Teoria komunikacji społecznej

1. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski Wykład I Narzędzia komunikowania

2. Prawdy podstawowe (truizmy) • Człowiek jest „zwierzęciem społecznym” – może żyć i rozwijać się tylko we współdziałaniu z innymi ludźmi: . - koordynacja działań jednostek - lepsze zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych (pokarm, reprodukcja, bezpieczeństwo) - rozwijania i zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (społecznych, duchowych). • Proces rozwoju gatunkowego (filogeneza) i osobniczego (ontogeneza) polega na ewolucji form życia od prostychdo coraz bardziej złożonych w zakresie: - charakteru: od reakcji instynktownych do działań racjonalnych i celowych; - poziomu: od czynności rzeczowych do działań społecznych i kreacji symbolicznych; - skali: od rodziny i społeczności lokalnej, narodu, do społeczeństwa globalnego, - struktury – od monocentrycznej przez policentryczną do sieciowej. • Elementarnym czynnikiem i procesem warunkującym rozwój (gatunkowy i osobniczy) człowieka jest komunikowanie, czyli porozumiewanie się ludzi, które zarazem samo podlega rozwojowi od form prostych do bardziej złożonych, pod względem poziomu, skali i struktury. • Ewolucyjna zmiana form i skali komunikowania nie zmienia jednak jego rdzennej natury: jest ono coraz bardziej zapośredniczane przez urządzenia techniczne (media) ale w istocie pozostaje porozumiewaniem się ludzi, które buduje wspólnotę .

3. Komunikowanie jest współ-działaniem ludzi, • aby doszło do komunikowania i aby doprowadziło ono do porozumienia (opartego przynajmniej częściowo na zgodzie) muszą być spełnione fundamentalne warunki: • Uczestnicy muszą dysponować odpowiednimi środkami komunikowania (media) i posiadać odpowiednią kompetencję komunikacyjną, • Uczestnicy muszą nawiązać kontakt i nadać mu charakter interakcji, w toku której uzyskają akceptację dla swoich działań i zrealizują swoje cele, • Uczestnicy muszą konstruować (współ-tworzyć) otaczająca ich przestrzeń społeczną i symboliczną, która umożliwi budowanie trwałych ram ładu społecznego, a w tych ramach stabilnych relacji i więzi między nimi. .

4. Warunek pierwszy: Uczestnicy muszą dysponować, tzn. znać i umieć się posługiwać, 1. odpowiednimi środkami komunikowania (media), czyli: - znakami , - kodami i językami , - urządzeniami technicznymi służącymi do utrwalaniaoraz transmisji znaków , 2. muszą też posiadać odpowiednią kompetencję komunikacyjną

5. Znak i znakowanie (sygnifikacja) wg de Saussure’a znak jest konwencjonalnym związkiem dwóch elementów: elementu znaczącego i elementu znaczonego, z których każdy też podlega konwencjonalizacji element znaczący: rzeczywistość materialna forma materialna (np. fotografia konkretny koń lub ogół zwierząt lub rysunek konia, słowo „koń”, zaliczanych do rodziny koniowatych „horse”, ‘hippos”, itp.) ZNAK SYGNIFIKACJA element znaczony: inne znaki i treści mentalne koncepcja mentalna (treści wyobrażenia i odczucia kojarzone pojęciowe wiązane z „koniem” w z elementem znaczącym lub danej wspólnocie kulturowej) znaczonym dotyczącym „konia” w obrębie danej wspólnoty kulturowej W komunikowaniu znak służy (jego użytkownikom) do przywoływania (aktywizowania) określonych treści mentalnych oraz uruchamiania procesu sygnifikacji czyli: • odnoszenia znaku do obiektów lub stanów materialnej rzeczywistości (doświadczeń) lub • odnoszenia znaku do innych znaków i tworzenie nowych, bardziej złożonych treści mentalnych

6. Znak i znaczenie wg Peirce’a • znak jest czymś (przedmiot – środek przekazu), co komuś (użytkownik znaku) zastępuje (reprezentuje) coś innego pod względem jakichś cech, doświadczeń czy funkcji • znak INTERPRETANT znak • (znaczenie) • ZNAK PRZEDMIOT • (środek przekazu) (odniesienie) • .Znak występuje zawsze w trójczłonowym związku, który łączy: • środek przekazu, czyli rzecz lub zjawisko empiryczne uchwytne za pomocą zmysłów, • - przedmiot, czyli obiekt istniejący realnie bądź tylko intencjonalnie (w czyjejś wyobraźni), • interpretanta, czyli wyobrażenia i treści mentalne związane ze znakiem oraz sposobem doświadczania przedmiotu odniesienia (kojarzonymi z nim cechami, funkcjami, emocjami) • interpretant nie jest podmiotem, użytkownikiem znaku, tylko innym znakiem, który interpretuje znaczenie znaku wcześniejszego i sam jest interpretowany przez jakiś znak następujący • znak ma „swoje” znaczenie, ale może ono zostać określone i wyrażone tylko za pomocą innego znaku czy znaków. Znak sam w sobie nie jest możliwy, gdyż nie zinterpretowany przez inny znak nie zaistniałby jako znak właśnie

7. Rodzaje znaków – ze względu na relacje między elementem znaczącym (środkiem przekazu) i przedmiotem odniesienie ZNAK znak naturalny znak właściwy oznaka (indeks) ikona symbol związek naturalny analogia percepcyjna umowa społeczna autentyzm sztuczność zjawiska przyrodnicze, fotografia, malarstwo figuratywne, karykatura, kubizm alfabet, Oznaka - dwa zjawiska powiązane związkiem przyczynowo-skutkowym: jedno, wyraźniejsze (najczęściej skutek), traktowane jako oznaka drugiego, będące jego odniesieniem Znak ikoniczny (ikona) – materialna forma znaku (element znaczący) oraz jej związek z przedmiotem odniesienie ma charakter konwencjonalny (umowny). Znak jest pod pewnymi względami „podobny” do obiektu odniesienia („przypomina” ów obiekt), a owo dostrzegane podobieństwo (pozorne, oparte na analogii percepcyjnej) wydaje się naturalną reakcją na znak. Znak symboliczny (symbol) – zarówno materialna forma znaku, jak i jej związek z odniesieniem są całkowicie umowne, konwencjonalne. Obraz (ikona) pokazuje rzeczywistość, słowo (symbol) ją nazywa. Podstawowym znaczeniem obrazu jest obiekt rozpoznawany bezpośrednio w akcie percepcji (poczucie autentyzmu); podstawowym znaczeniem słowa jest pojęcie zrozumiałe za pośrednictwem użytego kodu językowego (poczucie sztuczności)

