Metody badań naukowych

1. Metody badań naukowych • Wiedza naukowa – istota, znaczenie, tworzenie • Nauki ekonomiczne – obszar wydzielony w ramach nauk społecznych • Nadrzędne cechy wiedzy naukowej • Proces badań naukowych • Metodyka badań naukowych • Pisanie tekstów naukowych • Recenzje prac i dyskusje naukowe Prof. dr hab. Henryk Mruk h. mruk@ue.poznan.pl

2. Wiedza naukowa - zadania badaczy • Nauka – zadanie podstawowe – odkrywanie praw • Prawa – ( zasady, reguły) – stwierdzenia ogólne • Prawa ilościowe i jakościowe (tabela z danymi to nie prawo) – prawa a twierdzenia naukowe • Odkrycia naukowe – dostarczanie podstaw do trafnego przewidywania • Wiedza naukowa jako efekt poznania naukowego i wykorzystania metod naukowych • Metoda – reguła, porządkowanie • Metoda a metoda naukowa (Cyganka, przepowiednia) • Wiedza naukowa jako efekt trafności doboru metod do celów i warunków badań • Wiedza naukowa a potrzeby doraźne – kryminalistyka, medycyna, polityka, ekspertyzy, sondaże, raporty - rezultaty nie służą nauce a metody są podobne

3. Wiedza naukowa - zadania badaczy • Odróżnianie wiedzy naukowej od nienaukowej • Wykrywanie i formułowanie problemów gospodarczych wymagających badań naukowych • Rozwiązywanie problemów za pomocą metod uznanych w danej dziedzinie, dyscyplinie nauk • Umiejętność redagowania tekstów naukowych • Zdanie metodologów – dwa rodzaje zadań badaczy : • Tworzenie wiedzy • Redagowanie tekstów • Metodologia – jak tworzą się metody badań? • Metodyka – metody prowadzenia badań w dziedzinie

4. Wiedza naukowa - wynik procesu poznawczego • Postrzeganie • Wyobrażanie • Tworzenie pojęć • Myślenie • Zapamiętywanie • Poznanie zmysłowe • Poznanie abstrakcyjne • Wyobrażenia - rzeczy konkretne • Pojęcia - nieobrazowe • Poddawanie własnych poglądów próbom własnej krytyki

5. Wiedza naukowa • Cechy wiedzy naukowej: prawdziwość - cecha nadrzędna uzasadnienie obiektywizm ogólność oryginalność ścisłość uporządkowanie użyteczność • Badania z zakresu danego obszaru w pracy awansowej powinny posiadać wymienione cechy

6. Wiedza naukowa - twierdzenia • Uzasadnianie bezpośrednie pośrednie czyli logiczne wnioskowanie dowodzenie sprawdzanie • Powoływanie się na fakty a nie autorytety • Wolność – warunek oryginalności uzyskiwanej wiedzy naukowej • Prawda i fałsz – rozróżnienie, uzasadnienie • Wiedza teoretyczna – rozumienie istoty rzeczy i zjawisk

7. Wiedza naukowa - błędy naukowe • Mogą się zdarzyć - źródła błędów • Obiektywne – tkwią na zewnątrz • Subiektywne - tkwią w badaczu • Myślenie uproszczone - złudzenia , uczucia, ideologie • Pułapki myślowe – zasada zakotwiczenia, dowody potwierdzające własne tezy, pułapka kosztów utopionych, sposób sformułowania problemu, pułapka zbytniej pewności siebie, pułapka asekuranctwa

8. Wiedza naukowa - użyteczności, funkcje • Wyjaśniająca • Diagnostyczna • Prognostyczna • Praktyczna • Jak jest? - obserwacja rzeczywistości • Dlaczego tak jest? - model, zależności • Jak może być inaczej? - prognoza

9. Wiedza naukowa - poznanie naukowe • Metodyczne i podporządkowane celowi • Odbywa się w warunkach sprzyjających otrzymywaniu wiedzy ścisłej i pewnej • Zmierza do wykrywania ukrytych i zarazem istotnych zjawisk i cech rzeczy • Jest instrumentalne • Jest dokonywane za pomocą precyzyjnych pojęć • Jego wyniki są utrwalone w formie pisemnej

