Mësimi i katërt

1. Mësimii katërt

2. 1. Bllokuidytëi moduleve Quhetbllokuidytë, pasiblloku I parëështënëtekstinmësimor. Kybllok do tëpërmbajëmoduletsimëposhtë • Principet (parimet) e të mësuarit • Planifikimi dhe përgatitja për mësim • Metodat e të mësuarit • Vlerësimiiperformancës së nxënësit • Evoluimiimësimdhënies dhe mësimnxënies (Shënim: Këto module janëpërkthyerdhepërshtatur duke jureferuarmaterialevetëKombevetëBashkuara ) Përveçkëtyremodulevejanëedhedy module hyrëse: • I parimbivështriminhistoriktëpërdorimittëmetodave • I dytimbikonceptetdhezbatimet e metodave, metodologjivedhestrategjivemësimore

3. Koherenca e moduleve • Në modulet nëvijimdo të trajtohet se si mundtë integrohenparimete tëmësuaritnë planifikimin dhe procesin mësimdhënies. • Modulet nëvijimjanë organizuar e strukturuar për të zhvilluar kompetencatnë mësimdhënie dhe trajnime. • Moduli iparimevebazë fokusohet në përforcimin e njohurive bazë, ndërsa modulet e tjera (çdo njeri prej tyre) trajton një fushë të kompetencave, duke zhvilluar kompetencën në atë drejtim. • Çdo kompetencë është e lidhur me të tjerat dhe nuk mund të merret e shkëputur. • Kompetencailustrohetdhepërforcohet nëpërmjetkryerjessënjë eventi(veprimtariemësimore) të caktuar.

4. Mësimitradicionaldhebashkëkohor • Metoda tradicionale e:e përdorimit të shkumsit, të folurit dhe dërasës së zezë ka qenë metoda tradicionale zotëruesee mësimdhënies. • Natyrisht që elementetmëlartëpërdoren edhe sot. Por nëmetodënbashkëkohorepërdorenshumë qasje, të cilat i krijojnë mundësi nxënësit të mësojë në mënyre efikase. • Përveç kësaj, ka ndryshuar edhe mjedisi tradicional i mësimdhënies, ka ndryshuar mjedisi social dhe aftësitë pjesëmarrëse të nxënësve apo studentëve. Detyra e mësuesit është të krijoj një mjedis efikas , ku të përfshihen aktivisht tëgjithënxënësit • Mësimi synonkuptimin, tëqenitefikas dhe të promovojë përvojë • a. Të mësuarit është një proces kompleks që influencohet nga shumë faktorë • b. Nxënësit ndryshojnë: në personalitet, ngamotivet dhe problemet që shfaqin • c. (a+b) Mësuesi duhet të ketë një kuptim të drejtë si për tablone përgjithshëm të mësimit ashtu edhe për veçoritë e nxënësve që mëson.

5. Moduli 1. Principet e mësimdhënies Synimet e modulit: • tëpromovohet një model të mësuari & • tëtrajton disa principe bazë të mësuari Struktura e modulit • Hyrja • Objektivat e modulit • Çfarë është të mësuarit dhe si të mësojmë • Faktorët që ndikojnë nxënien dhe procesi i të nxënit • Reflektimi rreth modulit • Testi reflektues

6. Hyrje • Mësimdhënia është efikase në se promovontëmësuarin • Mësimdhënësi duhet të zotërojë kompetencë të lartë në shqyrtimin e lëndës si dhe në atë se si nxënësi mëson • Kalimi nga roli tradicional ku mësuesi fokusohej tek lënda në një lehtësues (mentor) i të mësuarittënxënësit • Për të manaxhuar të mësuarit e nxënësit përdoren një varg metodash të mësuari, burime informacioni dhe media • Tashmë është krijuar një korpus njohurish solide lidhur me tëmësuarit, proceset e të mësuarit dhe faktorët që ndikojnë të mësuarit. • Njohuritëpërfshijnë të gjitha aspektet e mësimdhënies dhe planifikimin • Në këtë modul do të trajtohen disa principe bazë të mësimnxënies, duke shqyrtuar sesi ato ndikojnë parimet e mësimdhënies. • Planifikimi dhe zbatimiitijkrijon më shumë mundësi për të motivuar nxënësit dhe për të lehtësuar procesin e nxënies.