8. POZIOMY ZNACZEŃ znaczenie, czyli treść pojęciowa znaku, jest zawsze tworem człowieka, opartym na pewnej umowie (konwencji), istniejącym tylko w świadomości, w sposób umowny powiązanym ze znakiem Poza świadomością pojęcie może być wyrażone tylko za pomocą znaku, a jego treść może być wyjaśniona (zdefiniowana) tylko za pomocą innych znaków trzeci poziom znaczenia drugi poziom znaczenia pierwszy poziom znaczenia + MIT + KONOTACJE _ DENOTACJA Materialna forma znaku DENOTACJA – mniej lub bardziej rozbudowany opis cech i właściwości obiektu odniesienia (desygnatu) lub uogólniony opis klasy obiektów odniesienia (typu) (znaczenie obiektywne – identyfikacja obiektu) KONOTACJE - treści pojęciowe i skojarzenia wyrażające emocjonalny lub wartościujący stosunek użytkownika znaku do obiektu odniesienia lub samego znaku (znak zostaje nacechowany emocjonalnie, a odniesiony do innego przedmiotu wyraża jego ocenę, np. gliniarz, suka) (znaczenia subiektywne) Znak „obrasta” zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi konotacjami. Przy każdorazowym użyciu znaku aktualizują się tylko niektóre konotacje – w zależności od kontekstu. ZNACZENIE MITYCZNE (ideologiczne) niektóre konotacje dominują nad pozostałymi i narzucają sposób myślenia (i interpretowania) zarówno odniesienia, jak też zjawiska czy sytuacji, której częścią jest odniesienie (znak przywołuje mit, który stanowi kontekst określający rozumienie innych odniesień i znaków z nim sąsiadujących.) Mit to hiperkonotacja, wykluczająca inne „odczuwanie” znaku

9. Kod Znak nie istnieje w pojedynkę, ale jako element zbioru – systemu znaków. Podstawowym zbiorem-systemem znaków jest kod. Kod porządkuje relacje między elementami znaczącymi (formą znaku) i elementami znaczonymi (treścią pojęciową). W dobrym kodzie każdemu elementowi znaczącemu odpowiada tylko jeden element znaczony, a oba są tak umiejscowione w zborze, że nie sposób ich pomylić. Zasadą porządkowania zbiory elementów znaczących i znaczonych jest system pokrewieństw (podobieństw) i dystynkcji (różnic). Pokrewieństwa świadczą o przynależności do zbioru, różnice wyróżniają element w ramach zbioru. • Zbiór elementów znaczących: • elementy pokrewne: kształt znaku, „przekreślenie”, kolor koła, figura strzałki; • elementy dystynktywne: kształt strzałki, kolor obwódki • Zbiór elementów znaczonych: • elementy pokrewne: określenia „zakaz”, „skręcania”, „zawracania”; • elementy dystynktywne: „w prawo”, „w lewo”, koniec” „zawracanie” Zakaz skręcania w prawo Zakaz skręcania w lewo Zakaz zawracania Koniec zakazu zawracania

10. Kody – języki • Najpełniejszym i najbardziej rozwiniętym systemem znaków jest język werbalny (etniczny), który obejmuje słownik (kod) oraz gramatykę (reguły budowania ze znaków kodu większych znaczących konstrukcji – zdań, wypowiedzi) • Oprócz języka werbalnego oraz jego niewerbalnych ekwiwalentów (język migowy, alfabet morsa, język flagowy, itp..) istnieje bogaty i różnorodny zbiór kodów niewerbalnych, które wyodrębnionym elementom ludzkiego wyglądu i zachowania oraz otaczającej przestrzeni (środowiska) przypisują mniej lub bardziej wyraźne treści pojęciowe. Dotyczą one w szczególności: elementów wyglądu (uczesanie, makijaż, ubiór), mimiki oraz gestów i ruchów ciała, relacji przestrzennych, dotyku, strukturyzacji czasu, przedstawień obrazowych (kolor, kompozycja), dźwięków muzycznych (tonacja, rytmika, barwa), a także całej sfery doznań smakowych i zapachowych. • Jest kwestią wątpliwą, czy na gruncie kodów niewerbalnych może powstać język czy tylko twór quasi-językowy (tylko metaforycznie nazywany językiem) – czy np. istnieje język ciała, język filmu, język malarstwa, język muzyki, itp.. • Niezależnie od tego, kody niewerbalne oraz ich quasi-językowe formy wyrazu mogą dość skutecznie wspierać, uzupełniać, a nawet zastępować język werbalny, mogą też tworzyć właściwe dla siebie przekazy o bogatej treści symbolicznej. W wielu sytuacjach są skutecznym narzędziem komunikowania

11. Media (środki komunikowania) – zakres pojęcia Środki przekazu zachowania, przedmioty lub urządzenia umożliwiające nawiązanie kontaktu oraz przekazywanie form znaczących (przekazów), np.: głos i kontakt słuchowy, gesty i kontakt wzrokowy, środki pisarskie, urządzenia do zapisu dźwięku, obrazu, itp. (oprzyrządowanie); Środki i sposoby komunikowania materialne nośniki znaków oraz właściwe dla nich formy reprezentacji rzeczywistości, np.: głos - język werbalny - sposoby opowiadania o świecie; kamera filmowa - język filmu - konwencje narracji filmowej, (oprzyrządowanie + oprogramowanie). Media – instytucje nadawcze – zespoły ludzi, którzy inicjują i realizuje procesy komunikowania za pośrednictwem rozmaitych środków i sposobów, w oparciu o określone zasoby, regulacje prawne, wzory organizacji i strategie komunikacyjne (oprzyrządowanie + oprogramowanie + użytkownicy)

12. Typy mediów (środki i sposoby porozumiewania się) Środki (auto)prezentacji (wyrażania)– zachowania werbalne i niewerbalne wyrażające treści pojęciowe i stany emocjonalne (mowa, język ciała, wygląd, usytuowanie w przestrzeni, itp.), ale tylko w skali i czasie bezpośrednich styczności Środki reprezentacji (rejestracji) – urządzenia techniczne utrwalające zachowania komunikacyjne człowieka oraz niektóre cechy rzeczywistości materialnej (ołówek i kartka papieru, kamera telewizyjna, magnetofon, itp..). Mają własne sposoby „zapisywania” rzeczywistości, swoiście ją transformujące. Odrywają przekaz od nadawcy - można go odtwarzać w innym miejscu i czasie. Środki transmisji – urządzenia do powielania i rozpowszechniania przekazów (np.. środki transportu, łączność telefoniczna, sieci kablowe, przekaz satelitarny). Nie wpływają na kształt przekazu, tylko na tempo i skalę jego dystrybucji, czyli krąg odbiorców

13. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNAKompetencja komunikacyjna to zdolność do komunikowania, która obejmuje wiedzę, umiejętności i zaangażowanie określające możliwości skutecznego porozumiewania się człowieka z innymi ludźmi zarówno w roli nadawcy, jak i odbiorcy przekazów werbalnych i niewerbalnych. Na kompetencję komunikacyjną każdego człowieka składają się cztery zasadnicze czynniki: 1. wiedza deklaratywna: znajomość języków i kodów (werbalnych i niewerbalnych) oraz konwencji i schematów pojęciowych umożliwiających konstruowanie (kodowanie) i odczytywanie (dekodowanie) przekazów;2. wiedza proceduralna: znajomość norm społecznych i wzorów zachowania regulujących przebieg interakcji komunikacyjnych w zależności od ich charakteru, celu, liczby uczestników oraz ich ról i statusów;3. umiejętności: sprawność w posługiwaniu się rozmaitymi środkami komunikowania oraz łatwość dostosowania zachowań komunikacyjnych do założonych celów, zmiany sytuacji i reakcji innych uczestników interakcji;4. zaangażowanie: predyspozycje i nawyki określające rodzaj (czynne, bierne) oraz poziom uczestnictwa jednostki w różnych dziedzinach komunikacji społecznej, a zwłaszcza motywację do realizacji założonych celów komunikacyjnych.

14. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA • Każdy człowiek jest niepowtarzalną indywidualnością i jego zdolność do komunikowania stanowi niepowtarzalną jakość, co znaczy: ilu uczestników komunikowania, tyle różnych kompetencji komunikacyjnych • 2. W kompetencji komunikacyjnej różnych jednostek, oprócz elementów indywidualnych i niepowtarzalnych, jest szereg składników typowych, wspólnych dla większych zbiorowości społecznych.3. Czynnikami najmocniej standaryzującymi kompetencje komunikacyjną są: zmienne socjo-demograficzne (płeć, wykształcenie, wiek, środowisko życia) oraz wspólnoty kulturowe (grupy wyznaniowe, społeczności lokalne, grupy fanów, subkultury stylu życia, itp..) • 4. Rosnąca złożoność i wielofunkcyjność nowych mediów wymaga coraz bardziej złożonej kompetencji komunikacyjnej - multimedialny komputer i interaktywna łączność sieciowa wyznaczają pułap wiedzy, umiejętności i zaangażowania w sposób istotny dzielący zdolność do komunikowania różnych grup społecznych. • 5. Podstawowym warunkiem porozumienia się nadawcy i odbiorcy jest to, by przekaz mieścił się w obszarze wspólnym kompetencji komunikacyjnych obu stron. Punktem wyjścia komunikowania zawsze musi być jakiś obszar wspólnoty, a punktem dojścia – powiększenie tego obszaru. Etymologia terminu komunikowanie: łacińskie communicare znaczy: „coś i z kimś dzielić, mieć wspólnego”

15. Kompetencja ograniczona Niewielki zasób słownictwa: pojęcia konkretne, świat to zbiór bytów materialnych Krótkie, proste gramatycznie, często niedokończone zdania, uboga konstrukcja składniowa, akcentowanie strony czynnej (styl typowy) Duża rola środków niewerbalnych w kształtowaniu treści przekazu: intonacji, natężenia głosu, mimiki, gestykulacji, wyglądu, przestrzeni Znaczenie przekazu zawarte jest nie tylko w słowach, także w kontekście wypowiedzi (język znaczenie ukrytego, tkwiącego w sytuacji komunikacyjnej) Brak dystansu nadawcy wobec własnej wypowiedzi, socjocentryczne odniesienie wypowiedzi („czy nie mam racji?”, „czy nie tak?”) kompetencja rozbudowana Bogaty i zróżnicowany zasób słownictwa: pojęcia konkretne i abstrakcyjne, świat to skomplikowany mechanizm Długie, złożone konstrukcje zdaniowe, ścisły porządek gramatyczny i syntaktyczny, częste użycie strony biernej (styl indywidualny) Niewielka rola środków niewerbalnych w artykułowaniu treści przekazu, mogą wprowadzać dodatkowe znaczenie Znaczenie przekazu zawarte jest w werbalnej warstwie wypowiedzi, w budowie zdania i związkach między zdaniami (język znaczenia jawnego Zachowanie dystansu wobec własnej wypowiedzi („można powiedzieć”, „załóżmy, że”) bądź egocentryczne odniesienie wypowiedzi („uważam”, „myślę”, „wydaje mi się”) Kompetencja komunikacyjna: sposób myślenia o rzeczywistości (perspektywa poznawcza) oraz sposób wyrażania myśli (środki językowe, sposoby komunikacji znaczeń)

16. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski Wykład II Komunikowanie jako interakcja

17. Warunek drugi: Uczestnicy muszą nawiązać kontakt i nadać mu charakter interakcji Komunikowanie jako interakcja obejmuje - stałe elementy interakcji: nadawca, odbiorca, medium (kontakt, kod) - zmienne elementy interakcji: zamiar, kodowanie, przekaz (transmisja znaków), dekodowanie, reakcja, sprzężenie zwrotne -kontekst interakcji (sytuacja komunikacyjna): przestrzeń fizyczna, normy społeczne, wartości, wzory i treści kultury, itd.. sytuacja komunikacyjna MEDIUM NADAWCA KONTAKT, KOD ODBIORCA zamiar kodowanie przekaz dekodowanie reakcja dekodowanie sprzężenie zwrotne kodowanie KONTEKST

18. ISTOTA INTERAKCJI – kształtowanie znaczeń i reakcji • 1. Kontakt(styczność) między co najmniej dwiema osobami, • 2. wymiana znaków (elementy znaczące), • przypisywanie znaczeń (treści mentalnych), zależnie od postrzegania i • interpretowania: • (a) kodu przekazu(języka, konwencji) • (b) drugiej strony (zachowania, cele, motywy) • (c) kontekstu materialnego, społecznego i kulturowego, • 4. reakcje na znaczenia przypisywane zachowaniu drugiej strony, które określają: • (a) relacje między nimi - zależności epizodyczne, • (b) związek - trwalszy układ relacji, • (c) więź– względnie trwały układ relacji „poziomych” (przyjaźń, miłość, wymiana • bądź „pionowych” (władza, opieka, itp..).