10. Nauki ekonomiczne – obszar w naukach społecznych • Nauka – nauki społeczne – wyodrębniony obszar badań • Nauki ekonomiczne – kontrowersje klasyfikacyjne • Podział nauk ekonomicznych (dziedzina wiedzy) na trzy dyscypliny ekonomia nauki o zarządzaniu towaroznawstwo • Czy ten podział można uznać za wystarczający? • Czy nauki ekonomiczne nie dojrzały do wydzielenia innych dyscyplin – np. finansów, rachunkowości, logistyki, marketingu? • Jakie są granice podziału między dyscyplinami? • Praca doktorska jako awansowa należy do dyscypliny

11. Cechy nauk ekonomicznych • Złożoność badanych zjawisk • Ograniczone stosowanie metod ścisłych • Używanie potocznego języka • Niepełna obiektywność • Wiedza potoczna dość powszechna • Związki z innymi naukami i dziedzinami • Silnie związane ze sferą praktyczną

12. Nauki ekonomiczne – quo vadis? • Kryteria wyodrębniania nauki wyodrębnienie przedmiotu poznania ustalenie zakresów wyodrębnienie metod badawczych właściwych dla danej dyscypliny wydzielenie języka charakterystycznego dla danej dyscypliny • Współcześnie dyscypliny się przenikają, współzależą od siebie • Interdyscyplinarność badań zmienia dotychczasowe paradygmaty • Ekonomia tradycyjna a behawioralna

13. Teoria marketingu – analiza krytyczna • Przesłanki wyodrębniania nowych dyscyplin: specjalizacja badawcza ograniczoność umysłu człowieka przedmiot wykładany w uczelni • Skąd można wywieść marketing jako naukę? – jedną z możliwości jest teoria wymiany • Ekwiwalentna wymiana – spojrzenie przez pryzmat efektywności oraz skuteczności dla sprzedającego i kupującego • Marketing obejmuje badanie prawidłowości występujących w sferze wymiany – wspólna płaszczyzna przedsiębiorcy i konsumenta

14. Teoria marketingu – analiza krytyczna (2) • Marketing – „proces planowania i realizacji pomysłów, ustalania cen, promocji i dystrybucji idei, towarów i usług do kreowania wymiany, która realizuje cele jednostki i przedsiębiorstw” • Definicja Amerykańskiego Stowarzyszenia Marketingu akcentuje sferę praktyczną • Podejście naukowe – badanie związków i zależności występujących między podmiotami uczestniczącymi w wymianie dóbr • Nauka – praktyka • To alternatywa czy koniunkcja? • Myślenie i aktywność naukowa różni się od działalności praktycznej

15. Teoria marketingu – analiza krytyczna (3) • Marketing wyrósł z praktyki – czy i na ile jest to prawidłowość w przechodzeniu od praktyki do teorii? • Teoria – możliwe są różne podejścia uogólnienie rzeczywistości kształtowanie rzeczywistości na bazie tworzonego modelu • „Teoria marketingu jest solidna, ale jego praktyka pozostawia wiele do życzenia” – jedyne użycie słowa „teoria” w pracach Ph. Kotlera

16. Teoria marketingu – analiza krytyczna (4) • Podejście do badań i do nauki jest inne w Stanach Zjednoczonych oraz inne w Europie • Nauki ekonomiczne korzystają z języka potocznego, co wpływa na mniejszą precyzję publikowanych wyników • Obszar marketingu obejmuje w miarę istotną część zasobów siły roboczej oraz znaczącą wartość rynku (reklama, promocja, wydarzenia)

17. Praca awansowa – zakres i układ • Cel ogólny, zasadniczy • Cele szczegółowe • Hipotezy badawcze • Zakresy badań – przedmiotowy, podmiotowy, czasowy, przestrzenny • Źródła informacji • Metody badań • Ocena literatury przedmiotu • Układ rozważań • Rozprawy, dysertacje promocyjne • Znaczenie promotora - konsultacje