7. Objektivat e modulit • Në fund të modulit pjesëmarrësit duhet: (oncompletionofthis module youshould be able to:) • Të idendifikojnëkomponentët bazë (kyç) që ndikojnë të mësuarin • Të analizojnëfaktorët që promovojnë dhe që pegojnë të mësuarin efikas • Të vlerësojnë ndikimin e principeve të të mësuaritnë praktikat e mësimdhënies(mësimdhëniaefikasendërtohetmbinevojat e mësimnxënies)

8. Çfarë është të mësuarit dhe si të mësojmë? • Në kuptimin bazë të mësuarit përfshin fitimin e njohurive të reja, aftësive dhe qëndrimeve, të cilat ndryshojnë aftësinë tonë për të bërë diçka. • Në trajnimin/formimine kompetencave bazë kërkohet që të promovohet ndryshim (përmirësohet) që zgjeron kompetencën-ataktuale( e rrit) në drejtimin e dëshiruar • Është shkruar shumë rreth asaj se si të mësojmë. • Mbetetshumëpërtëbërësidomospërtë mësuarit në situata të ndryshme, jashtëprocesitrutinor Për tërealizuartëmësuarinndiqen forma tëndryshmesi: • Frekuentohenkurse, bëhen lexime, kërkohet ndihma e një shoku, testohet informacioni nëpërmjet metodëssëprovës dhe gabimit (Thorndike), nëpërmjet planifikimittëmësimit, nëpërmjet ushtrimit, etj.

9. Fitimi i njohurive të përshtatshme • Gjatëtëmësuaritnxënësitpërfshihen në fitimin e disa njohurive, nëpërmjet mënyrave të ndryshme të të mësuarit. • Njohuritëekzistuesezgjerohen nëpërmjetnjëlëndetë re, • Po ashtu, nxënësitfitojnë aftësi, p.sh për të kryernjëpunëapozhvilluarnjëlojë, • Kujtesaështëinstrumentibazë përfitimin e njohurive

10. Trekëndëshiikompetenca-ve

11. Kompetencat thelbesore • Kompetenca është aftësi dije, zotësi në një fushë të caktuar. • Kështu ka kompetenca kulturore, multikulturore, gjuhësore, natyrore, etj. • Këshilli i Europës ka përcaktuar 15 kompetenca mbi EQD • Ka pikëpamje pro dhe kundër listimit të gjatë të kompetencave. • Disa mendojnë natyrën e gjere e të paqendrueshme të kompetencave për të drejtën e qytetarise. • Të tjerë mendojnë se pikërisht kjo nenkupton marrjen e nje perpjekjeje per t’i sqaruar dhe klasifikuar ato. • Konstrukti/struktura e kompetencave synojne te na ndihmojne, që t’i marrim/ pranojme ato si te tilla dhe te perpiqemi t’i permiresojme,duke i krahasuar / ballafaquar vazhdimisht me realitetin.

12. 15 kompetencat e EQD • Kompetenca nr.1: përtëkuptuardheinterpretuarsynimetdheqëllimet e EQD • Kompetenca nr. 2: përnjohjendheinterpretimin e kornizeskyçendërkombëtarepër EQD • Kompetenca nr. 3: përpercaktimin e përmbajtjes se programitmësimortë EQD (çfarëduhetbërënëshkollë) • Kompetenca nr. 4: përtëanalizuarkontekstet e zbatimittë EQD (klasëdhejashtësaj) • Kompetenca nr. 5: përplanifikimin e qasjeve, metodavedhemundësivepërmësimin e EQD (metodologjia)

13. …Kompetencat • Kompetenca nr. 6: përzbatimin e parimevedhepraktikavetë EQD nëmësimdhënie • Kompetenca nr. 7: përhartimin e kriterevebazëqëpromovon e frymenpozitivetëshkollës (mjedisi social) • Kompetenca nr. 8: përzhvillimin e strategjivembishkathtësitë e nxënësve • Kompetenca nr.9: përpërdoriminefikastëqasjevetevlerësimittenxenesve • Kompetenca nr.10: përtëkrijuarmjedisinmësimorqëpromovonpërdorimin e burimevetëndryshme (larmia e informacionit) • Kompetenca nr.11: përtërealizuarveprimtaribashkëpunuese me partnerëtëndryshëm