19. ISTOTA INTERAKCJI – poziomy kształtowania znaczeń i reakcji treści symboliczne Nadawca stosunki społeczne Odbiorca (JA) (MNIE) przedmioty materialne - Podstawowy poziom kształtowania interakcji komunikacyjnych to stosunki społeczne. - Zapośredniczenie interakcji przez przedmioty materialne prowadzi do reifikacji stosunków społecznych, a przez treści symboliczne – sublimacji stosunków społecznych - W płaszczyźnie stosunków społecznych interakcja to dynamiczna relacja między „ja” i ‘mnie”.

20. Interakcja: JA – MNIE • Każde zachowanie człowieka w jakoś wyraża jego JA i kształtuje obraz jego osoby w umyśle innych ludzi. Realizacja zamiaru nadawcy zależy od dostosowanej do celu i okoliczności autoprezentacji JA. W pierwszej kolejności nadawca koduje samego siebie, tworzy swój wizerunek. • Interakcyjny partner odbiera i interpretuje (dekoduje) autoprezentacje mojego JA ze swojej perspektywy – postrzega MNIE „po swojemu” (przez pryzmat jego wartości, kryteriów oceny, doświadczeń, wiedzy i wyobrażeń itp.). Co i jak myśli o MNIE (i jak na MNIE reaguje), różni się od tego, co i jak JA myślę o sobie. Żebym Ja mógł mieć wpływ na to, jak on MNIE postrzega, muszę spoglądać na MNIE jego oczami i z jego perspektywy, czyli nauczyć się przyjmowania roli innych osób. • Przyjmując rolę i perspektywę innych wyobrażam sobie JA odzwierciedlone, czyli jak inni mnie postrzegają i oceniają. Stykam się z wieloma innymi, istnieje więc wiele lustrzanych odbić mojego ja. Musze to uprościć, z jednej strony koncentrując się na tym, jak postrzegają MNIE znaczący inni (osoby najbliższe i dla mnie najważniejsze), a z drugie jak wygląda moje „ja odzwierciedlone” w oczach uogólnionego innego, czyli grupy, do której należę, czyli suma cech i znaczeń najczęściej przypisywanych mi przez te grupy. . • W stopniu, w jakim jednostka umie rozpoznawać JA odzwierciedlone w jaźni interakcyjnych partnerów (na podstawie ich reakcji i z perspektywy ich roli) może tak grać swoją rolę, aby minimalizować rozbieżności między JA - MNIE i osiągać zamierzone cele autoprezentacyjne i interakcyjne.

21. Interakcja: JA – MNIE a tożsamość • Tożsamość to względnie nie-spójna suma cech mojego JA i JA odzwierciedlonego, tzn. mojego JA wyobrażonego i mojego wyobrażenia o cechach przypisywanych MNIE przez znaczących innych i uogólnionego innego. Tożsamość jest wytworem (konstruktem) interakcji i zarazem czynnikiem wpływającym na jej przebieg. • W społeczeństwie przed-nowoczesnm (tradycyjnym) tożsamość polegała na dostosowaniu Ja do MNIE, które wynikało z urodzenia i pozycji społecznej – warstwa społeczna (uogólniony inny) oraz podległość znaczącym innym określały wymogi tożsamości . • W społeczeństwie nowoczesnym (Oświecenie, liberalizm) wzrosła wartość Ja i kult indywidualizmu – przyjęto, że człowiek ma jedno prawdziwe JA i należało tak działać, aby postrzegano MNIE zgodnie z moim prawdziwym JA (autentyzm). • W społeczeństwie po-nowoczesnym stało się jasne, że nie istnieje żadne prawdziwe JA, a różni inni zawszebędą MNIE postrzegać rozmaicie. Stałą tożsamość zastępuje zmienna tożsamość sytuacyjna – dostosowana do warunków i granej roli społecznej. Każda jednostka ma płynną, niedookreśloną tożsamość wpisaną w wielorakie JA, którym odpowiada jeszcze większa różnorodność MNIE (JA odzwierciedlonych). • Skoro nie ma stałego JA, należy za każdym razem kreować JA na użytek danej interakcji, kształtując pożądany obraz mnie w oczach interakcyjnych partnerów – ale zmienność ich perspektyw postrzegania mnie utrudnia rozpoznanie Ja odzwierciedlonego. Relacja JA – MNIE i całą tożsamość jednostki jest zmienną konstrukcją społeczną

22. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski Wykład III Interakcja jako dyskurs

23. Płaszczyzny (aspekty) interakcji • Dwa kluczowe elementy („momenty”) interakcji, decydujące o jej przebiegu i efektach to: zamiar nadawcy (motyw, cel) i reakcja odbiorcy, zbieżna (lub nie) z zamiarem nadawcy. • Nadawca i odbiorca mogą traktować drugą stronę w sposób partnerski lub instrumentalny: - gdy obie strony traktują się partnersko dążą do koordynacji planów działania na podstawie komunikacyjnie osiągniętej zgody- działanie komunikacyjne. - gdy któraś ze stron (lub obie) traktuje drugą instrumentalnie, dąży do podporządkowania planu działania drugiej strony swoim celem – działanie strategiczne, za pomocą manipulacji, stosunku władzy, kar i nagród lub innych środków nacisku. • Działaniom komunikacyjnym nadawcy dążącego do osiągnięcia zgody towarzyszą roszczenia do ważności wszystkich aspektów jego działania, tzn. komunikatywności (zrozumiałości), prawdziwości (trafności), szczerości i słuszności. • Osiągnięcie komunikacyjnej zgodywymaga uznania przez odbiorcę wszystkich roszczeń ważnościowych zgłaszanych przez nadawcę. Nie uznanie któregokolwiek z roszczeń oznacza zakwestionowanie ważności całego działania komunikacyjnego nadawcy i wyklucza osiągnięcie komunikacyjnej zgody. • Podstawą uznania lub nie uznania ważności poszczególnych roszczeń jest krytyczna analiza i ocena przekazu w kontekście właściwym dla danego roszczenia. Kontekstem roszczenia do komunikatywności jest kompetencja komunikacyjna odbiorcy, roszczenia do szczerości – zachowanie niewerbalne i znajomość osoby, prawdziwości – wiedza i wykonalność, słuszności – normy prawne, obyczaje, zasady moralne.

