Podstawowe pojęcia i definicje z dziedziny chorób zakaźnych

1. Podstawowe pojęcia i definicje z dziedziny chorób zakaźnych Dr hab. n med. Ewa Majda-Stanisławska

2. Choroba zakaźna = choroba zaraźliwa choroby, które zostały wywołane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego;

3. Choroby szczególnie niebezpieczne i wysoce zakaźne Choroba zakaźna łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, Przykłady: cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne;

4. Choroba zakaźna – historyczne postulaty Kocha • Od człowieka z objawami chorobowymi musi być wyizolowany czynnik zakaźny • Ten sam czynnik, podany następnemu człowiekowi wywoła identyczne objawy chorobowe

5. Czynnik chorobotwórczy • Każdy organizm, który po wniknięciu do innego ustroju wywołuje w nim stan chorobowy Pasożyt Organizm, który żyje na lub w innym organizmie czerpiąc z tego korzyści lecz nie dając nic w zamian

6. Zjadliwość - wirulencja • Zdolność czynnika chorobotwórczego do spowodowania ciężkiej choroby

7. Czynniki zakaźne • Bakterie • Wirusy • Pierwotniaki • Grzyby chorobotwórcze • Pasożyty • Priony

8. Czynnik alarmowy biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności PRZYKŁADY : Staphylococcusaureus szczepy MRSA Klebsiellapneumoniae szczepy ESBL

9. Czynnik etiologiczny • Mikroorganizm, który jest przyczyną choroby zakaźnej i wywołuje jej objawy poprzez: • Bezpośredni rozwój (rozmnażanie, replikację) • Miejscowy • Rozsiew do różnych narządów • Działanie czynników wytwarzanych przez drobnoustroje • Jady bakteryjne • Egzotoksyny • Endotoksyny • Odpowiedź immunologiczną • Działanie alergizujące

10. Okresy choroby zakaźnej • Wylęgania (inkubacji) • Objawów prodromalnych • Okres pełnoobjawowy – objawy patognomoniczne, kolejność pojawiania się i czas trwania objawów) • Okres zdrowienia (rekonwalescencji)

12. Kolejność pojawiania się objawów klinicznych w chorobie zakaźnej

13. Klasyfikacja drobnoustrojów w zależności od zdolności do wywołania objawów choroby • Patogeny pierwotne (zawsze chorobotwórcze) • Bakterie oportunistyczne • Flora fizjologiczna

14. Nosicielstwo czynnika zakaźnego • Stan, w którym człowiek wykazuje obecność patogenów na błonach śluzowych i skórze i sam nie rozwija objawów choroby zakaźnej, ale może być źródłem zakażenia dla osób podatnych ze swojego otoczenia Kucharka Mary Mallon, 53 zachorowania, 3 zgony

15. Sposób przenoszenia się czynnika zakaźnego • Kontakt bezpośredni od człowieka do człowieka (kichanie, kaszel, pocałunki) • Od zwierzęcia (dzikiego, domowego) - choroby odzwierzęce • Zakażenia wertykalne (od matki do płodu w czasie ciąży lub porodu) • Kontakt pośredni (zakażone przedmioty) • Żywność, woda • Wektory –patogen przenoszony przez owady, zakażenie przy ukłuciu

16. Przenosiciele (wektory) Kontakt bezpośredni

17. Droga kropelkowa Choroby odzwierzęce

18. Zapobieganie Skuteczność metody

19. Drogi przenoszenia choroby zakaźnej przez kontakt bezpośredni • Połykanie (droga pokarmowa) • HAV, polio, salmonellozy • Inhalacje (droga wziewa) • Grypa, ospa wietrzna, odra • Wszczepienie (inokulacja przez uszkodzoną skórę) • Wprowadzenie krwi , produktów krwiopochodnych lub materiału biologicznego na niejałowych narzędziach: HIV, HBV, HCVzna • Pokąsanie przez zwierzęta :wściekli • Przez kontakt seksualny

20. Izolacja odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby;

21. Kwarantanna - odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych; Quarantagiorni–włoskie czterdzieści dni. Na rycinie statek kwaratannowyRhin, na którym przybysze do Dubrownika spędzali 40 dni w obawie przed zawleczeniem czarnej śmierci do miasta

22. Ustawa Ministra Zdrowia RP z dnia 5 grudnia 2008 r. O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi1) (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2008 r.)