14. …Kompetencat • Kompetenca nr.12: përtëzbatuarstrategjitëqësfidojnëformat e diskriminimit • Kompetenca nr.13: përtëvlerësuarpërfshirjen e nxënësvenëvendimmarrjenkomunitare • Kompetenca nr.14: përvlerësimin e modelimittëvlerave, qëndrimevedheprirjevetëqytetarisëdemokratikedhetëdrejtavetënjeriut • Kompetenca nr. 15: përmonitorimin, shqyrtimindhevlerësimin e metodavetëmësimdhëniesdhemësimnxënies

15. Njohuritë, të menduarit dhe … Grumbullimi i njohurive në vetëvete nuk mjafton për të mësuarit efikas. • Nxënësit duan të kuptojnë përmbajtjen e njohurive tëfituara(taksonomia e Blumit) • dhe të dinë se ku, kur dhe si ti përdorin ato. • Kuptimi i informacionit është një hap i mëtejshëm në të mësuarit efikas. • Pa e kuptuar informacionin që ruhet në kujtesë ai do të shërbente pak dhe do të harrohej shpejtë. • Të kuptuarit realizohetnëpërmjetkujtesës, duke operuarmbiinformacionin e memorizuar, porkalon përtej kujtesës • Të kuptuarit kërkon të mendohet rreth asaj që është mësuar dhe si të zbatohet ajo në kushte konkrete.

16. … Të bërit • Të mësuarit bëhet për qëllime praktike, të zhvillimit të kompetencës në një aktivitet (profesione të ndryshme), p.sh për të mësuar njëprogram kompjuterik, apo për të luajtur njëlojë. • Të mësuarit për të bërë përfshin kryerjen e një aktiviteti dhe zhvillimin e performancëns. Nxënësimundtë ushtrohet për të luajtur tre sekuenca(pjesë) në një kitarë, të fitojë aftësi të reja (kompetencaështëshumëdimensionale) • Në situata reale këto tre komponente nuk janë treprocese të shkëputura, por dinamike dhe mbështesin reciprokisht proceset e të mësuarit. • Sa më shumë njohuri që fitohet aq më tepër mendohet se si ti përdoren ato, duke synuartë veprohet me kompetencë në atë drejtim. • Tipet dhe nivelet e ndryshme të kompetencës kërkojnë njohuri, aftësi të menduari dhe të bëri në nivele të ndryshme. • Komponentët e performancës zhvillohen nëpërmjettre elementeve: fitimit të njohurive të përshtatëshme, të menduarit dhe të bërit mirë. • Nxënësit e mirëikryejnëdetyrat me kompetencënëtëtredrejtimet

17. Aftësitëdheqëndrimet

18. Faktorët që afektojnë nxënësit dhe procesin e të nxënit Procesi aktual i të mësuarit influencohet nga një varg faktorësh të tillë, si: • Motivimi • Marrëdhëniet me mësuesit dhe bashkëmoshatarët • Aksesi mbi burimet dhe trajtimi në kohë • Gjendja shpirtërore • njohuritë paraprake në një drejtim të dhënë • Si dheçfarëkanë mësuarmëparë • Sa i përshtatshëm është informacioni i marrë • Lista më sipër nuk është një listë e plotë mbi të mësuarit, por gjithsesipërbën një përshkallëzim faktorësh të rëndësishëm. • Faktorëttregojnë se të mësuarit është një proces social, emocional dhe intelektual njëkohësisht. P.sh nxënësit që nuk janë të motivuar apo që nuk kanë mendime mund të dështojnë në detyrën e të mësuarit, që orientohet nga synimet dhe aftësitë.