24. Płaszczyzny (aspekty) interakcji: roszczenia nadawcy – reakcje odbiorcy NADAWCA: zamiar PRZEKAZ, KONTEKST ODBIORCA: reakcja odniesienie do odbiorcy (świata subiektywnego): roszczenie do komunikatywności „chcę żebyś dobrze mnie zrozumiał” „(nie) rozumiem cię dobrze” odniesienie do świata obiektywnego: roszczenie do prawdziwości (trafności) „wiem co mówię, znam się na tym” „(nie) wierzę w to, co mówisz” odniesienie do świata społecznego: roszczenie do słuszności (prawomocności) „myślę, że mogę i powinienem ci to powiedzieć” „(nie) dobrze, że mi to mówisz” odniesienie do nadawcy (świata subiektywnego): roszczenie do szczerości „mówię co wiem i niczego nie ukrywam” „(nie”) ufam ci”

25. Typy interakcji Warunkiem fortunnego przebiegu każdej interakcji jest komunikatywność, tym zatem co różnicuje typy interakcji jest dominacja jednego z pozostałych aspektów interakcji.

26. Działanie komunikacyjne jako dyskurs • PODMIOT działanie komunikacyjne • wypracowane przez określoną grupę społeczną (zbiorowość, środowisko), • odnoszące się do określonej dziedziny praktyki społecznej, • służące jej interesom • PRZEKAZ JĘZYKOWY wyraża i przekazuje (lokucja) • sposób posługiwania się językiem werbalnym i znakami niewerbalnymi, który • za pomocą swoistych konstrukcji językowych i form reprezentacji rzeczywistości • OBRAZ MENTALNY określa i aktywizuje (illokucja) • sposób widzenia i interpretowania działań (zaszłości, sytuacji) w obrębie tej dziedziny oraz • spójny zestaw znaczeń i wyobrażeń (idee, modele rzeczywistości) dotyczących ważnego dla tej grupy obszaru spraw i wartości • INTERAKCJA reakcje (perlokucja) • działania i zachowana określające • status i rolę jednostki w grupie i dziedzinie praktyki społecznej oraz zgodne z nimi

27. Dyskurs (społeczny, dziedzinowy) lokucja illokucja perlokucja (wypowiedź, tekst) (zawarta w wypowiedzi intencja, (reakcja odbiorcy na tekst) „instrukcja obsługi tekstu”) przekaz obraz mentalny reakcja/interakcja język i formy reprezentacji perspektywa odbioru przekazu wzory działania i zachowania rzeczywistości, zestaw znaczeń i idei dotyczących służące potrzebom i interesom struktura tematyczna określonych spraw i wartości; określonej grupy społecznej. przekazu: makrotemat myślowy obraz świata, zwyczaje, rytuały, mikrotematy (epizody), kontekst. znaki, kody wiedza władza „Normalny”, „naturalny” (dla ok. grupy społecznej czy dziedziny praktyki) sposób komunikowania się, myślenia i działania (reagowania)

28. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski wykład IV Konstruowanie przekazu: narracja - mit

29. Warunek trzeci: Uczestnicy komunikowania muszą konstruować (współ-tworzyć) otaczającą ich przestrzeń społeczną (kapitał kulturowy) i symboliczną (kapitał społeczny), ustanawiając trwałe ramy ładu społecznego, które umożliwiają nawiązywanie i rozwijanie stabilnych relacji między nimi. 1. Człowiek doświadcza rzeczywistości zmysłami, ale żyje w takim świecie, jakim go sobie wyobraża. 2. Człowiek porządkuje doświadczenia zmysłowe, nadaje im znaczenie oraz tworzy z nich obraz rzeczywistości (świat przedstawiony) za pomocą różnych form narracji, tj. opowiadania o świecie. Obraz ten określa: miejsce człowieka w świecie, jego stosunek do świata oraz tożsamość człowieka. Nie można inaczej opisać i zrozumieć świata oraz przekazać wiedzy o nim, jak tylko poprzez różne formy narracji. 3. Konstrukcja przekazu i sposób prowadzenia narracji określa nie tylko sposób widzenia rzeczywistości, ale także charakter i przebieg interakcji. Jeśli przyjmiemy, że komunikowanie = sposób wyrażania treści + relacje między stronami, to narracja jest spoiwem łączącym oba te elementy, czyli + em. Innymi słowy: komunikowanie to narracja, a narracja to wzór interakcji.

30. Konstruowanie przekazu • 1. Przekaz jest sekwencją lub konfiguracją znaków (tego samego lub różnych kodów) połączonych wedle pewnego wzoru (konwencji) tak, aby wyrażać (przekazywać) złożone treści pojęciowe oraz kierować sposobem odczytania tych znaków i całego przekazu • 2. Przekaz opisuje (przedstawia) zdarzenie lub problem w sposób selektywny, koncentrując się na wybranych działaniach lub aspektach, zależnie od przyjętej konwencji . • 3. Przekaz bez konwencji jest tworem amorficznym, całkowicie niezrozumiałym dla odbiorcy. Przekaz bez elementów oryginalnych nie wnosi żadnych nowych informacji. • twórczość popularna • brak konwencja całkowita • nowych informacji oryginalność niezrozumiałość • twórczość artystyczna • 4. Konwencjonalizacji podlegają wszystkie elementy i poziomy konstrukcji przekazu: • elementy świata przedstawionego (rzeczy, postaci, sytuacje, zachowania, zdarzenia), • środki wyrazu (znaki, kody, stylistyka). • - sposób prowadzenia narracji (łączenie znaków w większe całości); • struktura narracyjna przekazu (ogólny „plan” budowy narracji) • struktura sytuacji dramaturgicznej (układ elementów tworzących poszczególne sytuacje i epizody)

31. Przekaz jako struktura narracyjna • Klasyczna (tzw. arystotelesowska) koncepcja narracji zakłada, że: - • Opowieść o zdarzeniu ma odzwierciedlać przebieg opisywanych zdarzeń i obejmować co najmniej trzy fazy: początek – rozwinięcia – zakończenie, bo tak właśnie przebiega większość zdarzeń i doświadczeń człowieka, a zwłaszcza całe jego życie. • Każda narracja implikuje sytuację konfliktową (dramaturgię): bohater dążący do określonego celu napotyka trudności, które stara się pokonać z mniejszym lub większym (nie)powodzeniem. • 3 Każdy schemat narracyjny jest swego rodzaju modelem rzeczywistości, który spełnia dwa zadania: - umożliwia poznawczą reprezentacje rzeczywistości, - umożliwia gromadzenie i przetwarzanie informacji o rzeczywistości. • Dobra narracja powinna spełniać dwa fundamentalne warunki: • - wewnętrznej spójności, wszystkie jej elementy powinny układać się w koherentną całość, • - zewnętrznego prawdopodobieństwa, opowiadane zdarzenia powinny korespondować z • doświadczeniami życiowymi odbiorców i mieścić się w granicach ich wyobraźni odnośnie • „zdarzeń możliwych”