23. Choroby kwarantannowe w Polsce oraz czas trwania kwarantanny • 5 dni - w przypadku cholery, • 6 dni - w przypadku dżumy płucnej, • 21 dni - w przypadku ospy prawdziwej, • 21 dni - w przypadku wirusowych gorączek krwotocznych, • 10 dni - w przypadku zespołu ostrej niewydolności oddechowej (SARS) licząc od ostatniego dnia styczności.

24. Obowiązkowi hospitalizacji podlegają chorzy lub podejrzani o zachorowanie na: • błonicę, • cholerę, • dur brzuszny, • dury rzekome A, B, C, • dur wysypkowy (w tym choroba Brill-Zinssera), • dżumę, • grypę H7 i H5, • nagminne porażenie dziecięce oraz inne ostre porażenia wiotkie, w tym zespół Guillain-Barré, • ospę prawdziwą, • zespół ostrej niewydolności oddechowej (SARS), • tularemię, • wąglik, • wściekliznę, • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, • wirusowe gorączki krwotoczne, w tym żółtą gorączkę.

25. Art. 36. 1. Wobec osoby, która nie poddaje się obowiązkowi szczepienia, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, zabiegom sanitarnym, kwarantannie lub izolacji, a u której podejrzewa się lub rozpoznano chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób, może być zastosowany środek przymusu bezpośredniego polegający na przytrzymywaniu, unieruchomieniu lub przymusowym podaniu leków.

26. Choroba endemiczna • Gr. Endemeo – jestem w domu • Występowanie choroby zakaźnej na ograniczonym terenie. Przypadki zachorowań są zwykle pojedyncze, ale powtarzające się

27. Epidemia, choroba epidemiczna, choroba nagminna • Gr. Epidemia – choroba • Rozprzestrzenianie się choroby zakaźnej na stosunkowo dużym terenie i obejmujące znaczną populację Szkielety w masowym grobie z lat 1720-1721 w Martiques we Francji wykazały w badaniach molekularnych obecność Yersiniapestis (Pałeczka dżumy). Epidemia czarnej śmierci panowała w Europie w latach 1347-1750

28. Szerzenie się epidemii – czarna śmierć

29. Pandemia gr. pan – cały, demos - lud • Epidemia określonej choroby zakaźnej w populacji ludzkiej obejmująca jeden lub kilka kontynentów albo całą kulę ziemską • Epidemie i pandemie historycznie zagrażające ludzkości • Czarna śmierć (dżuma dymienicza) • Poty angielskie (????) • Czarna ospa (ospa prawdziwa postać krwotoczna) • Cholera • Dur brzuszny • SARS (2002 – 2003) • Gorączka krwotoczna Ebola (1976 – nadal) • Grypa 1918, 1968, 2009(?)

30. Odporność gromadna • sytuacja, w której szczepienie części członków populacji zapewnia wymierną ochronę przed zachorowaniem osobom, które są podatne na chorobę zakaźną, a nie były szczepione

32. Zjawisko odporności gromadnej udowodniono dla szczepień masowych przeciwko krztuścowi, odrze, błonicy, śwince, polio (szczepionką IPV), różyczce, błonicy, ospie prawdziwej. • Efekty populacyjne szczepień masowych pojawiają się wówczas, gdy stan uodpornienia populacji przekroczy poziom odporności gromadnej. • Początkowym zjawiskiem jest eliminacja choroby zakaźnej z określonego regionu świata. • Całkowite zwalczenie choroby zakaźnej na całym świecie z niewystępowaniem wywołującego ją patogenu w organizmach ludzkich, zwierzęcych i innych elementach środowiska nazywana jest eradykacją(wykorzenieniem).