19. Parimi i parë: përdorimi dhe stimulimi i shqisave Ka disa parime të të mësuarit që duhet të gjejnë pasqyrim në planifikimin dhe zhvillimin e mësimit   • Aktiviteti mendor stimulohet nëpërmjet pesë shqisave. Përfshirja e tyre në të mësuarit, e shprehur në përqindje është si më poshtë: • Të parit 75%; Të dëgjuarit 13%; Të prekurit 6%; Të nuhaturit 3% ; Të shijuarit 3% • Të dhënat nga UN ESCAP ( Komisioni Ekonomik dhe Social i Azisë dhe Pacifikut, në Bangkok) • Kombinimi i mirë i shqisave rrit aftësitë për të mësuar. Është përllogaritur se mund të mësojmë mëmirënë se kombinohenshqisat: • nga ajo që shikojmë dhe dëgjojmë • nga ajo që diskutojmë (e folura, komunikimi) • nga ajo që provojmë (eksperienca) • Mbikëtëbazë zbatohet qasjae të mësuaritaktiv. Nevoja për të përfshirë nxënësit në të menduarit, të pyeturit, të bërit (kryer) veprime aktive është qendrore në promovimin e të mësuarit efikas (efektiv).

20. Principi i dytë: kurba e të mësuarit • Të mësuarit është një proces i pandërprerë, por ai nuk progreson me të njëjtin ritëm. P.sh Kur mësojmë një gjë të re ka më pak ritëm në të mësuarit. • Kur mësojmë nëpërmjet përvojës ka më shumë progres.   • Të mësuarit e lëndës në kohë(racionalizimi) • Grafiku i ngjitjes sinë njërafshnaltë,kurba e të mësuarit • Arritja e një pike në procesin e të mësuarit bëhet motiv për të ecur më tej, me një intensitet më të lartë. • Ka rëndësi që nxënësit të kuptojnë rrjedhën dhe ngjitjen në procesin e të mësuarit. • Tëndjerit e progresit në të mësuarit i ndihmon për të përforcuar besimin dhe i motivon.

21. Kurba e tëmësuarit

22. Principi i tretë: Vlerësimiivëmendjes • Vëmendja luan një rol të rënësishëm në të mësusrit. • Në se vëmendja nukështëe përqendruar, të mësuarit do të jetë i pjesshëm dhe jo efikas • Aftësia për të qenë i vëmendshëm lidhet me aftësinë për të qenë i motivuar. • Ndarjanë sekuenca e mësimit luan një rol të rëndësishëm • Pas 30’ vëmendja e auditorit (klasës) bie, duke e bërë inefikase metodën e të mësimdhënies. • Gabimërishtdisamësues mendojnë se sa më i madh inputi (informacioni) aq më shumë të mësuarit.

23. Principi i katërt: Përdorimi në mënyrë efikase i kujtesës • Fitimi i njohurive është kusht bazë për të mësuarit efikas. • Ndërsamësojmë, përpiqemitëmemorizojmë dhe të kuptojmë informacionin. Si funksionon kujtesa? • Ajo përbëhet nga dy komponent: kujtesa afatshkurtër (është e kufizuar) dhe kujtesa afatgjatë (ka një kapacitet infinit në ruajtjen e informacionit). KAGJ përmban gjithë informacionin që ne rikujtojmë. • Tresfertaefikasenga KASH në KAGJ është shumë e rëndësishme në përfitimin e njohurive. • Për të realizuar kalimin është e rëndësishme që informacioni të ketë kuptim për nxënësin; duhet manaxhuar KASH (ka kapacitet afërsisht 7 bits); duhet të organizohet; na krijon mundësinë për tu përsëritur sa herë që dëshirojmë. • Pra ardhja e informacionit (in puti) në KASH realizohet me kanale të ndryshme, dukuria në KASH zë një vëllim/ kapacitet prej rreth 7 bites dhe mund të harrohet, të fshihet apo të kalojë në KAGJ, duke u organizuar, duke marrë kuptim dhe duke u përsëritur.