32. Konstruowanie przekazu: łączenie znaków – kształtowanie znaczeń konotacje konotacje Rozwijanie tematu (problemu) Rozwijanie fabuły (akcji) Rozwijanie narracji Tworzenie znaczeń Łączenie znaków Denotacja znak Denotacja znak • Łączenie znaków - zestawienie dwóch różnych znaków nie jest sumą ich znaczeń, to zabieg kreatywny, tworzący nowe znaczenia (sensy), których nie ma żaden ze znaków cząstkowych. Powstaje nowa treść pojęciowa wyższego rzędu. • Dwie zasady łączenia znaków i rozwijania narracji: • ten sam obiekt (sytuacja) jest ukazywany w różny sposób – znaki są dobierane pod kątem (wspólnej) denotacji (opis obiektu, rozwijanie fabuły, akcji), • różne obiekty (sytuacje) są przedstawiane w ten sam sposób – znaki są dobierane pod kątem konotacji (budowanie refleksji, rozwijanie tematu, problemu)

33. Struktura sytuacji dramaturgicznej: konfliktowej arbiter, vis major Protagonista złote runo Antagonista pomocnik/złoty środek ofiara/beneficjent pomocnik/złoty środek Siły, postaci, role dramaturgiczne (czynniki kształtujące znaczenie w narracji): 1. Protagonista (siła działająca, bohater) – obrońca istniejącego porządku, strażnik wartości, 2. Antagonista (siła przeciwdziałająca, złoczyńca) 3. Pomocnik/złoty środek (siła wspomagająca postaci pierwszoplanowe) 4. Złote runo (pożądana wartość, przedmiot konfliktu) 5. Arbiter, vis major (siłą rozstrzygająca o przebiegu i rozwiązaniu konfliktu) 6. Ofiara/beneficjent (osoba, grupa tracąca lub zyskująca ma konflikcie i jego rozwiązaniu) 7. Mocodawca (osoba, instytucja, siła kierująca działaniami protagonisty i antagonisty mocodawca mocodawca

34. Poziomu (plany) konstrukcji przekazu Fabuła 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 (historia) PLAN TREŚCI Intryga 1(10) – 2 (1) – 3 (7) – 4 (4 ) – 5 (9) (sjużet) TEKST PLAN WYRAŻANIADyskurs: znaki, środki językowe, stylistka, itp.. Fabuła – historia: ciąg zdarzeń i sytuacji w rzeczywistości zewnętrznej (realnej lub fikcyjnej), do której przekaz się odnosi, stanowiącej przedmiot narracji (o której opowiada) Intryga – struktura narracyjna (sjużet) wybrane zdarzenia świata odniesienia, uporządkowane wg przyjętego zamysłu (ze względu na temat, dramaturgię, zamierzony efekt, wartość poznawczą, itp.) i założonej kolejności (struktura narracyjna) Dyskurs – środki językowe, które – zdaniem twórcy – najpełniej wyrażają treść i przesłanie narracji oraz najlepiej ukierunkowują odczytanie i interpretację przekazu,

35. Struktura narracyjna – konwencja narracyjna (1) Wprowadzenie rozwinięcie (konfrontacja) rozwiązanie kulminacja chwila prawdy nie ma powrotu kryzys Wydarzenie inicjujące Punkt zwrotny 1 punkt środkowy punkt zwrotny 2 Stan ex post Stan ex ante Klasyczna struktura narracyjna, nastawiona na budowanie napięcia oraz rozładowanie emocji: - narracja chrono-logiczna, narastająca dramaturgia, - najważniejsze informacje przed zakończeniem - budowana na zasadzie związków przyczynowo-skutkowych (efekt: litość i trwoga – katharsis) (np. film fabularny, dowcip, formularz PIT-u)

36. struktura narracyjna – konwencja narracyjna (2) lead teza rozwinięcie uzasadnienie koda • Struktura narracyjna relacji wyjaśniającej, nastawionej na treści poznawcze: • najważniejsze informacje na początku (istota rzeczy), -później okoliczności, dowody, wyjaśnienia; - narracja budowana na zasadzie hierarchizacji ważności i logicznej spójności informacji (np.. Informacja dziennikarska, artykuł naukowy, pozew sądowy

37. Konwencje gatunkowe – cechy funkcjonalne (1) • Wszystkie przekazy i interakcje opierają się na mniej lub bardziej wyraźnych konwencjach narracyjnych • Najbardziej wyraźne konwencje narracyjne mają charakter konwencji gatunkowych • Cechy funkcjonalne gatunków: • - gatunki charakteryzują się cechami rozpoznawanymi zarówno przez nadawców, jak też • odbiorców przekazu (narracji), które służą kodowaniu – dekodowaniu przekazu • - cechy te odróżniają przekazy danego gatunku od innych i upodabniają należące do tego • samego gatunku ze względu na treść (informacja, rozrywka), formę (długości, tempo, • strukturę, język, etc.) oraz znaczenia przypisywane przekazom; • - gatunki kształtują się przez długi czas i utrzymują swoje utrwalone konwencje, które mogą • podlegać modyfikacji i rozwojowi (schemat i modyfikacja, lub hybrydyzacja róznych • konwencji gatunkowych) • - gatunki określają granice oczekiwań odbiorców i umożliwiają przewidywanie ich reakcji.

38. Mit Opowieści o wydarzeniach zmyślonych lub realnych ukazujące zachowania i sytuacje, które nabierają ponadczasowej aktualności i ogólniejszej wymowy. Mity objaśniają rzeczywistość, legitymizują ustalony porządek i wskazują wzorce postępowania. Mity udzielają odpowiedzi na nurtujące ludzi danej epoki pytania egzystencjalne. Przekaz staje się opowieścią mityczną głównie dzięki metaforom i metonimiom, które pobudzają łańcuch skojarzeń i wprowadzają do opowieści znaczenia symboliczne, wiążąc te skojarzenia i znaczenia w spójną całość. Metafora (przenośnia) polega na opisywaniu jakiejś rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć odnoszących się pierwotnie do innej rzeczy, przy czym obie te rzeczy nie są ze sobą związane, ale wydają się podobne i porównywalne (np. czas to pieniądz). Metafory wzbogacają konotacje, uruchamiają ciągi skojarzeń i wyobrażeń, które prowadzą do odrealnienia obrazu świata (efekt surrealistyczny, symbolizacja). Są podstawowym środkiem wyrazu w twórczości artystycznej. Metonimia (zamiennia) polega na opisywaniu jakiejś rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć dotyczących innej rzeczy, która jest z nią związana (coś zamiast czegoś) lub stanowi jej nieodłączną część (pars pro toto). Metonimie są skrótami myślowymi, które zwiększają spoistość opisu oraz jego związek z rzeczywistością (efekt realistyczny), np. w relacjach dziennikarskich i dokumentalnych.

