRA yang lengkap dan setanding dengan makmal pusat serta ada antaranya mendapat pengikirafan akreditasi. Manakala banyak makmal LRA di bawah seliaan Entiti Kerajaan yang tidak lengkap. KeadaanMakmal LRA Yang TidakTeratur KeadaanMakmal LRA Yang Teratur Sumber: Jabatan Audit Negara (Kelantan) Sumber : Jabatan Audit Negara (Selangor)

25. Pelepasan Enap Cemar • Kebanyakan LRA tidak mempunyai sistem rawatan enap cemar. • d. Perjawatan • Terdapat ketidak selarasan perjawatan di Makmal Pusat dan Makmal LRA di antara yang dikendalikan oleh pihak swasta dan entiti kerajaan. • Penggunaan Flourida • Semakan audit ke atas penggunaan flourida dalam air terawat mendapati • Hanya 339 buah LRA dari 453 buah LRA di seluruh negara yang mempunyai sistem pendosan flourida dan daripada jumlah tersebut hanya 79.94 peratus sahaja yang berfungsi. • LRA yang berada di bawah pengendalian JBA dan JKR bergantung sepenuhnya kepada peruntukan tahunan yang disediakan oleh KKM. • Masalah julat yang ditetapkan oleh KKM sukar dicapai. (0.4mg/l hingga 0.6mg/l)

26. Jadual 6 : Jumlah LRA Yang Menggunakan Flourida Jumlah LRA Yang Menggunakan Flourida

27. f. Kajian oleh Bahagian Pergigian KKM

28. g. Kekerapan ujian di makmal LRA • Kekerapan ujian di LRA tidak konsisten. • Setiap 2 jam • Setiap 4 jam • Setiap 8 jam • Sistem penyimpanan rekod yang tidak kemaskini dan teratur.

29. 5. TANGKI / KOLAM IMBANGAN DAN PERKHIDMATAN • Program pencucian • Terdapat entiti bekalan air yang tidak mempunyai program pencucian tangki dan hanya melaksanakan pencucian tangki secara ad-hoc. • Kaedah pencucian • Terdapat dua kaedah pencucian yang digunakan iaitu, pencucian secara manual dan pencucian menggunakan robot. • Alasan halangan pencucian oleh entiti bekalan air • Gangguan bekalan air dan juga peningkatan NRW.

30. Program Pencucian Tangki, Status SOP dan Kaedah Yang Digunakan

31. Kerja Pencucian Tangki Secara Manual Kaedah pencucian kolam/ tangki imbangan Sumber : Jabatan Audit Negara (Pulau Pinang) Peralatan Pencucian Tangki Mengunakan Robot Sumber : Jabatan Audit Negara (Kedah) Sumber : Jabatan Audit Negara (Kedah)

32. 6. PERSAMPELAN DAN UJIAN KUALITI a. Lawatan tapak oleh pihak audit ke stesen persampelan mendapati perkara berikut; • Stesen persampelan yang tidak mengikut spesifikasi KKM. • Keadaan stesen yang tidak diselenggara dengan baik dan terdapat peralatan yang rosak. • Pengambilan sampel dilakukan di stesen yang tidak diiktiraf. • Terdapat stesen yang tidak mempunyai kod penandaan dan tidak mengikut spesifikasi. Stesen Persampelan Yang Tidak Disenggara Stesen Persampelan Yang Tidak Disenggara Stesen Persampelan Yang Tidak Mengikut Spesifikasi Sumber : Jabatan Audit Negara (Pahang) Sumber : Jabatan Audit Negara (Johor) Sumber : Jabatan Audit Negara (Sarawak)

33. Pemantauan tahap kualiti air yang dibekalkan oleh Entiti Bekalan Air adalah bergantung sepenuhnya kepada persampelan yang dilakukan oleh KKM kecuali di Sarawak, di mana sebahagian pensampelan dilakukan sendiri oleh entiti bekalan air yang tidak berkelayakan. • Pensampelan • Terdapat beberapa negeri melaksanakan pensampelan bersama. • Terdapat beberapa negeri yang melaksanakan pensampelan sendiri bagi memantau kualiti air yang dibekalkan kepada pengguna.

34. Pencapaian Kualiti Air Minum Berdasarkan QAP Pelanggaran QAP Yang Ditetapkan Oleh KKM Nota : Peratusan yang melanggar QAP Sumber : KKM

35. d. Pencapaian Kualiti Air Minum Antara Negeri-negeri Berdasarkan QAP PeningkatanPrestasi QAP diNegeri-negeriBagiPurata QAP 2008 Berbanding 2006 PurataPelanggaran QAP diNegeri-negeriBagiTempoh 2006 Hingga 2008

36. 7. PAIP AGIHAN DAN RETIKULASI • Pencucian paip • Hanya sembilan (9) Entiti Bekalan Air negeri yang mempunyai program pencucian paip secara berjadual dan kebanyakan entiti lain hanya menjalankan pencucian paip secara ad-hoc sahaja.

37. Kerja Pencucian Paip Di Pili Bomba Permulaan Selesai Sumber : Jabatan Audit Negara (Johor) Kerja Pencucian Paip Di Injap Scour Permulaan Selepas 50 minit Sumber : Jabatan Audit Negara (Negeri Sembilan)

38. Pengambilalihan sistem paip baru • Semua Entiti Bekalan Air di setiapnegeri mempunyai prosedur pengambilalihan sistem bekalan air dari pemaju. Antara ujian yang dilakukan dalam prosedur pengambilalihan sistem bekalan daripada pemaju adalah ujian tekanan dan kebocoran, menjalankan flushing, pembasmian kuman dan ujian fizikal. Semakan Audit juga mendapati terdapat entiti yang tidak memasukkan keperluan pembasmian kuman dan ujian kualiti dalam prosedur pengambilalihan sistem bekalan.

39. Status prosedur Pengambilalihan Sistem Bekalan Air Dari Pemaju

40. 8. PENGGUNA Pusat aduan Nota : Berpusat – Menyeluruh (perkhidmatan aduan, pelaporan, pertanyaan dan maklumbalas), berpusat (talian bebas tol/hotline) dan beroperasi 24 jam. Tidak Berpusat – Operasi di Daerah / Wilayah

41. Contoh Call Centre

42. Kajian kepuasan pengguna • Hasil Keputusan Kajian

45. 9. KEPERLUAN KEWANGAN Kebanyakan Entiti Bekalan Air tidak mempunyai peruntukan yang khusus bagi program berkaitan kualiti air. 10. MODAL INSAN • Latihan • Tiada kemudahan tempat latihan untuk kebanyakan entiti bekalan air. • Tiada bidang pengkhususan berkaitan pengurusan kualiti air

46. RUMUSAN Secarakeseluruhannya, PengurusanKualiti Air Minumdi Malaysia adalahmemuaskandanrumusandarikajianinimendapati:- Kualiti air mentahadalahkurangmemuaskankeranasebahagianbesarkawasan HTA dantakungan air masihbelumdiwartakandimanapenguatkuasaanmasihbelumberkesan. Pengurusandi LRA adalahkurangmemuaskandariaspekkelengkapanperalatanpengujiandimakmal, kakitangan yang tidakkompeten, pengurusanpelepasanenapcemardanpenggunaanflouridadalam air terawat. Program pencuciantangki/kolamdanrangkaianpaip yang tidakberjadual. Penyediaandanpenyenggaraanstesenpensampelan yang tidakmemuaskan. Pencapaian QAP secarakeseluruhannyabolehdibahagikankepada 3 tahapiaitubaik, memuaskandantidakmemuaskan.

47. SEKIAN, TERIMA KASIH