18. Praca awansowa – zasady tworzenia • Umiejętność obserwowania faktów • Znajdowanie związków miedzy nimi • Porządkowanie myśli • Praca doktorska to praca wykonana prawie samodzielnie • Ustawowa definicja pracy doktorskiej • Oryginalne rozwiązanie problemu naukowego • Wykazanie się znajomością ogólnej wiedzy teoretycznej w danej dyscyplinie naukowej • Umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej - własny warsztat naukowy

19. Metody badań naukowych • Metody logiczne • Metody heurystyczne • Metody statystyczne • Metody ekonometryczne • Metody badań marketingowych • Metody doboru próby do badań • Klasyfikowanie rzeczy i zjawisk • Skale pomiaru • Metody obserwacji • Metody eksperymentów • Metody dokumentacyjne

20. Metody badań naukowych - 2 • Metody kwestionariuszowe • Metody projekcyjne • Metody wywiadów ilościowych i jakościowych • Metody przetwarzania informacji • Metody analiz i porównania • Metody projektowania • Metody twórczego myślenia • Metody rozumowań naukowych • Metody komparatywne • Metody tendencji rozwojowej • Metody pomiarów medycznych

21. Techniki myślenia kreatywnego • Myślowe kapelusze de Bono • Pro - Kontra • Tablice elementów • Bodźce losowe • Disruption • Burza mózgów – różne jej rodzaje • Odrzucenie • Skutki i Następstwa • Metod Walta Disneya • Rozważ Wszystkie Czynniki • Zalety, Wady, Interesujące

22. Praca naukowa - cechy badacza • Intelekt • Niezależność w myśleniu • Szerokie zainteresowania • Wyobraźnia • Nieuleganie presji czasu • Wytrwałość • Akceptacja nowości, zmian - ciągła „młodość” • Doświadczenia - trauma • Kolejność narodzin • Poczucie humoru • Samoświadomość

23. Praca naukowa - organizacja czasu • Wybór własnej ścieżki - kamienie milowe • Praca nad poznaniem zasad, warsztatu • Pisanie recenzji publikowanych tekstów • Prezentowanie koncepcji na forum zespołu • Rozpatrywanie uwag • Systematyczne studia literaturowe • Notatki • Dobór metod badawczych i źródeł • Bliskość z problemem w każdych warunkach • Wykorzystanie czasu - narzucone terminy • „map minding” jako sposób pracy nad koncepcją

24. Praca naukowa - pisanie tekstów • Wyrobienie w sobie nawyku pisania • Praca naukowa to pisanie • Pisanie dla siebie i jako inspiracja dla innych • Pisanie równoległe zamiast czekania na publikację • Opinie recenzentów podstawą rozwoju • Praca nad językiem – publikacje w języku angielskim • Odwołanie do źródeł • Wstęp, rozwiniecie , zakończenie • Instrukcje wydawców • Poprawianie – stosownie do zaleceń – krytyczna ocena

25. Typy utworów naukowych • Prace badawcze • Podręczniki akademickie • Dzieła popularno- naukowe • Opracowania pomocnicze • Prace społecznościowe - Wikipedia, podręczniki • Teksty publicystyczne • Referaty • Artykuły • Doniesienia naukowe • Recenzje prac awansowych

26. Literatura • Ariely D., Potęga irracjonalności, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2009 • Lindstrom M., Zakupologia, Znak, Kraków 2009 • Zweig J., Twój mózg, twoje pieniądze, MT Biznes, Warszawa 2008 • Anderson Ch., Długi ogon, Media Rodzina, Poznań 2009 • Gladwell M., Poza schematem, Książka i Wiedza, Warszawa 2009 • Underhill P., Dlaczego kupujemy? • Stachak St., Podstawy metodologiczne nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa 2003 • Czerwiński Z., Dylematy ekonomiczne, PWE, Warszawa 1992 • Zakrzewski Zb., O pracy doktorskiej w naukach ekonomicznych, AE, Poznań 1976 • Szreder M., Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE, Warszawa 2009 • Podstawy metodologiczne prac doktorskich w naukach ekonomicznych, prac zbiorowa pod red. M. Sławińskiej i H. Witczaka, PWE, Warszawa 2008 • Kołakowski L., Mini wykłady o maxi sprawach • Kapuściński R., Podróże z Herodotem