39. Mit według Levi-Straussa TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie zwierzęta bogowie śmierć świat podziemny KULTURA NATURA Mity to opowieści podlegające ciągłej permutacji, opartej na transformacji głębokiej struktury myślenia o świecie, składającej się z opozycyjnych kategorii binarnych ważnych dla danej kultury Za pomocą opozycji binarnych człowiek porządkuje świat, w którym żyje, oraz identyfikuje zasadnicze sprzeczności i konflikty między różnymi siłami i zjawiskami w obrębie tego świata, które są źródłem niebezpieczeństw i niepokojów egzystencjalnych

40. Mit według Levi-Straussa proces mityzacji sportowców w ramach kultury popularnej (np. Adam Małysz) ZAWODY MISTRZOSTWO TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie sportowcy zwierzęta-orzeł bogowie celebrity śmierć świat podziemny KULTURA NATURA TRENING PREDYSPOZYCJE

41. Budowa mitu wg R.Barthesa III. ZNAK: francuski imperializm – ludy kolorowe żyjące na terenie imperium akceptują hegemonię Francji i wiernie służą pod jej sztandarem MIT JĘZYK 3. znakI. ZNACZĄCE: czarnoskóry żołnierz oddaje francuski salut wojskowy II. ZNACZONE: wielkość, militaryzm, ludy kolonialne, wierna służba, respektdla Francji 1. znaczące: fotografia na okładce „Paris Match” 2. znaczone: żołnierz, Murzyn, flaga Francji, salut wojskowy Mit przekształca historię w naturę– coś, co jest wytworem historycznego rozwoju, w coś, co istnieje w sposób naturalny, poza historią i wszelkimi warunkami społecznymi, politycznymi czy ekonomicznymi, jako oczywistość MIT jest drugim, wyższym poziomem konotacji, który powstaje ze szczególnego związku formy znaku (przekazu) i jego znaczenia podstawowego, tj. denotacji i konotacji Związek ten polega na tym, iż to, co znak (przekaz) przedstawia, jest tak niedookreślone i niepełne, że jego znaczenia nie da się sprowadzić do bezpośredniego odniesienia, lecz wymaga dopełnienia zaczerpniętego z jakiegoś zewnętrznego i ogólniejszego systemu odniesienia (doświadczenia, wiedzy, idei); równocześnie jednak jest to przedstawienie na tyle wyraziste i konkretne, iż wskazuje układ odniesienia i narzuca dopełniającą interpretację znaku, z której wyłania się sens mityczny.

42. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski Wykład V - VI Komunikowanie interpersonalne: relacja – związek - więź

43. Komunikowanie interpersonalne jako proces – sekwencja interakcji • Interakcje bywają jednorazowe (epizodyczne), tworzące formalne relacje między stronami, lub powtarzalne (sekwencyjne), przekształcając te relacje w trwalsze związki bądź więzi. • Stopień zaangażowania obu stron w interakcje i komunikowanie interpersonalne zależy od ich kompetencji komunikacyjnych (wiedza, umiejętności, motywacje) oraz wzajemnych oczekiwań (spodziewanych korzyści) i uwarunkowań sytuacyjnych (materialnych i społecznych). • Czynnikami najmocniej określającym charakter komunikowania interpersonalnego są motywacje i oczekiwania każdej ze stron (czynnik subiektywny) oraz stosunek do drugiej strony (czynnik obiektywny) • czynnik subiektywny czynnik obiektywny Motywy i oczekiwania: orientacja na siebie ciekawość eskapizm dominacja lęk, zawiść poznawcza afektywna instrumentalna ekspresywna altruizm empatia zemsta złość, nienawiść na inną osobę Stosunek do drugiej strony: relacje partnerskie miłość, przyjaźńwspółpraca bliskość dystans opiekuńczość zależność hierarchiczne

44. Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi • Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. • Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi • Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić • Gdy poziom zaangażowania stron jest różny - nie rodzi się więź, a związek jest nietrwały • Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku • Fantazje, lęki • więzi • Przeżycia intymne • aspiracje, cele • związki • Przekonania, wartości • Styl życia • relacje • Role społeczne • Wygląd, zachowanie • nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad • relacji relacji relacji/związku relacji relacji

45. Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi • Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. • Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi • Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić • Gdy poziom zaangażowania stron jest równy - rodzi się więź, a związek jest trwały • Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku • Fantazje, lęki • więzi • Przeżycia intymne • aspiracje, cele • związki • Przekonania, wartości • Styl życia • relacje • Role społeczne • Wygląd, zachowanie • nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad • relacji relacji relacji/związku relacji relacji

46. Dynamika komunikowania interpersonalnego: poznawcze podstawy interakcji • Zachowania stron interakcji mogą być przypadkowe i chaotyczne, a wtedy są niezrozumiałe, lub oparte na czytelnym wzorze (schemacie) działania, a wtedy są zrozumiałe (skoordynowane). • Wzory i schematy działania to konstrukty poznawcze (schematy) łączące elementy wiedzy deklaratywnej (co komunikować) i wiedzy proceduralnej (jak komunikować) • Konstrukty poznawcze regulują komunikowanie interpersonalne na wszystkich poziomach interakcji. Im wyższy poziom zaangażowania tym ogólniejsze konstrukty: - przebieg relacji regulują reguły – wzory działania w określonych sytuacjach, - kształtowanie związku regulują skrypty – sekwencje działań komunikacyjnych (narracji, fabuł) ukierunkowanych na zamierzony cel (scenariusze, plany działania, itp.) - budowanie i utrzymanie więzi regulują role – zestawy wzorów zachowania określających tożsamość oraz dążenia jednostki (procedury, ceremonie, rytuały, nawyki, automatyzmy) • Najważniejszym konstruktem poznawczym jest obraz drugiej strony (partnera interakcji). Opiera się on na typizacji cech istotnych i występuje w kilku postaciach, tzn. jako: - prototyp, tj. typ idealny, wzorcowy przedstawiciel pewnej kategorii społecznej, - typ przeciętny, tj. typ uogólniony, charakterystyczny przedstawiciel klasy (grupy) osób, - stereotyp, tj. typ uproszczony, schematyczny obraz pewnej grupy społecznej. • Konstruowanie obrazu drugiej strony to łączenie wrażeń z konstruktem poznawczym wg reguły dół-góra (od wrażenia do schematu) lub reguły góra-dół (od schematu do szczegółu) • Osiągnięcie komunikacyjnej zgody zależy od stosowania reguł współpracy (reguł Grice’a), tj. - reguły ilości: mów tylko tyle, ile trzeba (unikają dygresji, zbędnych szczegółów), - reguły jakości: mów o rzeczach sprawdzonych, - reguły odpowiedniości, mów na temat, do rzeczy (a nie od rzeczy) - reguły sposobu: mów zwięźle, jasno i wyraźnie, unikaj „wycieczek” osobistych.