24. Kur ndodh harresa? • Ka disa teori mbi harresën. Rreth 60% e materialitfshihet në 48 orë, në se nuk plotëson kushtet më lartë. • Të kuptuarit dhe krijimi i aftësive të të mbajturit mend i rezistojnë harresës. Aftësia për të mbajtur mend të një komandë në kompjuter varet nga mënyra se si e kemi mësuar dhe nga afati i ushtrimit. • Kuptimi i informacionit, motivimi për të krijon shancin që të regjistrohet në KAGJ.   Efektet në mësimdhënien dhe mësimnxënien • është e rëndësishme të dihen principet bazë të kujtesës. Nuk duhet nxituar (së jashtmi) në ruajtjen e informacionit. • Sepse bëhet gabimi për të memorizuar sa më shpejtë që të jetë e mundur. • Përsa i përket mësimdhënies: Në se flitet për një kohë të gjatë ka shumë të ngjarë që pak informacion të memorizohet nga nxënësi. • Informacioni duhet të jetë i mirëstrukturuar/organizuar dhe të krijojë intervalin kohor që nxënësi ta përhith atë, duke krijuar mundësi për pyetje, përgjigje dhe një hapësirë për veprimtari.

25. Principi i pestë: motivoni nxënësit për të mësuar • Motivimi është një çështje e rëndësishme për të mësuarit. • nxënësit mund të mësojnë në mënyrë efikase dhe të pavarur në se ata janë të interesuar në atë që duhet të mësojnë. • Ndodh që informacioni në klasë të perceptohet si jo interesant dhe kjo e vështirëson procesin mësimor. • Bërja e mësimit më interesant, më i kuptueshëm dhe aktiv është një sfidë e drejtuesit. • Ky është edhe një synim i këtij kursi.

26. Principi i gjashtë: përdorimi i stileve të ndryshme në të mësuarit • Individët kanë karakteristika të ndryshme në përvetësimin e informacionit, duke ndjekur procedura, sjellje dhe ndjeshmëri në situata të ndryshme. • Ndërsa mësohet për të grumbulluar njohuri, për të menduar rreth tyre dhe për të bëra diçka, përdoren qasje dhe preferenca të ndryshme në termat e organizimit të procesit. • Nga fusha e kërkimit rezulton se individ të ndryshëm kanë qasje të ndryshme të mësuari. P.sh disa përpiqen të krijojnë një tablo të përgjithëshme kuptimore (deduktive) përpara se të fokusohen në detaje. • Disatëtjerënisen nga detaje të veçanta (në mënyrë induktive) dhe gradualisht në mënyrë metodike,ndërtojnë tablon e përgjithëshmetë të kuptuarit, për të kryer detyrën në procesin e të mësuarit. Ashtu sikurse shumë nxënës janë të aftë që ti kombinojnë të dyja këto qasje në mënyrë të zhdërvjellët.

27. Modalitetet e të mësuarit • Një tjetër fushë e kërkimit është ajo e modaliteteve të të mësuarit, qëbazohetnëfokusimin e nxënësitnënjëshqisëaponënjëtjetër. • Fokusimi pamor: bazohetnë foto, fjalë të shkruara, diagrama • Dëgjimor: të përqendruar në dëgjimin e shpjegimit • Kinestetik: të prirur për të kryer veprimtari. • Pra, ka stile të ndryshme të nxëni dhe mbi këtë bazë ndiqen modalitete të ndryshme nëmësimdhënie. • Këto diferenca në të mësuarit shtrojnë nevojën që të merret në konsideratë roliishqisave në të mësuarit dhe të promovohenmënyra të ndryshme,në përshtaje me stilet që ndjekin nxënësit • Natyrisht është e vështirë për mësuesin që në të njëjtën kohë të ndjek stilet e nxënësve. • Por ndjekja e modaliteteve e mundësonmësuesinqëpër të kërkuarpërparimin e nxënësve, duke përdorur metoda të ndryshme, duke iorjentuar ata në burime të ndryshme të mësuari.

28. Principi i shtatë: feedback-u efikas Fidbeku ka rëndësi sepse: • Identifikon/përcakton gjendjen konkrete ( në momentin e dhënë) të mësimit • hedh dritë mbi nevojën e të mësuarit dhe si duhet proçeduar më tej • monitorohet progresi në të mësuarit dhe ndihmon të përcaktohet shpejtë diagnoza dhe të gjendetzgjidhja efikase • mundëson përforcim pozitiv për arritjet në mësim • Shumë nxënës pësojnë frustracion dhe mund të humbasin vetëvlerësimin në se konstatojnë se nuk kanë sukses në të mësuarit e një lëndë apo aftësi të veçantë. • Në kësi rastesh zbehet kompetenca apo mundtëzbatojnë një teknikë të gabuar. • Pa aftësinë e fidbekut dhe pa ndihmën e mësuesit nxënësit mund të humbasin motivin dhe të dështojnë në procesin e të mësuarit.

29. Mënyrat kryesore për fidbekun Fidbeku duhet bërë shpesh • Fidbeku duhet bërënë momentin e përshtatshëm dhe jo të hezitohet e të bëhet rrallë. • Kjo e ndihmon nxënësin të bëjë koregjimet e nevojshme në planifikimin e të mësuarit, të kuptojë vlerën e fidbekut dhe të reflektojë mbi atë që është bërë. Fidbeku duhet të orientohet nga pozitiviteti (sa tëjetëe mundur) • Ndodh që fidbeku që kemi për nxënësit të mos jetë pozitiv. • Natyrisht kur shfaqen dobësi në përmbushjen e detyrës ato duhet të evidentohen. • Sidoqoftë duhen kërkuar dhe shprehur në fidbek disa pika pozitive në punën e nxënësve.

30. Përdorimi i fidbekut si një proces i dyfishtë • Ajo që themi dhe mënyra se si e themi ka një ndikim në punën e nxënësve. Ka rëndësi edhe toni dhe ndërtimi i fjalive. • Fidbeku ka rëndësi në ndërtimin e raporteve me nxënësit. Përdorimi i fidbekut si një proces i dyfishtë • Përdorimi i fidbekut si një veprimtari e dyfishtë i inkurajon simësuesitashtuedhenxënësit për të forcuar lidhjet. • Sa më mirë të kuptohen vështirësitë që kanë nxënësit në të mësuar aq më shumë rritet mundësia për ti mësuar ata në mënyrë efikase dhe të promovohetfidbeku me mënyrën e përshtatshëme. 

31. Reflektimi mbi modulin • Ky modul promovon një model të mësuari dhe trajton disa principe bazë të të mësuarit. • Në modulet e tjera do të trajtohet se si të përfshihen ato në planifikimin dhe procesin mësimdhënies. • Të mësuarit është një proces kompleks dhe influencohet nga shumë faktorë. • Po ashtu nxënësit ndryshojnë në personalitet, motivet dhe problemet që shfaqin. • Mësuesi duhet të ketë një kuptim të drejtë si për procesin e përgjithshëm të mësimit ashtu edhe për veçoritë e nxënësve që mëson.

32. Përgjigjuni duke reflektuar A i mbani parasysh parimet e mëposhtme gjatë planifikimit dhe zhvillimit të mësimit?  a. Përdorimi dhe stimulimi i shqisave: • Të parit • Të dëgjuarit, • Të prekurit • Të nuhaturit • Të shijuarit • Rëndësia e kombinimittëshqisave b. Në lidhje me nivelin e aftësive akademike • Sa ja arriti moduli qëllimit? • A e zhvilloni ju mësimin mbi bazën e niveleve të të kuptuarit?

33. …Përgjigjuni duke reflektuar c. Në lidhje me vëmendjen • A është i gjatë informacioni juaj? • A bëni ndërprerje gjatë dhënies së informacionit?  d. Promovimi efikas i kujtesës • A është informacioni që merr nxënësi i kuptueshëm • A ndahet informacioni në pjesë të veçanta? • Përmban informacioni mundësinë për tu përsëritur disa herë?  f. Motivimi i nxënësve • A është informacioni interesant dhe zhvillohet në atë mënyrë që motivon nxënësin?

34. …Përgjigjuni duke reflektuar g. Përdorimi i stileve të ndryshme Përdorni i modeleve shqisore: • Pamor (fjalë, objekte, piktura, grafikë) • dëgjimor (shpjegimi gojor) • kinestetik (të bërit dhe veprimtaritë)  e. Sigurimi i fedback-ut efikas në të mësuarit • A kërkoni fidbek në mësimdhesashpesh? • A i kushtonirëndësiprocesit tëevoluimittëfidbekut? • A përfshihen të dhënat e fidbekut në veprimtarinë e ardhëshmemësimore?