47. Dynamika komunikowania interpersonalnego: wewnętrzne napięcia • Stosunek do drugiej strony, który zależy od statusu osoby oraz jej władzy i kontroli nad przebiegiem interakcji, sprawia, że komunikowanie interpersonalne ma charakter symetryczny (gdy status i władza stron są równe) lub komplementarny (hierarchiczny, gdy nie są równe).. • Motywy i oczekiwania obu stron cechuje szereg sprzeczności, które określają dynamikę komunikowania interpersonalnego. Sprzeczności te rodzą dialektyczne napięcia między potrzebami i dążeniami każdej ze stron, między stronami, a także między stronami i otoczeniem społecznym. • Najważniejsze napięcia w obrębie relacji interpersonalnych dotyczą sprzeczności między: - dążeniem do zespolenia (bliskości i zacieśnienia związku) a potrzebą odrębności (dystansu, niezależności); - dążeniem do stabilizacji (pewności i przewidywalności) a potrzebą nowości (zaskoczenia i ekscytującej niepewności); - dążeniem do otwartości (odsłaniania siebie i swojego życia) a potrzebą skrytości (ochrony prywatności i intymności). • 4. W wymiarze relacji zewnętrznych napięcia między stronami i otoczeniem społecznym mają charakter sprzeczności między: - uczestnictwem (integracja, związki społeczne) i odosobnieniem (dystans, niezależność), - konwencjonalnością (konformizm) i wyjątkowością (nonkonformizm, indywidualizm - ujawnianiem (otwartość, upublicznienie) i ukrywaniem (prywatność)

48. Dynamika komunikowania interpersonalnego: zaufanie (nie-pewność, oszustwo) • Wzajemne zbliżenie stron w ramach interakcji zależy od redukowania niepewności każdej z nich, czyli możliwości poznania cech osobowych i przewidywania zachowania drugiej strony • Niepewność maleje, a relacje budują związek i więź, gdy: (1) nasila się komunikacja werbalna i (2) ekspresja niewerbalna między stronami, (3) strony wymieniają więcej informacji o sobie, (4) rośnie poziom intymności i (5) wzajemnego poznania stron, (6) ujawniają się podobieństwa między nimi, (7) rośnie sympatia, (8) a kontakty stron „obrastają” siecią komunikacji z otoczeniem (rodzina, przyjaciele). • Niepewność i groźba rozpadu związku rosną gdy pojawia się podejrzenie oszustwa, czyli fałszu, ukrywania i dwuznaczności w zachowaniu drugiej strony. • Ukrywanie oszustwa wymaga wzmożonej kontroli zachowania i przekazywanych informacji, co może prowadzić do: (1) niepewności i braku precyzji, (2) braku zaangażowania, małomówności i zamknięcie, (3) dystansowania się wobec własnych zachowań, (4) wzmożonej ochrony własnego wizerunku i więzi. • Symptomami oszustwa są: (1) nienaturalna staranność, (2) fizjologiczne pobudzenie, (3) zaniepokojenie i poczucie winy, (4) zachowania wymykające się spod kontroli. • W interakcjach dominuje „domniemanie prawdy”. Gdy pojawia się podejrzenie nieszczerości lub oszustwa, druga strona może udawać, że niczego nie podejrzewa, może świadomie pomagać w maskowaniu oszustwa. Na ogół oszuści lepiej wyczuwają podejrzliwość słuchaczy, niż słuchacze oszustwo. • Chęć zdemaskowania oszustwa jest wynikiem kalkulacji zysków i strat związanych z kryzysem lub rozpadem interakcji, związku, więzi

49. Dynamika komunikowania interpersonalnego: wywieranie wpływu • Wywieranie wpływu na postawę i zachowanie drugiej strony zależy od: - atrakcyjności i wiarygodności (wiedzy i uczciwości) mówcy, - znajomości i umiejętności stosowania reguł skutecznej perswazji, - poziomu zaangażowania drugiej strony. • Perswazja przebiega dwutorowo: torem peryferyjnym i/lub torem centralnym • W sprawach mniejszej wagi zwykle wystarcza tor peryferyjny, czyli przekonywanie (nakłanianie) oparte na regułach: - wzajemności („jesteś mi to winien”, „kiedyś ci się odwdzięczę”) - konsekwencji i zaangażowania („skoro powiedziało się A, trzeba powiedzieć B”) - społecznego dowodu słuszności („inni tak robią i dobrze na tym wychodzą”) - sympatii („jeśli mnie lubisz to bądź tak miły i zrób to”) - autorytetu („znam się na tym i dobrze ci radzę”) - niedostępności i rzadkości („taka okazja może się już więcej nie powtórzyć”) • W sprawach dużej wagi decydujący jest tor centralny, czyli racjonalna argumentacja (rzetelna, istotna, dwustronna) podlegająca krytycznemu rozpracowaniu przez drugą stronę, co wymaga wysiłku intelektualnego z jej strony i zależy od: - motywacjiczy to mnie dotyczy, czy mnie interesuje, co mogę na tym stracić lub zyskać, - umiejętności koncentrowania uwagi, logicznego myślenia, panowania nad sobą, itp.. - nastawienia obiektywnego (myślenie „oddolne”, otwarte na nowe informacje) lub tendencyjnego (myślenie „odgórne”, oparte na przekonaniach i przyjętych konstruktach). • Najczęściej wywieranie wpływu obejmuje w pewnym stopniu (stosownie do okoliczności) oddziaływanie peryferyjne i centralne. Złe wyważenie proporcji między dwoma torami oddziaływania może powodować: brak skutku, uodparniać na perswazję, efekt bumerangu.

50. Teoria komunikacji społecznej Maciej Mrozowski wykład VII Komunikowanie interpersonalne w małej grupie